تاثیر تحریم‌ها و سیاست‌های داخلی

بهمن آرمان، اقتصاددان و تحلیلگر بازار سرمایه گفت: آماری که وزارت امور اقتصاد و دارایی در مورد سرمایه‌گذاری‌های خارجی در ایران ارائه می‌دهد آمار خیلی خام بوده و جزو طرح‌های تصویب شده این وزارتخانه است و هیچ‌گونه توضیحی در مورد اسامی و میزان سرمایه گذاری هر طرح به ما نمی‌دهد. ما سرمایه‌گذاری‌های مختلفی از جمله قرارداد ۲۵ ساله با چین و قراردادهای دیگری با روسیه داریم، اما حتی این دو کشور که شرکای عمده ما هستند هم در ایران سرمایه گذاری نمی‌کنند و دلیل آن هم متفاوت است. آنها به خاطر روابطی که با کشورهای حاشیه خلیج فارس به ویژه عربستان سعودی دارند قطعا نمی‌خواهند منافع خودشان را با انجام سرمایه‌گذاری‌ها در ایران به خطر بیاندازند. از سوی دیگر به علت وجود تحریم‌ها که می‌تواند تبادل مالی بین چین و ایران را متاثر از خودش کند، چینی‌ها تمایل چندانی برای سرمایه گذاری در ایران از خود نشان نمی‌دهند.

وی افزود: مورد دیگر هم که شاید خیلی تعیین کننده باشد این است که دولت‌ها در ایران به علت سیاست‌های پوپولیستی که برای راضی نگه داشتن موقتی جامعه بوده به جای اینکه مثلا قیمت انرژی مثل برق و گاز را برای سرمایه گذاری‌های خارجی یا بخش تولید در یک حدی قرار بدهد که جذابیت لازم را برای سرمایه‌گذار خارجی پیدا کند، شدیداً افزایش داده است. میانگین قیمت هر متر مکعب گاز طبیعی برای صنایع پتروشیمی در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا حدود ۲.۵ سنت برای هر مترمکعب است در حالیکه در ایران برای هر مترمکعب ۱۰ سنت است و طبیعی است که هیچ گونه انگیزه‌ای برای سرمایه گذار خارجی به وجود نمی‌آید.

آرمان اضافه کرد: به طور مثال هندوستان یکی از بزرگترین وارد کننده‌های کود شیمیایی است. کشور ایران هم با تولید ۷ میلیون تن کود شیمیایی پس از روسیه بزرگترین تولید کننده کود شیمیایی است. هندی‌ها آمده بودند با شرکت ملی صنایع پتروشیمی مذاکره کنند ولی مقامات ایرانی گفتند که در ایران قیمت گاز برای صنایع پتروشیمی ۱۳ سنت است. آنها راضی شده بودند که به قیمت ۵ سنت هم که دو برابر میانگین قیمت گاز طبیعی در سایر کشورهای منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا است را هم بپذیرند و یک سرمایه گذاری بزرگ در بخش تولید کود شیمیایی که نیاز به گاز طبیعی دارد، انجام دهند، اما با این وجود از انجام این کار انصراف دادند. همچنین هزینه انرژی برای تولید هر تن فولاد در کشورهای حاشیه خلیج فارس و شمال آفریقا، چیزی حدود ۸ درصد است در صورتی که در ایران در حال حاضر طبق آخرین آماری که از انجمن فولاد گرفته‌ام بیشتر از ۱۶.۴ درصد است. یعنی بیش از دو برابر هزینه انرژی در کشورهای حاشیه خزر و طبیعتاً این موضوع جذابیت لازم را برای سرمایه‌گذاران خارجی به وجود نمی‌آورد.

ضرورت تعدیل سیاست خارجی

تحلیلگر بازار سرمایه بیان کرد: به همین خاطر است که علاوه بر تحریم‌ها که مانع بزرگی بین ایران و سایر کشورها بر سر راه تبادل پول است، این سیاست‌های نادرست هم در داخل ایران مانع اساسی برای سرمایه گذاری خارجی است. ما در هیچ کشوری نمی‌بینیم که به سرمایه‌گذار خارجی بگویند در مناطق آزاد شما خودتان بیایید نیروگاه بسازید، خودتون آب دریا را شیرین و استفاده کنید و سرمایه گذاری هم انجام دهید. به همین خاطر در ایران جذب سرمایه‌گذار خارجی و داخلی در ایران مشکل شده است. ما طبق گفته‌های مقامات شرکت ملی گاز ایران برای حفظ سطح تولید گاز طبیعی‌مان در پارس جنوبی نیاز به بیش از ۲۰۰ میلیارد دلار سرمایه گذاری داریم. هنوز طرح ۱۱ پارس جنوبی که ال ان جی یعنی گاز مایع تولید می‌کند نتوانستیم تکنولوژی لازم را به خاطر تحریم‌ها به دست بیاوریم، زیرا در اختیار شرکت‌های محدود و انگشت شمار خارجی است.

