که با ارایه الگویی موفق، توانست تجربه خود را به دیگر کشور‌ها نیز منتقل کند. در کشور ما نیز این طرح درحال اجراست.

در این راستا شنیده می‌شود قرار است از مهرماه سال جاری طرح «تبلت دانش‌آموزی» در همه استانهای کشور در دو دوره ابتدایی و متوسطه به صورت آزمایشی انجام شود. اما پرسش اینجاست که به طورکلی هوشمندسازی مدارس تا امروز چقدر موفق بوده و آیا در تمام مدارس انجام شده است؟ خبرنگار ما در یک اردوی کشوری این موضوع را با دانش‌آموزان استانهای گوناگون در میان گذاشته است.

  هوشمندسازی نصفه و نیمه

براساس آخرین آمار‌ها، ۳۰ درصد مدارس خراسان رضوی هوشمند سازی شده است. «مونا ساعدی» مادر ۳۳ ساله‌ای از همین استان می‌گوید: سال گذشته فرزندم در مدرسه‌ای دولتی تحصیل می‌کرد که فقط یک کلاس مجهز به رایانه و پروژکتور بود، اما امسال در مدرسه غیرانتفاعی همه کلاسها یک رایانه و تخته هوشمند دارند. وی در پاسخ به اینکه در همین مدرسه غیرانتفاعی آیا دانش آموزان می‌توانند از این ابزار به تنهایی استفاده کنند، می‌گوید: خیر! فقط معلم گاهی از این وسایل استفاده می‌کند.

گفته می‌شود، آذربایجان شرقی رتبه چهارم هوشمند سازی مدارس را در کشور داراست. حال آنکه الهام، دانش آموز ۱۵ ساله‌ای که در همین استان تحصیل می‌کند، می‌گوید: گرچه خیلی بر این موضوع تأکید می‌شود، اما در مدارس ما هوشمندسازی حتی در حد استفاده از یک رایانه انجام نشده و به طور محدود شاهد هوشمندسازی در برخی مدارس هستیم که آن هم به دلیل ضعف مدیریت مدارس به درستی و کامل انجام نمی‌شود.

  هر مدرسه، یک کلاس هوشمند

فرشته ۱۶ ساله از استان سمنان می‌گوید: مدرسه ما 6 کلاسه است و در نمازخانه، یک تخته هوشمند گذاشته‌اند و  کلاسها از آن استفاده می‌کنند، اما‌ گاه همزمان دو کلاس نیازمند استفاده از تخته هوشمند هستند. مرتضی عبدی‌پور، از استان فارس که بیش از ۱۹ سال سابقه تدریس دارد، می‌گوید: تمام مدارس و کلاسها هوشمندسازی نشده، اما سعی شده حداقل یک کلاس در هر مدرسه هوشمند باشد و به وسایلی مانند لپ تاپ، پروژکتور و رایانه مجهز شود.

ساعد فرخی از استان کهگیلویه و بویراحمد نیز تأکید می‌کند تمام مدارس ما هوشمندسازی نشده، اما در مدارسی محدود که دانش آموز بیشتری داشته‌اند یک کلاس هوشمند شده و در صورت نیاز معلمان از آن استفاده می‌کنند.

  نگاهی دیگر به هوشمندسازی

بی‌تردید هوشمندسازی علمی و تخصصی مدارس راه دشواری دارد.

علی محمد توکلی، کار‌شناس آموزش و پرورش با اشاره به پیشنیه این طرح به خبرنگار ما می‌گوید: استفاده از فناوری در مدرسه‌های ایران به مدت زمان بهره‌گیری از ابزارهای کمک آموزشی سمعی- بصری شامل اسلاید و فیلمهای آموزشی در کلاس درس برمی‌گردد. شورای فناوری اطلاعات و ارتباطات وزارت آموزش و پرورش درسال تحصیلی ۸۴-۸۳ نیز برای نخستین بار اجرای آزمایشی طرح هوشمندسازی مدارس را به سازمان آموزش و پرورش تهران محول کرد، اما در این چند سال از زمان اجرای آزمایشی، برنامه منسجم و هوشمندانه‌ای برای گسترش این طرح در سراسر کشور دیده نشده است. هر مدرسه به سلیقه خود و فراخور اعتبارات به دست آورده‌اش، بیشتر از جیب والدین، کلاسهای درس را به اصطلاح هوشمند ساخته است. آمار‌ها نشان می‌دهد بیش از ۲۶هزار مدرسه با این شیوه ناپخته هوشمند شده‌اند. به قول وزیر فعلی، حاصل اجرای طرح هوشمندسازی «تبدیل مدارس به قبرستان کامپیوتر‌ها» بوده است!

  هوشمندسازی، موفق نبوده است

محمد رضا موسوی، کار‌شناس ارشد روان‌شناسی تربیتی نیز می‌گوید: بی‌تردید در جامعه امروزی نمی‌توان ضرورت استفاده از فناوری‌های نوین را انکار کرد و آموزش و بهره گیری از آن بخصوص برای تربیت و تقویت توانمندی‌های نسل آینده مقوله‌ای اجتناب ناپذیر است، به طوری که با استفاده از این فضاهای نوپدید می‌توان جریان آموزش را حتی خارج از ساعات کلاس و مدرسه در قالب ایمیل و سایتهای خاص مدارس و ارتباط بیشتر با معلم‌ها گسترش داد. اما آنچه در مدارس می‌بینیم نشان از موفقیت در اجرای این طرح ندارد، زیرا به طور کلی مساله هوشمندسازی در مدارس را نمی‌توان تنها به وجود یک رایانه و یا پروژکتور و حتی تخته هوشمند خلاصه کرد. حال آنکه امروزه بیشتر مدارس کشور در راستای هوشمندسازی فقط از همین چند ابزار ساده استفاده می‌کنند که تنها در یک کلاس مدرسه دیده می‌شود. درحالی که این مقوله خیلی فرا‌تر از این امور، قابل توجه است، به گونه‌ای حتی همین تنها کلاس هوشمند مدارس باید به لحاظ تجهیزات تقویت شده و از ابزارهای گوناگون مانند نرم افزار‌ها وسخت افزارهای نوین برای آموزش برخوردار باشند.

