به گزارش قدس آنلاین از تبریز، تاریخ جدید ملکان که در گذشته ملک‌کندی نامیده می‌شد به دویست سال پیش برمی‌گردد ولی در مورد منطقه ملکان و مسکونی بودن آن نظریاتی وجود دارد که همه حکایت از قدمت این منطقه دارد. منطقه ملکان به دلیل مساعد بودن آب هوای جغرافیایی یکی از مهم‌ترین گذرگاه‌های تاریخی به شمار می‌آید.

در مورد وجه تسمیه این شهرستان دو نظریه وجود دارد: 1) از آنجا که اربابانی زیادی بر آن حاکم بودند و شاه واربابان نیز ملک نامیده می شدند پس اربابان نیز از این قاعده مستثنی نبودند شاید نام  ملک‌کندی یا ملکان بر گرفته از جمع ملک یعنی مالکان و مخفف آن ملکان باشد.  2)  یکی از اربابان معروف این شهر در گذشته ملک‌نیا بوده است. شاید ملک کندی از نام این ارباب گرفته شده باشد.

موقعیت جغرافیایی

شهرستان ملکان با وسعت 1007 کیلومتر مربع (2.2 درصد مساحت استان) در 150 کیلومتری تبریز واقع شده و از سمت شمال با شهرستان‌های بناب و مراغه، از سمت شرق با شهرستان مراغه و از سمت غرب و جنوب با استان آذربایجان غربی هم‌مرز است.

اقلیم و آب و هوا

به طور عمده آب و هوای ملکان تحت تاثیر بادهای آسیای مرکزی (سیبری)، اقیانوس اطلس، دریای سیاه، دریای مدیترانه و دریای خزر قرار می‌گیرد. این جریانات در پاییز، بهار و زمستان ریزش باران‌های منطقه‌ای را موجب می‌گردند که مقداری از نزولات زمستانی آن به صورت برف است.
کل سرزمین‌های موجود در محدوده این شهرستان را از نظر توپوگرافی می‌توان به دو واحد کوهستانی یا ناهموار و واحد هموار جلگه‌ای تقسیم کرد.

وضعیت اقتصادی
ملکان یک شهر کشاورزی است تا یک شهر صنعتی و یا تجاری، مشهورترین محصول کشاورزی این شهرستان انگور است به طوری که این شهرستان به شهر الهه انگور مشهور است.

خشکبار این محصول به اکثر کشورها از جمله کشورهای حوزه خلیج فارس و اروپایی و کانادا صادر می‌شود.

همچنین با توجه به تولید بیش از 94 درصد چغندر قند استان، وجود باغات و اراضی وسیع، وجود تخصص در صنایع تبدیلی و فرآوری کشاورزی (باغی) با توان صادراتی بالا، سبزه خشک‌کنی، بالا بودن ظرفیت تولیدات دامی از جمله شیرخام، وجود 4 معدن فعال از جمله زغال، تراورتن، خاک نسوز و سنگ لاشه، بهره‌مندی از باغات میوه و امکان استقرار صنایع تبدیلی شهرستان ملکان برای سرمایه‌گذاری در ایجاد واحدهای فرآوری موادمعدنی و صنایع پایین‌دستی، صنایع تبدیلی کشاورزی قابلیت مناسبی دارد.

نقاط تاریخی و دیدنی

پل دختر قلعه‌جوق (مربوط به دوران صفویه)، آب معدنی شورسو)، دره گاومیش ئولن، زیارتگاه علی‌بلاغی، مسجد جامع لیلان)، قلعه بختک، پل آجری لیلان‌چای

پل قیزلار
این اثر در تاریخ 27 اسفند 1386 با شمارهٔ ثبت 22718 به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. قدمت این پل به دو دوره صفویه و قاجاریه برمی‌گردد.

پل قیزلار دارای پنج چشمه (سه چشمه اصلی و دو چشمه فرعی) است . چشمه های اصلی برای گذر آب رودخانه بوده و چشمه‌های فرعی برای آبیاری اراضی کشاورزان مورد استفاده قرار می گرفته است که به علت تجمع خاک ناشی از رسوب آب رودخانه بسته شده است .