وی اضافه کرد: در بخش سیاست‌های داخلی اکنون شما می‌بینید که توسط رئیس جمهور به طور مشخص عنوان می‌شود که به علت پایین نگه داشتن قیمت بنزین و گازوئیل، روزانه ۲۰ تا ۳۰ میلیون لیتر سوخت به صورت قاچاق از ایران خارج می‌شود. به علت تحریم‌ها اتومبیل‌هایی را تولید می‌کنیم که این اتومبیل‌ها دو برابر و در پاره‌ای از موارد دو و نیم برابر سوخت اتومبیل مشابه اروپایی یا غیر اروپایی بنزین مصرف می‌کنند. پالایشگاه‌هایمان به دلیل عدم وجود تجهیزات روز دنیا به اندازه کافی محصولات با کیفیت تولید نمی‌کنند و بخش بزرگی از مسایل ایران متاثر از این سیاست‌هاست؛ بنابراین تا زمانی که ایران نتواند سیاست خارجی‌اش را متعادل کند و با همه کشورها روابط مستقیم داشته باشد و همچنین نتواند دسترسی به منابع به بازارهای پول و سرمایه داشته باشد، طبیعتا امکان رشد اقتصادی هم وجود نخواهد داشت. در پی آن کاهش نرخ بیکاری هم امکان پذیر نیست. تا زمانی که ما نپذیریم که اقتصاد یک علم هست و به این سیاست‌های فعلی خودمان که نشأت گرفته از اندیشه‌های افراد خاصی است ادامه بدهیم، توفیقی در زمینه مسائل اقتصادی نخواهیم داشت.

نگرش مدیریتی و از دست دادن فرصت‌ها

آرمان بیان کرد: خیلی از فعالیت‌ها در کشور هستند که هیچگونه ارتباطی با تحریم‌ها ندارد. مثل ساختن آزادراه‌ها سدهای برق آبی و امثالهم. ما اگر این سه رودخانه بزرگمان در خوزستان که دز، کارون و کرخه است و سدهایی که توسط آمریکایی‌ها در اواخر دهه ۶۰ میلادی بر روی آنها انجام گرفت را تکمیل کنیم بیش از ۱۰ تا ۱۲ هزار مگاوات می‌شود برق تولید کرد. ۱۵ میلیارد متر مکعب آب را می‌شود در آنها ذخیره کرد. ولی متاسفانه نگرش مدیریتی ما به این گونه مسائل علمی نیست و به همین خاطر است که ما فرصت‌هایی را از دست می‌دهیم.

تحلیلگر بازار سرمایه در خصوص اثرات به سرانجام نرسیدن برجام در کاهش سرمایه‌گذاری‌های خارجی هم بیان کرد: در زمان برجام و سفرهایی که توسط آقای روحانی به ایتالیا و فرانسه انجام شد معاهداتی در حد تفاهمنامه انجام شد. مثل خرید تعداد زیادی هواپیماهای نو، سرمایه گذاری در بخش‌های کلیدی اقتصادی ایران و غیره که این تفاهم نامه‌ها با وجود تبلیغات رسانه‌ای که در ایران و در کشورهای اروپایی انجام گرفت و رشد سهام بعضی از شرکت‌هایی که با ایران تفاهمنامه بسته بودند، با خروج آمریکا از برجام طبیعتا آن تفاهمنامه‌ها به قرارداد تبدیل نشد. در نتیجه ما شاهد از دست رفتن همه این فرصت‌ها بودیم و اکنون به جایی رسیده‌ایم که امسال ۲۰ هزار مگاوات کمبود ظرفیت تولید برق داریم و در سال آینده این به ۲۴۰۰۰ مگاوات خواهد رسید.

وی بیان کرد: همچنین مشکلات کمبود گاز باعث شده که دیروز ۱۲ کارخانه پتروشیمی ما تعطیل شود. اگر زنجیره‌وار به این مسایل نگاه کنیم به طور مثال می‌بینیم که فولاد خوزستان در سال جاری حدود ۷۰۰ هزار تن تولید خود را بخاطر قطع برق از دست داده است و در مورد صنایع سیمان هم همین وضع حاکم است؛ بنابراین بدون داشتن روابط مستقیم و سازنده با سایر کشورها و به ویژه دسترسی به بازارهای مالی امکان رشد اقتصادی در ایران وجود ندارد. حتی با وجودی که ما در بانک توسعه اسلامی و هم در بانک جهانی و صندوق بین‌المللی سهامدار هستیم، ولی ما نتوانستیم یک دلار هم از طریق این نهادها که سهامدارشان هستیم، صرفاً به خاطر همین تحریم‌هایی که وجود دارد استفاده کنیم.