در قرآن کریم به مسلمانان توصیه شده است، هنگام حضور در خانه خدا، بهترین پوشش و زینت خود را برگیرند و از سوی دیگر بهره مندی از آراستگی‌ها و زینت‌ها را برای بندگان خود مباح دانسته است و با همین بیان روش عوام فریبانه یا جاهلانه افرادی که در ظاهر خود را بی اعتنا به زینت‌های دنیوی نشان داده و با ظاهری ناپسند در اجتماع ظاهر می‌شوند، اما در باطن، دوستی دنیا و پیروی از هوای نفس، وجودشان را آکنده است، مورد نکوهش قرار می‌دهد.
آراستگی در زندگی خانوادگی و اجتماعی انسان‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. انسان موجودی اجتماعی است و نمی‌تواند به کمال مطلوب خود جز با زندگی در اجتماع دست یابد، از این‌رو انواع و اقسام زینت‌هایی را که مورد پسند جامعه و سبب مجذوب شدن دل‌ها به سوی اوست، مورد استفاده قرار می‌دهد و بدین وسیله خود را در نظر دیگران محبوب می‌کند.
سیره و سنت امام رضا(علیه السلام) از این نظر قابل تأمل و بررسی ویژه است؛ زیرا ایشان نسبت به آراستگی اهتمام ویژه‌ای داشتند تا جایی که حتی از سوی برخی افراد مورد انتقاد واقع می‌شدند. خودآرایی در خانه و نیز هنگام حضور در اجتماع، مورد اهتمام جدی آن حضرت بوده است.
خودآرایی در خانه
نشاط کانون خانواده و طنین انداختن نغمه‌های عاشقانه در فضای آن در گرو عواملی چند است که در آن میان، اهتمام زوجین به آراستگی ظاهر- افزون بر زیبایی باطن- نقشی مهم در این زمینه ایفا می‌کند. این نکته در سیره و سنت رضوی مورد اهتمام جدی قرار گرفته است. در واقع همان گونه که مردان از همسران خود توقع آراستگی دارند و انتظار دارند با بهترین پوشش‌ها و زیبایی‌ها در مقابل دیدگانش مجسم گردند، زنان نیز از همسران خود آراستگی و زیبایی را انتظار دارند و از ظاهر پریشان و ژولیده همسران خود بشدت آزار می‌بینند. امام رضا(علیه السلام) که به ضرورت این امر به خوبی واقف بودند، نسبت به آن اهتمام می‌ورزیدند. شخصی می‌گوید: نزد امام رضا(علیه السلام) رفتم و دیدم که حضرت موهای خود را با رنگ آراسته است. به ایشان گفتم: فدایت شوم! موهای خود را خضاب کرده‌ای؟ فرمود: بله. خضاب ثواب دارد. آیا نمی‌دانی که آراستگی مرد سبب افزایش عفت زنان می‌شود (مرد چون خود را زیبا و آراسته کند، همسرش در مرد دیگری رغبت نمی کند.) آيا تو دوست دارى وقتى به خانه مي‌روى، همسر خود را ژوليده و ناآراسته ببينى؟ گفتم: نه. فرمود: ... زن نيز چنين است.
گویا آن حضرت همواره به خاطر آراستگی ظاهر خویش با شگفتی دوستان مواجه می‌شده است. مثلا شخص دیگری با مشاهده موهای خضاب شده حضرت از ایشان همان پرسش پیشین را می‌پرسد و امام این گونه به او پاسخ می‌دهند: مگر نمي‌دانى كه اين كار سودى فراوان دارد. زن دوست دارد در تو همان زينت را ببيند كه تو دوست دارى در او ببينى. برخی از زنان دامن عفت خود را آلوده نکردند، مگر به این سبب که شوهرانشان به آراستگی خود اهتمام نمی‌ورزیدند.
به رغم این نیاز فطری و با وجود این قبیل توصیه‌های راهگشا، مردان و زنان امروز جامع با وجود فراهم بودن و در دسترس قرار داشتن وسایل نظافت و بهداشت و آراستگی، اهتمام بسیار کمی به این عامل مهم که نقشی اساسی در تحکیم بنیان‌های خانواده دارد، از خود نشان می‌دهند. مرد با ظاهری آشفته از کار به خانه برمی‌گردد و با همان سر و وضع در جمع خانواده و در مقابل دیدگان همسر و فرزندان خود حاضر می‌شود. زن نیز به هنگام حضور همسر در خانه، با همان لباس‌های ژولیده که رنگ و بوی آشپزخانه را به خود گرفته، به استقبال شوهر می‌رود. بی‌توجهی به آراستگی و زیبایی کم کم بذر نفرت را در درون آن دو رویانده و ریشه نهال نوپای زندگی را می‌خشکاند.
خودآرایی در اجتماع
افزون بر خودآرایی در محیط زندگی خانوادگی، آراستگی و تجمل در محیط اجتماع هم مورد اهتمام جدی حضرت بوده است. امام رضا(علیه السلام)، استعمال بوی خوش و نیز نظافت و ستردن موهای زاید بدن را در شمار ویژگی‌های اخلاقی انبیای الهی ذکر می‌کند.
به فرموده امام رضا(علیه السلام) خداوند تبارك و تعالى زيبايى و آراستگى را دوست دارد و فقر و فقر نمايى را دشمن مى‌دارد. خداوند عزوجل از مردان كثيف و بد بو نفرت دارد.
این سخن حضرت نشان دهنده آن است که آراستگی و زیبایی که خود پاسخی به نیاز فطری انسان است، در زندگی اجتماعی انسان نیز از اهمیت ویژه‌ای برخودار است. ظاهر ناآراسته و شلخته، فقر و ناداری فرد را در چشم دیگران مجسم می‌کند، اما داشتن ظاهری آراسته و تمیز- هر چند فرد از وضعیت مالی مناسبی هم برخودار نباشد- او را در نگاه دیگران عزیز و محترم داشته، موجبات خشنودی خداوند را فراهم می‌آورد.
امام رضا(علیه السلام) هنگامی که در جمع مردم حاضر می‌شد، خود را می‌آراست. هر چند در زیر لباس زیبا و آراسته خود، برای آنکه قلب را نسبت به عظمت خداوند خاشع کند، لباسی ساده و خشن می‌پوشید. البته این بر خلاف روش عوام فریبانی بود که لباس نرم و گران‌قیمت را زیر لباس‌های خشن و درشت خود می‌پوشیدند. ایشان در تابستان روى بوريا مىنشست و در زمستان روى نمد و آنچه مىپوشيد از پارچههاى زبر و درشت فراهم مىآمد، فقط هنگامى كه نزد مردم مىرفت، به خاطر ايشان خود را مىآراست.
برخی از مردم از لباس‌هایی که حضرت پوشیده بود-به خاطر زیبایی و گران‌قیمت بودن آن‌ها- ایراد گرفتند، امام فرمود: يوسف بن يعقوب، پيغمبر و فرزند پيغمبر بود، پارچههاى ديبا مىپوشيد و در مجالس آل فرعون مىنشست و اين لباس‌ها و معاشرت‌ها، او را از مقامش فرود نياورد.
با توجه به اینکه حضرت یوسف (علیه السلام) از جایگاه اجتماعی ویژه ای برخوردار بود، استشهاد حضرت به سرگذشت یوسف(علیه السلام) خود گویای آن است که اولاً آراستگی در اجتماع امری لازم و ضروری است، و ثانیا به هیچ وجه از مقام و موقعیت اجتماعی انسان نمی‌کاهد.
armaktabdar@gmail.com
نظر شما