• همدم تحمیلی، از کودکی تا سالمندی
دکتر محمدرضا مهاجری تهرانی، فوق تخصص غدد درون ریز و متابولیسم درباره اهمیت غده تیروئید می‌گوید: این غده بزرگترین غده درون‌ریز بدن است که هورمون‌های مترشحه آن در تمام دوران زندگی بر بدن مؤثر است. چنانکه در دوره جنینی منجر به رشد استخوان‌ها، افزایش قد و رشد و تکامل مغزی شده و در افزایش ضریب هوش دخالت دارد. بعد از تولد نیز در روند رشد و در میانسالی در وضعیت متابولیسم اثرگذار است.
این دانشیار دانشگاه علوم پزشکی تهران ادامه می‌دهد: در دوران جنینی بخصوص در هشت هفته اول بارداری، رشد و تکامل مغز جنین وابسته به تیروئید مادر است، به همین دلیل لازم است اگر مادری قصد بارداری دارد و یا حتی در صورت بارداری، یک بار طی آزمایش به بررسی تیروئید خود بپردازد، زیرا این عارضه بر طفل آثار ناخوشایندی دارد.
دکتر مهاجری تهرانی با اشاره به علایم کم کاری مادرزادی تیروئید می‌گوید: این گونه نوزادان دارای زبانی بزرگ، شکمی بزرگ، خواب آلودگی و دچار فتق نافی هستند. همچنین در صورت ابتلا به زردی در نوزادی، این عارضه کمی نسبت به دیگر اطفال طولانی‌تر می‌شود. در دوران کودکی نیز دندان‌ها دیر‌تر در می‌آید.
وی با تأکید بر اینکه شیوع کم کاری تیروئید در کشور ما نسبت به دیگر کشور‌ها بیشتر است، اضافه می‌کند: شیوع کم کاری تیروئید مادرزادی در کشور ما یک در هزار نفر است، در صورتی که در دیگر کشور‌ها یک در چهار هزار نفر است و با توجه به تأثیر هورمون تیروئید بر روی مغز جنین، کشور برنامه‌ای با عنوان غربالگری تیروئید اجرا کرده است.
*آمار اختلال تیروئید در ایران بیشتر است
دکتر فریدون عزیزی، رئیس پژوهشکده علوم غدد درون‌ریز و متابولیسم نیز با اشاره به همین مسأله به قدس می‌گوید: شیوع کم کاری مادرزادی تیروئید در ایران همانند برخی از کشورهای همسایه، بیشتر از اروپا و آمریکاست که در این زمینه می‌توان عوامل ژنتیکی، ازدواج فامیلی و کمبود ید را از مهم‌ترین عوامل مؤثر دانست.
وی در ادامه تأکید می‌کند: مهم‌ترین مشکل، نارسایی تیروئید در دوران بارداری است که از یک طرف سقط جنین، زایمان زودرس و مشکلات زایمانی ایجاد می‌کند و از طرف دیگر بر رشد ذهنی و جسمی جنین و نوزاد تأثیر می‌گذارد. از این رو اختلال ترشحات تیروئید در دوران جنینی همچنین شناسایی نشدن کم کاری تیروئید در هنگام تولد می‌تواند ضایعات جبران ناپذیری ایجاد کند.
این عضو فرهنگستان علوم پزشکی اضافه می‌کند: مهم‌ترین بیماری این حوزه از نظر شیوع، گواتر است که بین چهار تا ۶ درصد جمعیت بالغ جهان به آن دچارند. البته در مناطقی که کمبود ید وجود دارد، این شیوع بیشتر و حتی ممکن است به ۱۰۰ درصد افراد برسد. برای نمونه در کشور ما قبل از غنی سازی با ید و در حدود ۴۰ سال پیش، ۶۸ درصد کودکان و نوجوانان دچار گواتر بودند، ولی اکنون که همه نمک یددار مصرف می‌کنند، شیوع آن به ۶ درصد کاهش یافته است.
*طرح‌هایی برای افزایش ضریب هوشی
چند سالی است که شاهد اجرای طرح‌هایی همانند غربالگری تیروئید در نوزادان و غنی سازی نمک هستیم. این برنامه‌ها در کاهش مبتلایان به اختلالات تیروئید چقدر مؤثر بوده است؟
دکتر عزیزی، فوق تخصص غدد درون ریز و متابولیسم می‌گوید: هر دو برنامه بسیار مؤثر و موفق بوده‌اند. تولید، توزیع و مصرف نمک یددار طی ۲۵ سال گذشته در حدود ۷۰ میلیون نفر ضریب هوشی را اضافه کرده و از بروز حدود ۲۵ میلیون گواتر در کودکان و نوجوانان جلوگیری کرده است. در برنامه غربالگری تیروئید نوزادان، دست کم ۱۵۰۰ کودک مبتلا در سال تشخیص داده شده و با درمان صحیح از بروز معلولیت آن‌ها جلوگیری شده است.
