سیستم گوارش یک مسیر ۸ متری از دهان تا مقعد است. هر چیزی که می‌خورید از مری رد شده و در معده و رودهٔ باریک پردازش می‌شود تا مواد مغذی آن جذب شود. در نهایت تفالهٔ به‌جامانده از طریق کولون و رکتوم از بدن خارج می‌شود.
گاهی ممکن است در یکی از این اندام‌ها توموری شکل بگیرد. تومور نتیجهٔ یک تغییر در DNA است که باعث رشد غیرنرمال سلول‌ها می‌شود. دلیل این اتفاق هر چیزی می‌تواند باشد؛ از یک عارضهٔ دیگر گرفته تا انتخاب‌های سبک زندگی و ژنتیک.
سرطان‌های کولورکتال، شایع‌ترین و قابل درمان‌ترین سرطان‌های گوارشی‌اند.تقریباً ۵ تا ۱۰ درصد این سرطان‌ها ریشه ژنتیکی دارند؛ اما دیگر موارد به ژنتیک ربطی ندارند و مربوط به رفتارها و عادت‌های ناسالم هستند.
خوشبختانه تغییرات سالم در سبک زندگی می‌تواند ریسک ابتلا به سرطان‌های گوارشی را کاهش دهد. ورزش منظم، رژیم غذایی کم‌چرب و سرشار از میوه‌ها و سبزی‌ها، مصرف کمتر گوشت قرمز و اجتناب از الکل از مهم‌ترین عواملی هستند که نقش مهمی در کاهش احتمال ابتلا به سرطان‌های گوارشی دارند.
غربالگری‌های منظم کولورکتال نیز به میزان چشمگیری می‌تواند ریسک سرطان کولون را پایین بیاورد، زیرا در این غربالگری‌ها پولیپ‌های روده پیش از اینکه فرصت سرطانی شدن پیدا کنند شناسایی شده و خارج می‌شوند.
همیشه این باور وجود داشته که ریسک سرطان‌های کولورکتال با افزایش سن بیشتر می‌شود؛ اما طی سال‌های اخیر، وقوع این بیماری در افراد زیر ۵۰ سال به‌سرعت در حال افزایش بوده و هست. به همین دلیل انجمن سرطان آمریکا توصیه می‌کند غربالگری‌های روتین کولورکتال باید از سن ۴۵ سالگی شروع شود. سرطان‌های کولورکتال درصورتی‌که زود تشخیص داده شوند بسیار درمان‌پذیر هستند.

انواع سرطان‌های گوارشی کدام‌اند و چه کسانی در معرض هستند؟

رایج‌ترین انواع سرطان‌های گوارشی:
. سرطان مری
. سرطان معده
. سرطان کولورکتال
. سرطان پانکراس
. سرطان کبد
دیگر انواع سرطان‌های گوارشی که کمتر شایع هستند شامل تومورهای نورواندوکرین، تومورهای استرومال دستگاه گوارش و سرطان مقعد می‌شوند.
به‌طورکلی، سرطان‌های گوارشی بیشتر در مردان رخ می‌دهند و این ریسک با بالارفتن سن بیشتر می‌شود. مطالعات نشان داده‌اند که این سرطان‌ها با سیگارکشیدن، مصرف الکل و رژیم‌های غذایی ناسالم مرتبط هستند.
تومورهای گوارشی می‌توانند حاصل عوارض دیگر نیز باشند، مثلاً: بیماری رفلاکس، عفونت هلیکوباکترپیلوری در معده، هپاتیت B یا C و یا سیروز کبد.
درصد اندکی از سرطان‌های گوارشی مربوط به ژنتیک هستند.

علائم سرطان‌های گوارشی چیست؟

در بیشتر موارد علائم سرطان‌های گوارشی تا زمانی که تومور پیشرفت نکرده خود را نشان نمی‌دهند. بعد از آن، بسته به نوع سرطان علائمی ظاهر می‌شوند. بیمارانی که دچار سرطان مری می‌شوند ممکن است مشکل در بلع داشته باشند و کسانی که درگیر سرطان معده شده‌اند متوجه علائمی شبیه زخم معده خواهند شد، مثلاً بدهضمی، کاهش اشتها، نفخ و درد. سرطان کبد و سرطان پانکراس نیز می‌تواند باعث شکم‌درد شود و سرطان کولورکتال نیز باعث تغییراتی در عملکرد روده و خونریزی می‌شود.

علائم دیگر:
سرطان مری: در ابتدا بلع غذاهای جامد سخت می‌شود و کم‌کم با رشد تومور، بلع مایعات نیز سخت خواهد شد. سوزش معده، استفراغ و احساس خفگی، سرفه و خشن شدن صدا، کاهش وزن بی‌دلیل و در مواردی نادر بالاآوردن خون از دیگر علائم هستند.
. سرطان معده: درد و ناراحتی در شکم، تهوع و استفراغ، بی‌اشتهایی، خستگی و ضعف، خونریزی (در استفراغ یا در مدفوع)، کاهش وزن بی‌دلیل و زود از غذا سیرشدن.
. سرطان کبد: شکم‌درد شایع‌ترین علامت سرطان کبد است که معمولاً زمانی ظاهر می‌شود که تومور خیلی بزرگ و پخش شده است. کاهش وزن بی‌دلیل یا تب‌های بی‌دلیل از علائم سیروز هستند. تورم ناگهانی شکم (آسیت)، زردی چشم‌ها و پوست و تحلیل عضلانی از دیگر علائم می‌باشند.
. سرطان پانکراس: سرطان پانکراس در مراحل اولیه علامتی ندارد و به همین دلیل بیماری خاموش است. اما با رشد تومور، بیمار این علائم را خواهد داشت: یرقان، شکم‌درد، تهوع، بی‌اشتهایی و کاهش وزن بی‌دلیل.

