گرچه امروزه اختراعات و اکتشافات گوناگون و ابزار و کارهای ماشینی، صنایع دستی را تحت تأثیر قرار داده، ولی هنر خوشنویسی و نقاشی پدیده‌ای از بین رفتنی نیست و زیبایی و ظرافت آن همواره مورد تحسین و تقدیر قرار دارد بخصوص خوشنویسان به دلیل خدمات ارزنده ای که در نشر و ترویج فرهنگ اسلامی انجام داده اند، از ارزش و احترام خاصی برخوردار بوده و هستند.

فرصتی دست داد تا در انجمن خوشنویسان با یکی از خوشنویسان پیشکسوت و نامی خراسان گفت و گویی انجام دهیم که با هم مرور می‌کنیم:

* استاد! لطفاً مختصری از زندگینامه خودتان را بیان بفرمایید.

** محمدحسین افتخاری هستم. سال 1330 در بیرجند متولد شدم.

پس از پایان تحصیلات متوسطه، تحصیلاتم را تا مقطع کارشناسی در رشته گرافیک در تهران ادامه دادم. از کودکی به خوشنویسی علاقه داشتم. در دوران تحصیلی خوشنویسی را زیرنظر استادان خط آن زمان از جمله آقای وجدان و استاد شهرستانی آغاز کردم و سال 1357 به مشهد آمدم و از محضر استاد مهدیزاده نیز بهره مند شدم و پس از سالها تمرین و ممارست، در سال 1364 به دریافت مدرک ممتاز و سپس فوق ممتاز نایل شدم. چندین سال ریاست انجمن خوشنویسان مشهد را به عهده داشتم و مدت 30 سال هم در آموزش و پرورش معلم خط بودم.

در سالهای آخر خدمتم نیز در مدارس استعدادهای درخشان، تربیت معلم- الزهرا، سازمان فنی و حرفه ای و دانشکده های مختلف گرافیک تدریس می کردم. در حال حاضر نیز مدرس انجمن خوشنویسان هستم.

* استاد! این که می گویند، خوش خطی ارثی است، در مورد شما نیز صدق می‌کند؟ در خانواده شما چه افرادی خوش خط بودند؟

** پدر من خط خوبی داشتند، ولی به نظر من خوش خطی بیشتر از آن که ارثی باشد، اکتسابی است و نیاز به تعلیم و تمرین دارد. البته پدر ومادر، هر هنری داشته باشند کم و بیش به فرزندانشان منتقل می‌کنند و من هم سه فرزند دارم که هر سه تحصیلات عالی دارند، ولی با اینکه خوش خط هستند، هیچ کدام خوشنویس نشده اند.

* شما چه تعریفی از خوشنویسی دارید؟ به نظر شما هنر خوشنویسی در بین هنرها چه ویژگی‌هایی دارد؟

** هنر خوشنویسی، هنری متعالی و متفاوت است، هنری است در خدمت ادب و فرهنگ و اعتقادات دینی و مذهبی. به اعتقاد من، ساختار شخصیتی افرادی که وارد وادی خوشنویسی می شوند، با دیگران متفاوت است. حتی قلمی که در دست یک خطاط هنرمند است، با قلم یک فرد عادی فرق می کند، زیرا خداوند به وسیله قلم به آدمی علم آموخت «الذی علم با القلم» یا به قول شاعر: «خوشا آنان که از او می نویسند.»

* شما بیشتر چه اشعاری را برای نوشتن و سرمشق دادن به شاگردانتان انتخاب می کنید؟

** من بیشتر اشعار سعدی و حافظ و سایر شاعران قدیم و جدید را از حفظم، ولی برای سرمشق به هنرجویان سعی می‌کنم مطالب اخلاقی و ادبی را به آنان بیاموزم که در ضمن با اعتقادات مذهبی  ما نیز ارتباط داشته باشد. وقتی هنرجو ده‌ها مرتبه می نویسد، «اگر بد کنی چشم نیکی مدار» به طور حتم این پند در خودش نیز تأثیر می گذارد و آویزه گوشش می‌شود.

* تاکنون در چه نمایشگاه‌هایی شرکت کرده اید؟ آیا برای ارایه کارهایتان به کشورهای دیگر هم سفری داشته اید؟

** من در نمایشگاه‌های جمعی مختلفی شرکت کرده ام، ولی یک نمایشگاه انفرادی هم در پاکستان برگزار کرده ام.

* شما آینده این هنر را چگونه ارزیابی می فرمایید؟

** هنر خوشنویسی، هنری قدسی و متعالی است و من فکر می‌کنم در آینده هم جایگاه خودش را خواهد داشت و با توجه به اینکه سیستمهای جدید و نرم افزارهای مختلف هنر خوشنویسی را انجام می‌دهند، باز هم هنر خوشنویسی جایگاه خودش را دارد و من امیدوارم خانواده ها بخصوص فرهنگیان و آموزش و پرورش به این هنر توجه بیشتری داشته باشند و بتوانند آن را به دانش‌آموزان منتقل کنند.

