حتی در دولت سیزدهم طرح پوشش۲۰ میلیونی فیبر نوری در کشور به عنوان اصلی ترین برنامه تحولی وزارت ارتباطات در راستای ارتقای سطح خدمات ارتباطی به مردم مطرح شد. کمی بعد و در قانون برنامه هفتم  پیشرفت هم ایجاد ۲۰ میلیون اتصال فیبر نوری در کشور تا پایان ۱۴۰۷ هدف گذاری شده است. با این وجود آمارهای رسمی حاکی از آن است که نتایج تلاش ها و اقدامات آنگونه که باید باشد نیست و این برنامه همچنان در عمل   به کُندی پیش می رود به طوری که تا کنون بیش از ۸ میلیون خانوار ایرانی تحت پوشش فیبر نوری قرار گرفته اند و تعداد مشترکان یا اتصال ها (به‌معنی انتقال اینترنت پرسرعت به واحد مسکونی یا تجاری و اداری) به حدود ۵۰۰ هزار مشترک می رسد. 

اما پایین بودن آمار اتصال یا مشترکان به عنوان شاخه اصلی توسعه فیبر نوری در کشور ریشه در چه عوامل عمده ای دارد ؟ به عبارت دیگر موانع استقبال  نکردن کافی مردم ما از اینترنت پهن باند فیبر نوری کدامند؟ و برای رفع این مشکل چه باید کرد؟

داود زارعیان، معاون تجاری و امور مشترکین شرکت مخابرات ایران در پاسخ به قدس می گوید: طرحی که در دولت سیزدهم با عنوان پوشش ۲۰ میلیون FTTH – یا فیبر نوری مطرح شد اگرچه تا حدی جلو رفت اما از همان ابتدا کاملا قابل پیش بینی بود که این رقم درستی نیست. باید ظرفیت های کشور را هم در نظر داشت و با توجه به این موضوع تحقق چنین هدفی آنهم طی ۴ سال شدنی نخواهد بود. یعنی برای این منظور حداقل نیاز به یک برنامه ۱۰ ساله و بلند مدت نیاز است. بنابراین حالا که این موضوع در برنامه هفتم پیشرفت کشور آمده است با توجه به این که ۳ سال از اجرای طرح مذکور گذشته و دولت هم ۵ سال زمان دارد تا آنرا پیاده کند احتمال این که هدف مورد نظر محقق شود وجود دارد.

وی در همین زمینه می افزاید: البته باید به یاد داشته باشیم که شاخص توسعه اینترنت کشورها بر اساس سطح پوشش نیست، بلکه بر اساس تعداد اشتراک یا اتصال - انتقال اینترنت پرسرعت به واحد مسکونی، تجاری و اداری-  است،که اتصال هم شرایط خاص خودش را دارد. یعنی کاری سخت و پر هزینه است. به همین خاطر تنها کشورهایی در اتصال موفق بوده اند که دولت های آن ها به بخش خصوصی برای اجرای آن کمک کرده و یارانه داده است. 

 زارعیان با اشاره به این که پوشش فیبر نوری در ایران هرچند تا کنون در حدود ۸ میلیون خانوار انجام شده اما از این رقم، کمتر از ۳ یا ۴ میلیون قابل واگذاری است، تصریح می کند: ولی تاکنون آنچه واگذار شده یا اتصال صورت گرفته حدود ۵۰۰ هزار بوده که از این تعداد ۴۲۰ هزار توسط شرکت مخابرات ایران و کمتر از ۱۰۰ هزار هم از سوی ۱۱ شرکت طرف قرارداد با وزارت ارتباطات  واگذار شده است.

وی با بیان این که شرکت متبوعش هیچ مسئولیتی برای توسعه فیبر نوری در کشور ندارد، می افزاید: چون هیچ قرارداد و تعهدی با وزارت ارتباطات ندارد با این وجود انجام این کار جزو برنامه های توسعه ای این شرکت بوده و دارد این کار را دنبال می کند. به طوری که در تلاشیم تا طبق برنامه تا انتهای امسال به نزدیک ۵۰۰ هزار اتصال مبتنی بر فیبر نوری پرسرعت دست یایبم.

وی فیبر نوری نیار امروز و آینده کشورها ارزیابی می کند و می گوید: فیبر نوری به دلیل سرعت بالا،نداشتن هم شنوایی و نویز، نداشتن نوسان و قطع و وصل شدن ازجمله بسترهای خوب اینترنت در همه کشورها محسوب می‌شود. ضمن این که هزینه اش نسبت به شبکه های بی سیم، اعم از موبایل، وایمکس....بسیار پایین تر است، خرابی کمتری دارد، نگهداری آن نسبت به سیم‌  مسی راحت تر است، با فیبر نوری ایجاد بسترهای اختصاصی برای اهداف مختلف فراهم می شود مثلا می توان فیبر را در سرعت‌های مختلف برای سرویس‌های خانگی و سرویس‌های تجاری تنظیم و واگذار کرد. در مجموع  به کاربران اتصالی پایدارتر، ارزان‌تر و قابل‌اعتمادتر می‌دهد.