پایه‌های پل سنگی بوده و خود پل با مصالح سنگی و آجری ساخته شده است . این پل با ابعاد تقریبی 49 متر طول و 5/5 متر عرض و ارتفاع 6 متر و مساحت 257 متر مربع، راه ارتباطی ماشینی دو روستای قلی کندی و شیخ بابا شهر ملکان است.
این پل از زمان ساخت به عنوان پل ارتباطی مورد استفاده قرارگرفته و به نام پل قلی کندی نیز بین مردم نامیده شده و در تملک وزارت راه وترابری است.

متاسفانه قسمت هایی از پل در سال های گذشته به دلیل شایع بودن این مطلب که درون ساختمان آن توسط سازندگان، طلا پنهان شده است؛ توسط عوامل انسانی و قسمتی از آجرهای طاق چشمه های فرعی به دلیل عوامل جوی و طبیعی تخریب شده بود که البته در سال 1383 عملیات مرمت بر روی آن انجام شده است و هم اکنون پل از نظر ایستایی به طور کامل سالم است.

مــوقعیـت بنا
این پل در یک کیلومتری جنوب شهر لیلان بر روی رودخانه لیلان چای بنا شده است. این پل در روزگاران گذشته راه ارتباطی همدان، کردستان و مراغه و تبریز را در برمی‌گرفته است و اکنون به واسطه جاده جدید الاحداث میاندوآب ملکان ارتباط از این طریق انجام می گیرد و در حال حاضر پل ارتباطی است برای رسیدن به روستاهای فتح الله کندی، محسن آباد (جین قره). و ورود به شهر لیلان از طریق این پل امکان پذیر می باشد. این رودخانه از کوهستانهای شرقی لیلان سرچشمه و به طرف غرب جریان و در نزدیکی شهر میاندوآب به رودخانه زرینه رود می پیوندد و در نهایت به دریاچه ارومیه می‌ریزد.

پیشینه تاریخی پل لیلان
در جنوب شهر لیلان بر روی رودخانه لیلان چای بنا گردیده و از آثار دوران ایلخانی است.
رودخانه لیلان چای دشت حاصل‌خیز لیلان را آبیاری می کرده و تمدن و فرهنگ‌های بسیار کهنی از دوران‌های پیش از تاریخ در اطراف این رودخانه شکل گرفته است. از جمله این فرهنگ‌ها می‌توان به تپه چمن و الله قلی و به دوران تاریخی و اسلامی اشاره کرد. از نظر تاریخ گذاری هیچ کتیبه‌ای موجود نیست.

معماری پل

پل دارای سه دهنه است اندازه دهنه ها یکسان و جهت پل بصورت شمالی- جنوبی بوده و در قسمت شرقی سد موج شکن موج شکل بصورت مثلثی بوده و در قسمت غربی پل نیز به سه نیم دایره و بصورت پشت بند وجود دارد. مصالح بکار گرفته شده در این پل عبارت از آجر که در قسمت‌های طاق‌ها و نیز بالای پل بکار رفته و سنگ‌های تراش دار که در قسمت پایه‌ها و موج شکن‌ها و پشت بندها بکار رفته است. ابعاد این سنگ‌ها در حدود 20×30 سانتیمتر، 20×50 سانتیمتر و 6×22×22 سانتیمتر هستند.

ارتفاع پل از جان پناه پل تا سطح رودخانه 490 سانتیمتر و ارتفاع موج شکنها 130 سانتیمتر و طول پل 24 متر می باشد. عرض پل 650 سانتیمتر و فاصله دهانه ها از هم 440 سانتیمتر و ارتفاع طاقها 350 سانتیمتر است.

پشت بندهای نیم دایره پل 220 سانیتمتر و بصورت نیم دایره هستند طاق‌های پل بصورت جناغی و در وسط نوک بیزه طاق یک سنگ سفید آهکی بکار رفته است و بطور کلی تا ارتفاع 13 سانتیمتری سنگ از آن به بعد مصالح آجر بکار رفته است. موج شکن‌ها و پشت بندها تا همان ارتفاع 130 سانیتمتر است.

گزارش وحید زینالی