وی به اجرای دیگر برنامه‌های پیشگیرانه اشاره کرده می‌افزاید: باید توجه خاص به تشخیص و درمان به موقع اختلالات تیروئید قبل و در زمان بارداری و شیردهی داشت. از این رو توصیه می‌شود زنان قبل از بارداری و همچنین در حین بارداری و شیردهی از مکمل‌های ید استفاده کنند که در سه ماهه اول بارداری، مخلوط اسید فولیک و ید و در سه ماهه دوم و سوم مخلوط ید و مولتی ویتامین است و هر دو فرآورده در دوران شیردهی می‌تواند مصرف شود. بررسی و معاینه زن قبل از بارداری و در حین بارداری و در صورت نیاز انجام تست‌های تیروئید (غربالگری هدفمند) باید در همه جای کشور انجام شود.
*تیروئید و رنج‌های بزرگسالی
دکتر مهاجری تهرانی، فوق تخصص غدد و متابولیسم درباره عوارض کم کاری تیروئید در بزرگسالی می‌گوید: چنانچه در کودکان شاهد کوتاهی قد، ریزش مو، خشکی پوست و به تأخیر افتادن بلوغ باشیم، باید به لحاظ کم کاری تیروئید بررسی شوند.
وی به دیگر علایم این عارضه در سنین بالا اشاره می‌کند و می‌افزاید: ضعف، بی‌حالی، خستگی، خواب آلودگی، خشکی پوست، ریزش مو، یبوست، افزایش وزن، احساس سرما، اختلال در دوران قاعدگی و درد در قسمت پا و دست که به علت تحت فشار قرار دادن اعصاب این قسمت‌هاست، از نشانه‌های این عارضه است. این فوق تخصص غدد و متابولیسم، با تأکید بر اینکه بیماری خود ایمنی تیروئید از دیگر علل ایجاد این عارضه است، می‌گوید: امروزه به بیماری خود ایمنی تیروئید بیماری «هاشی ماتو» گفته می‌شود که در صورتی که فرد مبتلا باشد، باید تا آخر عمر از داروهای کم کاری تیروئید استفاده کند. همچنین تشخیص این بیماری بر اساس تست آزمایشگاهی و اسکن غده تیروئید صورت می‌گیرد که با مصرف داروهای خوراکی و جراحی قابل درمان است.
*عوارض پرکاری تیروئید
دکتر مهاجری تهرانی با اشاره به اینکه شیوع کم کاری تیروئید بیش از پرکاری آن است، می‌افزاید: ازعلایم پرکاری تیروئید می‌توان به کاهش وزن، عصبانیت، لرزش دست، احساس گرما و اختلالات قاعدگی اشاره کرد که این مسأله نیز عوارضی به دنبال دارد که می‌توان به بیماری «گریوز» که نوعی بیماری خود ایمنی است، اشاره کرد.
وی می‌گوید: در این بیماری، بسیاری از مبتلایان دچار مشکلاتی در چشم‌ها می‌شوند، به طوری که فرد مبتلا تصور می‌کند در چشمش سنگ ریزه وجود دارد و با نور آفتاب مشکل دارد. در صورت تشدید این عارضه، بیمار در پلک زدن نیز مشکل داشته و حتی پلک‌ها به هم نمی‌رسد. در این صورت چشم دچار خشکی قرنیه شده و زخمی می‌شود. برای درمان این عارضه به دلیل بیرون زدگی چشم، شیوه‌های درمانی متعددی وجود دارد که می‌توان به یددرمانی و حتی جراحی چشم اشاره کرد.
* نسخه‌های بی‌ضابطه
چندسالی است باورهایی در جامعه دیده می‌شود که می‌توان به زیان‌های یددرمانی و استفاده از گیاه درمانی در درمان اختلالات تیروئید اشاره کرد. این امور تا چه حد قابل اعتناست؟
دکتر مهاجری تهرانی می‌گوید: در تمام دنیا کمبود ید شایع‌ترین علت کم کاری تیروئید به شمار می‌آید و از این رو ید به صورت مکمل به نمک‌ها افزوده می‌شود. بنابراین توصیه می‌شود از مصرف نمک‌هایی همانند «نمک دریا» که با یُد غنی نشده، پرهیز کنند.
دکتر فریدون عزیزی نیز با اشاره به بی‌اثر بودن گیاه خواری در روند درمان‌ها می‌افزاید: توجه به مصرف نمک یددار به طور دایم، استفاده از مکمل‌های ید در زمان بارداری و شیردهی، توجه و پیگیری غربالگری برای کم کاری تیروئید در هفته اول پس از تولد، مراجعه به موقع به پزشک با پیدا شدن هر شکایت و علامت غیرعادی، توجه به توصیه‌های پزشکی و پیگیری درمان، خودداری از مراجعه به پزشک نما‌ها و افراد حرفه‌ای که طب نوین و پیشرو را تخطئه و باورهای غلط را ترویج می‌کنند، از راهکارهای مؤثر در پیشگیری و درمان اختلالات تیروئیدی است.
نظر شما