زارعیان با اشاره به این که دولت چهاردهم نیز برای توسعه فیبر نوری در کشور برنامه هایی  را دنبال می کند، می افزاید: البته در برنامه های قبلی نیز تجدید نظرهایی از سوی دولت صورت گرفته که امیدواریم نتایج مثبتی بدنبال داشته باشد.

وی سپس به بحث چرایی استقبال نکردن مردم از فیبر نوری می پردازد و می گوید: این موضوع ریشه در چند عامل خاص دارد که باید آن ها را با هم ببینیم. نخستین علت به قیمت پایین اینترنت موبایل در ایران بر می گردد. در واقع هزینه تلفن همراه در کشور در مقایسه با دیگر کشورها آنقدر کم است که مشترکان ترجیح می دهند به جای استفاده از اینترنت ثابت از اینترنت همراه استفاده کنند. برای مثال در امارات متحده عربی که در همسایگی ما قرار دارد، تعرفه اینترنت موبایل به نسبت اینترنت ثابت گاهی تا ۱۴ برابر هم می رسد. اما در ایران اینطور نیست و فاصله نزدیک تعرفه این دو موجب شده تا مردم تمایل چندانی به استفاده از اینترنت ثابت نداشته باشند.

معاون تجاری و امور مشترکین شرکت مخابرات ایران، از تاخیر در شروع توسعه فیبر نوری در کشور به عنوان عامل دیگر استقبال ضعیف مردم در استفاده از فیبر نوری یاد می کند و می افزاید: مردم ما دارند تازه  با این بستر آشنا می شوند. ضمن این که بسترهای توسعه این فناوری هم فراهم نشده بود.

زارعیان، با اشاره به کمبود تجهیزات مربوط به توسعه فیبر نوری در کشور می گوید: این موضوع هم یکی دیگر از عوامل است. به هرحال تامین مودم، از سوی مردم یک چالش است. همچنین تامین برخی از اقلام مثل کابل برای شرکت های مربوطه  نیز یک مسئله است.

وی با اشاره به این که عامل دیگر به کمبود تولید محتوای مناسب در کشور بر می گردد، می افزاید: تولید محتوای فاخری که نیاز به اینترنت پر سرعت داشته باشد هنوز در ایران کافی نیست. بنابراین در این زمینه دستگاه ها و سازمان های مسئول باید بیشتر تلاش کنند تا تولید محتوای اینترنتی افزایش پیدا کند و به همان نسبت نیز مصرف بالا برود.

وی از عدم اطلاع رسانی کافی در زمینه اینترنت ثابت، به عنوان یکی دیگر از عوامل استقبال مردم یاد می کند و می گوید: ضمن این که ما در ایران نیازمند آموزش پیمانکاران هم هستیم. چون الان در کشور تعداد پیمانکاران یا متخصصانی که بتوانند  فیبر را به سرعت دایر کنند و اتصال را  بسرعت برقرار کنند، خیلی  کم است به طوری خود ما همواره یک فاصله نسبتا  معنا داری بین میزان تقاضا و دایری- پورت های دایری واگذار شده - داریم.

زارعیان، از افزایش هزینه های احداث توسط اپراتورها به عنوان مانع دیگر در مسیر توسعه فیبر نوری در کشور اشاره می کند و می افزاید: ما در گذشته برخی از مواد و تجهیزات مورد نیاز مثل کانال، فیبر و امثالهم را با دلار ۲۵ تومان خریداری می کردیم ولی الان باید آن ها را دلار ۸۰ هزارتومانی خریداری کنیم که طبعاً سرمایه گذاری بالایی می‌خواهد. یا هزینه های اپراتورها در ارتباط با شهرداری ها در کلان شهرها و شهرهای بزرگ و همچنین در ارتباط با پیمانکارانی که کارهایی مثل کانال کشی، داکت و ... را به عهده دارند خیلی زیاد است که این موضوع در شرایط اقتصادی فعلی تا حدودی ادامه کار توسعه فیبر نوری  را کُند می‌کند.