وی ادامه می‌دهد: به باور من اگر ما مدعی هوشمندسازی در مدارس هستیم باید تمام کلاسهای ما از این ظرفیتها برخوردار باشند. کلاسهای ما باید به اینترنت متصل باشند، معلمان ما برنامه‌های مختلفی از جمله کتابهای الکترونیکی دراختیار داشته باشند و حتی خودشان توان برنامه‌سازی داشته باشند. اینکه یک معلم پاورپوینتی نمایش دهد به معنای هوشمندسازی نیست!

  مهارت افزایی معلمان

به باور این کارشناس تعلیم و تربیت، مساله دیگری که وجود دارد این است که برخی از معلمان، توانایی و مهارت استفاده از ابزارهای موجود را ندارند یا رغبتی برای استفاده حس نمی‌کنند. چنانکه ما در مدارسی تخته هوشمند داریم، اما زمانی روند هوشمندسازی موثر است که برنامه‌ها و نرم افزارهای مؤثری نیز وجود داشته باشد. البته هر قدر این برنامه‌ها جوابگوی نیاز‌ها و شرایط سنی دانش آموزان باشد و برای آنها جذاب باشد، کارآیی بهتری خواهد داشت.

نکته دیگر بهره گیری از این ابزارها و تجهیزات براساس مسایل و نگرشهای فرهنگی جامعه است. برای نمونه من معتقدم اینترنت در کلاس وجود داشته باشد، اما باید مدرسه توان نظارت بر بهره‌گیری از خدمات این ابزار را نیز داشته باشد.

همچنین اگر قرار است تبلت به کار بگیرند این برنامه‌ها باید مناسب سن دانش‌آموزان باشد. بدین ترتیب با وجود یک سیستم مرکزی می‌توان فعالیت دانش آموزان را در این فضا‌ها هدایت کرد.

  نبود بسترهای مناسب طرح

توکلی نیز به موانع انجام بهینه این طرح اشاره کرده، می‌گوید: شبکه‌های ارتباطی کشور برای اجرای این طرح بسترسازی نشده است. اینترنت کم سرعت و خطوط عادی تلفن، جوابگوی نیازهای آموزشی جمعیت میلیونی دانش آموزان نیست. نکته دیگر مشکل اقتصادی خانواده‌هاست. چنانکه بسیاری از خانواده‌ها قادر به تامین حداقل یک دستگاه رایانه برای فرزند خود نیستند. همچنین ساختار فیزیکی بیشتر مدارس ایران سنتی است و مناسب هوشمندسازی نیست. گاهی نیز معلمان و همکاران با منابع آموزشی و فناوری‌های روز و شیوه‌های استفاده از آنها آشنایی کافی ندارند. یک ماده درسی به نام فناوری اطلاعات برای کلاس ششمی‌ها در نظر گرفته شده، در حالی که برای تدریس این درس مشکلاتی از لحاظ معلم و همچنین از نظر امکانات و تجهیزات وجود دارد.

توکلی ادامه می‌دهد: شاهدیم در برخی مدارس به نصب چند دستگاه رایانه، دیتا‌پروژکتور، برد هوشمند و به کارگیری تجهیزات دیگر و استفاده از چند نرم‌افزار تکراری تدریس هوشمند در کلاسها اکتفا شده است و رفته رفته نیز ایده هوشمندسازی در مدارس رنگ می‌بازد و به فراموشی سپرده می‌شود و نیاز به احیای مجدد دارد. از این رو باید این طرح در قالب یک طرح ملی به طور منسجم و علمی دوباره از سر گرفته شود و در بودجه وزارت آموزش و پرورش یک ردیف مستقل و قابل توجه در این خصوص پیش بینی شود و تنها به کمک والدین متکی نباشد، زیرا هوشمندسازی یکی از اهداف سند تحول بنیادین شمرده می‌شود.

  جای خالی مدیریت هوشمندانه

این معلم پیشکسوت با اشاره به اینکه بنا بر آمار‌ها نیمی از کاربران اینترنت خاورمیانه به ایران اختصاص دارد در حالی که در هوشمندسازی و اتصال مدارس به اینترنت، وضعیت کشورهایی چون قطر، امارات و بحرین به مراتب از ما بهتر است، تأکید می‌کند: میان فلسفه این طرح تا آنچه امروز آن را می‌بینیم تفاوت از زمین تا آسمان است! هوشمندسازی تنها نصب رایانه و وصل چند سیم نیست بلکه جای مدیریت هوشمندانه در مدارس خالی است. هوشمندسازی مدارس راهبرد تحولی وزارت آموزش و پرورش در توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات به عنوان برجسته‌ترین ویژگی عصر حاضر است. در واقع در فرآیند هوشمندسازی قرار است مشارکت و تعامل عناصر مرتبط با مدرسه یعنی اولیا، معلمان و دانش آموزان و بازده کاری در مدارس افزایش پیدا کند.