بیشتر علما و متفكران ديني هر يك به گونه‌اي به علم ديني معتقدند؛ هر چند در نحوه تحقّق و دستيابي به علم ديني، رويكردهاي متفاوتي دارند. اين طيف از انديشمندان، دستيابي به علم ديني را ساز و كار مناسب تحقق دولت ديني و مديريّت اسلامي مي‌دانند و معتقدند بدون دستيابي و به كارگيري علم ديني دولت ديني، محقق نمي شود. رويكردهاي اصلي در اين نگرش‌ها به سه دسته قابل تقسيم هستند: اول رويكردهاي تهذيبي؛ که توليد علم دينی را از طريق تهذيب و بهينه علم موجود می‌دانند، دوم رویکردهای معتقد به فلسفه‌های مضاف که تحقیق علم دینی را از این زاویه دنبال می‌کنند و سوم رویکرد معتقد به روش‌های مضاف، که روش‌های مضاف را جايگزين فلسفه مضاف قرار می‌دهد. اما مبناي
نظريه پردازي رويكرد تهذيبي، نظريه‌هاي موجود غربي است كه طي يك فرايند بهينه شده و به عنوان نظريه اسلامي ارایه مي‌گردد. اين فرايند شامل مراحل اخذ، نقد و بهينه، تهذيب، تصحيح و يا تكميل نظريه‌اي غرب و اسلامي سازي اين نظريه‌ها به وسيله آيات و روايات در موضوعات گوناگون است. البته این رویکرد، با اشکالات و نواقص و معايبی مانند جایگزینی ادبيات ديني براي ادبيات سكولار روبه روست. این در حالی است که فرهنگ سكولار بشدت مخالف دخالت مفاهيم قدسي در حوزه حيات اجتماعي است و پشتوانه مدل‌هاي مديريتي اين ادبيات، انسان شناسي، جهان شناسي، معرفت شناسي، تاريخ شناسي و حتي فلسفه تاريخي است كه همگی حسي هستند. اما درباره رویکرد فلسفه مضاف باید گفت، این رویکرد به دو دسته فلسفه مضاف به واقعيّات و امور و فلسفه مضاف به علوم تقسیم می‌شود که از انواع فلسفه‌هاي مضاف به واقعيّات مي‌توان از فلسفه ذهن، فلسفه نفس و فلسفه معرفت كه حقيقتي خارجي يا ذهني را موضوع تحليل عقلاني قرار مي‌دهد و از اين طريق، دانشي به نام فلسفه معرفت و فلسفه  ذهن را ايجاد مي‌كند، نام برد.
پيروان رويكرد فلسفه‌های مضاف معتقدند اصلاح علوم از طريق به كارگيري فلسفه‌هاي مضاف ممكن مي‌گردد؛ چون هر علمي مباني عقلي خاصي دارد كه تحليل آن مباني، موضوع فلسفه مضاف به آن علم است. معتقدان به اصلاح علوم از طريق فلسفه‌هاي مضاف، توليد فلسفه‌هاي مضاف را تحت فلسفه مطلق اسلامي تعريف مي‌كنند؛ بنابراين باید فلسفه علومي مانند سياست، اقتصاد، مديريت، جامعه شناسي و... را بر اساس فلسفه اعلای اسلامي بنيان نهاد؛ زیرا ضامن حجّيت و اعتبار فلسفه‌هاي مضاف، استناد آن به فلسفه مطلق و اعلای اسلامي است. در نهایت، رویکرد استفاده از روش‌های مضاف است که در این رویکرد به تشکيل پيوستار معرفتی بر محور تفقه دينی تأکید می‌شود. در رويكرد روش‌هاي مضاف، ابتدا يك منظومه عقلانيّت اجتماعي يا يك فضاي كيهانيِ عقلانيّت اجتماعي، مفروض گرفته مي‌شود كه اين فضاي كيهاني، بين روح و عمل انسان است. انسان با آرمان‌هاي روحي خود، در يك فضاي عقلانيت اجتماعي كه به مثابه نقشه راه حركت ارواح است، عمل مي‌كند. اين عقلانيّت كيهاني جامعه، مبناي تصميم گيري‌هاي خُرد و كلان است؛ يعني تمام تصميمات، اعم از تصميمات در مقياس توسعه، تصميمات كلان اجتماعي و حتي تصميمات خُرد يك انسان در حوزه خصوصي، مستند به اين عقلانيت اجتماعي است. براي نمونه، تصميم گيري درباره توسعه بهداشت در جامعه جهاني و يا بهداشت عمومي جامعه و حتي بهداشت خصوصي و فردي، بر اساس اين عقلانيت رخ مي‌دهد.
*رئیس فرهنگستان علوم اسلامی قم