اما امروز که سال‌هاست کلمه خدابیامرز، همراه نام او شده است، انرژی نهفته در این جمله کوتاه را بیشتر حس می‌کنم. هر چند که می‌دانم پیری و سالمندی مسایل و مشکلاتی دارد که ممکن است این دوران را برای من لذتبخش و شیرین نکند، اما باز هم امیدوارم که خدای مهربان دعای مادربزرگم را اجابت کند. حسین فتحی، دکترای تخصصی طب و تغذیه به ما از تغذیه در روزگارانی خواهد گفت که به جبر زمانه سراغ همه‌ما خواهد آمد.با ما همراه باشید.
در تعریف علمی، به چه افرادی سالمند گفته می‌شود؟
در بیشتر کشورهای توسعه یافته جهان سن تقویمی بالای 65 سال را به عنوان یک تعریف از فرد سالمند یا مسن‌تر پذیرفته اند و به سن 60 یا 65 تقریباً معادل سن بازنشستگی در کشورهای توسعه یافته، آغاز سن سالمندی گفته می‌شود. اما در حال حاضر، هیچ معیار عددی استاندارد سالمندی در سازمان ملل وجود ندارد. بر اساس تعريف سازمان جهانی بهداشت، هر فرد بالای 60 سال سالمند نامیده می‌شود.
تغذیه سالمندان با افراد عادی باید تفاوت داشته باشد؟
همان طور که افراد مسن‌تر می‌شوند، نیازهای تغذیه‌ای، اشتها و عادات غذایی آن‌ها با راه‌های گوناگونی تغییر پیدا می‌کند، بنابراین تغذیه افراد سالمند با فرد عادی تفاوت دارد.
سالمندان با چه مشکلات تغذیه ای روبه رو هستند؟
افراد با افزایش سن به کالری کمتری برای حفظ وزن سالم نیاز دارند. دریافت کالری بیشتر از نیاز، به افزایش وزن منجر می‌شود. افراد با افزایش سن، انرژی کمتر و مشکلات مفصلی یا عضلانی بیشتری پیدا می‌کنند، در نتیجه ممکن است تحرک کمتر داشته و کالری کمتری از طریق فعالیت بدنی بسوزانند. همچنین ممکن است توده عضلانی را از دست بدهند و این سبب می‌شود تا سرعت سوخت و ساز
بدن کمتر شده و نیاز به کالری کاهش یابد.
بسیاری از افراد با افزایش سن، اشتهایشان را از دست می‌دهند و این به طور معمول حس طعم، مزه و بوی غذا را کاهش می‌دهد و می‌تواند منجر به خوردن غذای کمتر شود. اگر فرد سالمند کالری کمتری از طریق فعالیت بدنی می‌سوزاند، خوردنِ کمتر یک مشکل برای او نیست. با این حال، برای حفظ اندام سالم، عضلات و استخوان‌های خود به کالری و مواد مغذی به اندازه کافی نیاز دارد. دریافت نکردن این مواد غذایی به اندازه کافی منجر به مشکلات سوء تغذیه و سلامتی می‌شود. با افزایش سن، مشکلات سلامتی مزمن مانند دیابت، فشار خون و کلسترول بالا و پوکی استخوان پیدا می‌شود. برای کمک به جلوگیری و درمان این شرایط، پزشک ممکن است تغییر در رژیم غذایی را توصیه کند. به عنوان مثال، اگر فرد مبتلا به دیابت، فشار خون و کلسترول بالا باشد، باید غذاهایی غنی از مواد مغذی بخورد، ولی خوردن غذاهای دارای قند فرآوری شده، چربی اشباع و ترانس و کالری را محدود کند، همچنین پزشک ممکن است خوردن سدیم کمتر را توصیه کند.برخی از سالمندان به غذاهایی مانند پیاز، فلفل، محصولات لبنی و غذاهای ادویه‌دار حساس می‌شوند. پس بهتر است برخی از این مواد غذایی از رژیم غذایی آن‌ها حذف شود.
بعضی از سالمندان به خاطر نداشتن دندان، مجبور هستند گروه‌هایی غذایی مانند سبزی‌ها را از برنامه غذایی خود حذف کنند. شما چه توصیه‌ای به این افراد دارید؟
در سالمندان نگرانی‌های بهداشت دهان و دندان وجود دارد که برخی از آن‌ها می‌تواند در توانایی غذا خوردن دخالت داشته باشد. به عنوان مثال، اگر سالمندی دندان یا دندان مصنوعی نداشته باشد، ممکن است سبب عادات بد غذایی و سوء تغذیه شود. عفونت در دهان نیز می‌تواند مشکلاتی ایجاد کند. اگر سالمندی دندان برای خوردن میوه و سبزی‌ها ندارد، می‌تواند از مزایای تغذیه‌ای میوه‌های مورد علاقه خود به صورت پوره، مانند پوره سیب لذت ببرد. سیب براحتی در دسترس است و بسیاری از مواد مغذی در یک سیب کامل وجود دارد. از سایر میوه‌ها مانند گلابی و هلو به صورت پوره هم می‌تواند استفاده کند. میوه‌های نرم مانند موز، به اندازه کافی نیاز به جویدن ندارند. همچنین آن‌ها می‌توانند از میوه‌های مورد علاقه مانند انواع توت‌ها و موز یا لیمو و توت فرنگی به صورت ترکیبی استفاده کنند.سبزی‌های بخارپز شده به منظور حفظ بخش زیادی از مواد مغذی مناسب هستند. سبزی‌های مورد علاقه آن‌ها را تا زمانی که بسیار نرم شوند، بخار پز کنید و سپس خمیر و یا پوره آن‌ها را تا زمانی که نرم هستند، به سالمندان بدهید. جذب پروتئین را با ترکیب پوره ماهی، گوشت یا حبوبات با سبزی‌ها افزایش دهید.