وی با اشاره به نقش مهم شهرداری ها در توسعه فیبر نوری، تصریح می کند: هرچه شهرهای ما بزرگتر بوده ضریب نفوذ ما هم  نسبت به جمعیتش  کمتر شده است چون هزینه توسعه  فیبر نوری در شهرهای بزرگ خیلی بالاست. مثلا در تهران اگر متری فلان تومان به شهرداری بدهید در شهرهای کوچک یک دهم آن مبلغ را پرداخت می کنیم. از سوی دیگر بحث مجوزها هم مطرح است. یعنی آن دسته از شهرهایی که شهرداری‌های آن ها موافقت می‌کنند و مجوز می‌دهند، کار راحت‌تر پیش می‌رود. البته دولت برای تسهیل امور مصوباتی در این زمینه داشته و سازمان تنظیم مقررات نیز ابلاغیه هایی داد، به همین خاطر برخی شهرداری‌ها همکاری‌ خوبی دارند اما برخی از آن ها  هم همکاری های لازم را ندارند و یا سطح همکاری شان کم است،البته آن ها هم گاهی اوقات دلایلی را مطرح می کنند شاید منطقی باشد. به هرحال شهرداری ها نیز برای تامین هزینه اداره شهرها مجبورند اقداماتی را انجام دهند و دنبال درآمد بیشتر باشند. یعنی اینها لازم و ملزوم یکدیگرند.  بنابراین موضوع تعارضات با شهرداری‌ها نیز به عنوان یک مانع برای اتصال بیشتر به فیبر نوری مطرح است.

وی ادعای نقش شرکت مخابرات در ورود به بحث فروش سرویس به جای کسب درآمد از طریق شبکه فیبر نوری و ایجاد رقابت نابرابر در این حوزه را  به عنوان یکی از موانع توسعه فیبر نوری در کشور، رد می کند و می گوید: چنین ادعایی درست نیست. اول این که امروز باتوجه به اینکه شبکه سود آور نیست، هرشرکتی که در شبکه سرمایه گذاری کند کمتر از ۵ سال ورشکست می‌شود، زیرا نظارت نادرستی از سوی دولت‌ها برای فروش و واگذاری شبکه اِعمال می‌شود. بنابراین تمام اپراتورهای موفق دارند به سمت فروش سرویس می روند.

 نکته دوم این که صنعت ICT جزو صنعت های سود آور نیست، امروز  سرمایه گذاری در این حوزه کم انجام می‌شود، اگر توجه کرده باشیم تمام فعالان این حوزه از تعرفه های دستوری دولت ناراحتند، برای اینکه اصلا نمی‌توانند هزینه هایشان را پوشش دهند.به همین دلیل اگر شرکت مخابرات ایران بعنوان شرکتی که دارای زیر ساخت های قوی است، به حوزه سرویس ورود نکند کشور دچار یک عقب ماندگی جدی در بحث توسعه ارتباطات خواهد شد. برای مثال دولت سیزدهم در ارتباط با واگذاریFTTH و پرداخت مشوق با شرکت مخابرات قراردادی امضا نکرد اما این کار را با ۱۱ شرکت دیگر کرد.به اینها به ازای هر پوششی که ایجاد کردند کلی هم مشوق داد. یعنی  چند هزار میلیارد تومان هزینه کرد، اما عملکردشان چگونه بود؟ و الان، چقدر اتصال ایجاد کردند؟! نمی‌خواهم بگویم که آن شرکت‌ها کم کاری کردند، بلکه می خواهم بگویم هزینه ها آنقدر بالاست که شرکت‌های کوچک نمی‌توانند در این حوزه  سرمایه گذاری کنند.

درآمد این بخش متاسفانه متناسب با هزینه هایش در ده بیست سال اخیر رشد نکرده است. بنابر این بسیاری از سرمایه گذاران بخش ارتباطات در حال کوچ از این صنعت هستند و به سمت صنایع سودآوری می روند که متاسفانه ممکن است مولد هم نباشد .

وقتی سود آوری سرمایه گذاری در خرید دلار، طلا، مسکن، خودرو ده برابر سرمایه گذاری در حوزه ارتباطات است، قطعا کسی به این بخش وارد نمی‌شود، بنابر این مخابرات برای اینکه واقعا جامعه را از کمبود نجات دهد مجبور است وارد حوزه سرویس هم بشود. بنابراین ورود مخابرات به  سرویس نه تنها یکی از موانع اتصال نیست بلکه عاملی برای بهتر شدن وضعیت اتصال و رقابتی تر شدن آن است.  

وی در خاتمه در خصوص راهکارش برای این که مردم بیشتر به سمت  استفاده از  فیبر نوری بروند، می گوید: برای توسعه فیبر به نظرم باید چند تا اتفاق بیفتد؛ از جمله این ‌که شهرداری‌ها و  دولت به  اپراتورها  در این بخش کمک کنند، همینطور به مشتریان نهایی اگر واقعا لازم شد یارانه داده شود، مثلا هزینه دسترسی به مودم اقساطی باشد. اطلاع رسانی هم نقش مهمی در این ارتباط دارد. البته در کنار همه این موارد باید بستر استفاده از FTTH در کشور فراهم شود. به هرحال اگر مجموع این اتفاقات انجام شود می‌توانیم بگوییم که ان شا... وضعیت فیبر نوری  خوب خواهد شد.