* به نظر جناب عالی، در قدیم بیشتر به هنر خوشنویسی اهمیت می دادند یا در حال حاضر که عصر فناوری است و ابزارهای جدید می‌تواند کار خوشنویسی را انجام دهد؟

** در حال حاضر هم کسانی که اهل دل و اهل هنرند، برای خوشنویسی خیلی اهمیت قایل می شوند، از طرفی گرچه این نرم افزارهای جدید کار خوشنویسی را انجام می دهند، با این حال اگر کسی خوشنویس نباشد، نمی تواند با آنها کار کند، چون خوشنویسی تکنیکهای خاص خودش را دارد.

* پس اهمیت دادن به خوشنویسی با گذشته چندان تفاوتی نکرده است؟

** چرا در بیشتر شهرها که می‌توانند از مدرسان خوشنویس استفاده کنند، استقبال خوبی می شود، ولی متأسفانه در شهرستانهای کوچک ممکن است اصلاً استاد خوشنویس نداشته باشند و کسی نیست که به جوانان این هنر را تعلیم بدهد، ولی در قدیم خیلی به این مسأله بها داده می‌شد تا حدی که وقتی می خواستند کسی را استخدام کنند، ابتدا خطش را امتحان می کردند، ولی این زمان معیارها عوض شده است.

* در مدارس به این هنر چه اندازه بها می دهند؟

** در بسیاری از مدارس که متولیان آن آگاه هستند وامکانات مادی دارند، معلم خط استخدام می کنند، ولی در بعضی از مدارس معلم خط ندارند و به جای خط، نقاشی کار می‌کنند.

* شما به هنرجویان ابتدا با قلم نی و خط درشت آموزش می دهید یا خط ریز و تحریری؟

** هنرجویان ما دو نوع هستند، برخی ابتدا خط تحریری را با مداد و خودکار آموزش می‌بینند و تعدادی نیز آموزش را با خط درشت و قلم نی آغاز می‌کنند.

* نقاشی خط چه نوع خطی است؟

** در نقاشی خط با استفاده از تکنیکهای رنگ و نقاشی خطوط را جلوه خاصی می دهند. نقاشی خط به معنای ساده آن ترکیبی از خوشنویسی و نقاشی است که مخاطب را با تلفیقی از هنر مدرن و سنتی در دنیای امروز آشنا می‌کند و هنرمند را در عرصه وسیعی از نوگرایی قرار می‌دهد تا بتواند با تکنیکهای خلاقانه ای که در این مسیر تجربه می کند، به نوآوری این شیوه بپردازد. اکنون رشته نقاشی خط در عرصه هنرهای تجسمی جایگاه ویژه ای یافته است و بر تعداد خوشنویسانی که به این شیوه مدرن از خوشنویسی روی می‌آورند، افزوده می‌شود. اما من به هنرجویانم فقط خط نستعلیق و خط تحریری تعلیم می دهم.

* شما قرآن هم نوشته اید؟ بفرمایید هنگام نوشتن آیات قرآن و اسمای الهی چه احساسی داشتید؟

** من سوره های کوچک قرآن را با وضو و خلوص نیت نوشته ام و در این باره به هنرجویانم توصیه می‌کنم که با طهارت و وضو نوشتن را آغاز کنند.

* استاد! شما شاگردان زیادی را تعلیم داده اید، آیا در بین آنها افرادی وجود داشته اند که آموختن را تا درجه استادی یعنی فوق ممتاز ادامه داده باشند؟

** خیلی زیاد، به عنوان مثال می توانم از خانم نسرین درودی نام ببرم که در مرحله عالی است و هم اکنون این جا حضور دارد.

* می توانم چند سؤال هم از ایشان بپرسم؟ خانم درودی شما چند سال است خوشنویسی را آموزش می بینید؟

** من ابتدا خوشنویسی را خدمت استاد سلیمانی آغاز کردم و پس از آشنایی با استاد افتخاری، مدت چهار پنج سال است که خدمت ایشان آموزش می بینم و در حال حاضر تا مرحله عالی پیش رفتم و تصمیم دارم تا مرحله ممتاز و فوق ممتاز هم به آموختن ادامه دهم.

* هنرجو چند نوع خط را باید آموزش ببیند تا به درجه فوق ممتاز برسد؟

** به هنرجو ابتدا خط نستعلیق را تعلیم می دهند که سریعتر یاد می‌گیرد و پس از سالها تمرین و ممارست به درجه عالی و ممتاز می‌رسد. مرحله آخر هم فوق ممتاز است که باید یک نستعلیق و کتابت را تکمیل کند و یک نوع خط هم مثل «نسخ، یا ثلث» را در حاشیه آموزش ببیند تا فوق ممتاز بگیرد که فوق ممتاز همان فوق لیسانس است، یعنی به درجه استادی می‌رسد.

* از استادان خوشنویس مشهدی چه افرادی را می شناسید؟

** استاد سروش- استاد عبادی که چندین قرآن کتابت کردند، استاد فروغی، استاد کدخدایی، استاد رضوانی که ایشان نیز چندین قرآن نوشته اند و به آستان قدس رضوی هدیه داده اند. استاد صحافی مقدم و البته سرآمد همه استادان، استاد امیرخانی هستند که این زمان هنرمند خوشنویسی را یارای برابری با ایشان نیست.