پس از ورود به دوران سالمندی، باز هم بدن به دریافت ویتامین‌ها مانند کلسیم و آهن و... نیاز دارد؟
در سالمندان ممکن است تأمین برخی از مواد مغذی در رژیم غذایی سخت باشد، بخصوص اگر از خوردن برخی مواد غذایی خودداری کنند. از پزشک در مورد مصرف یک مکمل ویتامین یا مواد معدنی مانند کلسیم، ویتامین D، منیزیم یا ویتامین B12 بپرسید. بیشتر این ویتامین‌های خاص در جذب ضعیف هستند و یا به اندازه کافی توسط افراد مسن‌تر مصرف نمی شوند. برخی از مکمل‌ها می‌تواند با برخی از داروها تداخل داشته باشد. قبل از شروع یک مکمل جدید و یا دارو، با پزشک آن‌ها در مورد عوارض جانبی بالقوه مکمل مشورت کنید.
آیا نیاز مردان و زنان سالمند به منابع غذایی و تغذیه‌ای یکسان است؟
همه زنان و مردان باید به منظور افزایش سلامت قلب و جلوگیری از فشار خون بالا، پوکی استخوان و دیابت، غذاهای سالم را انتخاب کنند. به طور کلی، زنان کالری کمتر و مقادیر گوناگون از ویتامین و مواد معدنی نسبت به مردان نیاز دارند و برخی از زنان به مکمل‌های غذایی نیاز دارند که باید در این زمینه با پزشک خودشان صحبت کنند. افراد مسن و بخصوص زنان ممکن است در معرض خطر پوکی استخوان قرار گیرند، بنابراین باید از مکمل کلسیم و ویتامین D بهره مند شوند. یک زن بالای 50 سال روزانه به1800 کالری و یک مرد مسن تر از 50 سال به 2200 تا 2400 کالری نیاز دارد، البته بسته به فعالیت مقدار کالری می‌تواند تغییر کند.
برخی سالمندان به خاطر بیماری‌هایی که با آن درگیرند، کمتر مایعات مصرف می‌کنند. این کم آبی برای آن‌ها مشکل ساز نیست؟
افراد با افزایش سن، ممکن است متوجه تشنگی خود نشوند. هدف، خوردن هشت لیوان آب روزانه است. البته این مقدار آب می‌تواند از عصاره‌ها، چای، سوپ و یا حتی میوه و سبزی‌های غنی از آب دریافت شود.افراد سالمند اگر به اندازه کافی آب ننوشند، دچار کم آبی شدید بدن می‌شوند که این مسأله سبب سردرگمی، ضعف، عفونت‌های دستگاه ادراری، ذات الریه،
زخم بستر و یا حتی مرگ می‌شود. به طور کلی، انسان نمی‌تواند بیش از چهار روز بدون آب زنده بماند.
بعضی سالمندان غذا نمی‌خورند و می‌گویند دیگر غذا مانند سابق به آن‌ها مزه نمی‌دهد. آیا این مورد با افزایش سن مرتبط است؟ چطور می‌شود آن حس را برطرف کرد؟
تغییرات در حس بویایی و حس دریافت طعم و مزه می‌تواند لذت بردن از غذا را در سالمندان تحت تأثیر قرار دهد که این تغییر می‌تواند سبب از دست دادن اشتها، کاهش وزن، تغذیه نامناسب، ایمنی ضعیف و حتی مرگ شود. هضم مواد غذایی سبب تحریک سلول‌های حسی خاص در دهان و گلو می‌شود. این سلول‌ها طعم و مزه غذا را از طریق اعصاب تخصصی به مغز می‌برند و آسیب به این اعصاب مانند ضربه به سر می‌تواند منجر به از دست دادن طعم و مزه غذا شود. سلول‌های طعم دهنده در داخل جوانه‌های چشایی زبان و سقف دهان و در امتداد دیواره گلو قرار دارد. بسیاری از برجستگی‌های کوچک حاوی جوانه‌های چشایی، می‌تواند بر روی نوک زبان دیده شود. افراد پس از 50 سالگی، ممکن است شروع به از دست دادن جوانه‌های چشایی کنند.
نظر شما