سرطان‌های گوارشی چگونه تشخیص داده می‌شوند؟

اگر بیمار علائمی داشته باشد و پزشک دلیلی برای مشکوک شدن به تشخیص سرطان گوارشی پیدا کند، تست‌های زیر را توصیه می‌کند:
. آندوسکوپی برای بررسی تومورهای مخاط مری، معده و روده باریک.
. کولونوسکوپی برای بررسی به منظور پولیپ‌های کولون و رکتوم که می‌توانند سرطانی شوند.
. تست‌های آزمایشگاهی برای بررسی تغییراتی در خون که می‌تواند علامت سرطان باشد.
. تست‌های تصویری مانند ام‌آرآی، سونوگرافی، سی‌تی‌اسکن یا پت اسکن برای بررسی بافت‌های غیرنرمال در هر قسمتی از سیستم گوارش. شاید به سونوگرافی آندوسکوپیک نیز نیاز باشد.
. بیوپسی برای به‌دست‌آوردن نمونه‌ای از بافت غیرنرمال و آنالیزکردن آن به منظور وجود سلول‌های سرطانی. نمونه بافت معمولاً از طریق آندوسکوپی گرفته می‌شود و سپس یک پاتولوژیست این بافت را زیر میکروسکوپ بررسی می‌کند.

سرطان‌های گوارشی چگونه درمان می‌شوند؟

اگر دسترسی به تمام تومور امکان‌پذیر باشد، معمولاً فقط به عمل جراحی نیاز است. اما اگر دسترسی به تومور سخت باشد یا برداشتن آن تأثیر قابل‌توجهی بر عملکرد گوارش بگذارد، شیمی‌درمانی یا رادیوتراپی احتمالاً اولین قدم درمان خواهد بود. بعضی از سرطان‌های گوارشی ممکن است با درمان هدفمند مداوا شوند (داروهایی که مولفه‌های به خصوصی از سلول‌های سرطان را هدف می‌گیرند) یا ممکن است ایمونوتراپی توصیه شود (داروهایی که سیستم ایمنی بیمار را سرکوب یا تحریک می‌کنند تا به آن کمک کنند بهتر با سرطان بجنگد).
عمل جراحی شامل برداشتن تومور و بافت‌های اطراف آن می‌شود. برای بازیابی عملکرد مری یا معده ممکن است شیوه‌ای به نام آناستوموز به کار گرفته شود که طی آن بافت‌های سالم باقیمانده به هم مرتبط می‌شوند. بعضی از موارد سرطان کبد ممکن است کاندید پیوند کبد باشند.
در مورد سرطان‌های بسیار پیشرفته گوارشی که درمان به طور مؤثر صورت نمی‌گیرد، پزشکان معمولاً به‌جای درمان، علائم را کاهش می‌دهند.

توصیه‌هایی برای کاهش خطر ابتلا به سرطان‌های گوارشی

. رژیم غذایی سالم داشته باشید. انواع میوه‌ها و سبزها را مصرف کنید. غلات کامل و حبوبات بخورید. از مصرف غذاهای فراوری شده و قند و نمک زیاد بپرهیزید. از چربی‌ها در حد اعتدال استفاده کنید.
. وزن سالمی داشته باشید. وزن زیاد با خیلی از سرطان‌های گوارشی ارتباط دارد. داشتن وزن سالم کمک زیادی به پیشگیری از سرطان می‌کند.
. ورزش منظم انجام دهید. ورزش منظم ریسک انواع سرطان‌ها را پایین می‌آورد، چون باعث کاهش وزن اضافی شده و سطح هورمون‌ها را تعدیل و سیستم ایمنی را تقویت می‌کند.
. از تنباکو دوری کنید. مصرف تنباکو به هر شکلی یکی از اصلی‌ترین علت‌های ابتلا به سرطان در تمام دنیاست. ترک تنباکو یکی از بهترین کارهایی است که می‌توانید برای پیشگیری از سرطان انجام دهید.
. الکل ممنوع. الکل یکی از علت‌های شناخته‌شدهٔ ابتلا به سرطان کبد و مری و کولورکتال است.
. واکسن بزنید. هپاتیت B یکی از علت‌های اصلی سرطان کبد است.
. به‌اندازه کافی بخوابید. در دنیای امروز که تلفن همراه و گوشی‌های هوشمند تمام ساعات زندگی ما را مشغول کرده، کمبود خواب مشکلی بسیار شایع شده است. اما یک خواب خوب شبانه از مولفه‌های اصلی سبک زندگی سالم و پیشگیری از سرطان است.
. غربالگری‌های سرطان را انجام دهید. تست‌های غربالگری کمک می‌کنند سرطان‌ها در مراحل اولیه تشخیص داده شوند و درمان‌های موفق‌تری داشته باشند. غربالگری سرطان کولون در افرادی ۴۵ سال به بالا و افرادی که سابقه این سرطان را در خانواده دارند باید انجام شود.

منبع: تبیان