در این نوشتار سعی شده است که برخی از ویژگی های نظام بانکداری متناسب با بیانات رهبر معظم انقلاب تبیین گردد.
- بانکداری مقاومتی و بانکداری اسلامی
الگوی بانکداری مقاومتی مانند سیاستهای اقتصاد مقاومتی، الگویی از نظام اقتصادی اسلام و در چهارچوب الگوی بانکداری اسلامی است.
رهبر معظم انقلاب در تبیین الگوی بانک داری اسلامی می فرمایند:
بانکداری اسلامی پول را در جامعه به شکل اسلامی مطرح کردن و دادوستد کردن مسألهی بسیار مهمی است ... خصوصیت بانکداری اسلامی و از لوازم آن، دادوستد پول بر اساس غیر ربا، تنظیم مبادلات پولی بر اساس قوانین اسلامی و معاملات اسلامیِ صحیح است، که در آنها ظلم و استثمار و کنز و تبعیض و اختلاف طبقاتی و امثال اینها به وجود نمیآید.(بیانات، 7/6/1369)
بنابراین الگوی بانکداری مقاومتی هم به عنوان نمونهای از الگوی بانک داری اسلامی باید
الف: پول را بر اساس مبادلات صحیح اسلامی و غیر ربا در جامعه توزیع نماید.
گسترش رباخواری توسط نظام بانکی، موجب گسترش فرهنگ حرامخواری و جنگ با خدا در یک جامعه دینی و موجب زوال ارزش های الهی و حرکت جامعه در مسیر زوال و نابودی است
ب: ثمره نظام بانکداری ظلم، استثمار، تکاثر و تبعیض و شکاف طبقاتی نباشد.
در واقع بر این اساس تنها غیرربوی بودن شاخصه نظام بانک داری مقاومتی نیست، بلکه نظام بانکداری مقاومتی باید به آثار و نتایج اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی عملکرد خود در تجهیز و تخصیص منابع توجه ویژه داشته باشد تا بستر شکاف طبقاتی و تبعیض و تکاثر را فراهم نیاورد.
کنز پول در درون نظام بانکی بوسیلهی آزادگذاشتن خلق اعتبار بانکی، توزیع اعتبارات بانکی در اختیار عدهای خاص، توزیع نامتوازن اعتبارات میان مناطق مختلف کشور، اختصاص منابع بانکی به فعالیتهای غیرمولد و سوداگرایانه، همه و همه مصداقی از سیاستهای ضد بانکداری مقاومتی است که موجب شکاف طبقاتی و تکاثر ثروت و گسترش فساد و ظلم میشود.
- بانکداری در خدمت تولید شاخصه بانکداری مقاومتی
رهبر معظم انقلاب حمایت از تولید ملی را یکی از ارکان سیاستهای اقتصاد مقاومتی معرفی کردهاند.
از دیدگاه ایشان، بانکها باید در خدمت تولید باشند و این امر راهکار بسیاری از مشکلات کشور است.
در نگاه رهبر معظم انقلاب نظام بانکداری در این زمینه موفق عمل نکردهاست. زیرا
الف: به جای تقویت بخش تولید، برخی بانکها به بنگاهداری روی آوردهاند.
ب: بعضی از بانکها در سرتاسر کشور با شیوههای خاص برخی از بنگاههای اقتصادی کوچک و متوسّط را به تعطیلی کشاندند و موجب تخریب بخش تولید شدهاند. رهبر معظم انقلاب حمایت از بنگاههای خرد و متوسط را یکی از راهکارهای حمایت از تولید ملی میدانند که بانکها میتوانند در این زمینه راهگشا باشند.
ج: بانکها سرمایه درگردش کارخانجات را تأمین نمیکنند و بخش زیادی از کارخانجات به این واسطه تعطیل شدهاند.
مجموعه بیانات مقاممعظمرهبری به خوبی نشان میدهد که چرا باید سیاستهای نظام بانکی متناسب با سیاست های اقتصاد مقاومتی اصلاح شوند.
بیانات رهبرمعظمانقلاب به خوبی نشان میدهد که منابع نظام بانکی در خدمت بخش مولد اقتصاد قرار ندارد و بانک ها برخلاف سیاست های اقتصاد مقاومتی به بخش مولد کشور آسیب میزنند. لذاست که، ایشان، بازنگری در سیاستهای پولی و فعالیتهای نظام بانکی را از ضروریات اجرای سیاستهای اقتصاد مقاومتی بر میشمرند.
بر اساس بیانات معظم له بانکها در جهت حمایت از تولید، دو وظیفه بر عهده دارند:
الف: بانکها باید با منابع مالی خود زمینه تسهیل سرمایهگذاری در بخش تولید را فراهم آورند.
ب: بانکها باید سرمایه در گردش برای فعالیت بنگاههای تولیدی را فراهم آورند. به خصوص بنگاههای خرد و متوسط باید به عنوان یک اولویت در این چهارچوب مدنظر قرار بگیرند. این بدین معناست که منابع نظام بانکی نباید تنها در اختیار بنگاهها و کسب و کارهای بزرگ دولتی و غیردولتی باشد، بلکه حمایت از بنگاههای کوچک و متوسط و فعالیت های مردمی و تعاونیها هم باید از منابع نظام بانکی بهرهمند گردند.
- نظارت برهزینهکرد تسهیلات، شاخصه بانکداری مقاومتی
بند 19 از بندهای ابلاغی سیاست های بلاغی اقتصاد مقاومتی بر مبارزه با فساد در بخش های مختلف اقتصاد کشور تأکید دارد.
این بند، بخش پولی کشور را هم شامل میشود. یکی از ارکان بخش پولی کشور نظام بانکی است. فساد در نظام بانکی میتواند در دو شکل انحراف در اعطای تسهیلات بانکی و انحراف در استفاده از آن باشد. فساد در ارائه تسهیلات بدین معناست که بخشی از منابع نظام بانکی که باید در خدمت بخش مولد اقتصاد قرار بگیرد در اختیار بخشهای فسادزا مانند سوداگری در بخش مسکن و غیره قرار میگیرد و یا اینکه منابع بانکی بر اساس دستوالعملها و ضابطه های قانونی توزیع نمی شود بلکه بر اساس رانت در اختیار افراد و یا گروههای خاصی قرار میگیرند. اما فساد در استفاده از تسهیلات هم بیانگر عدم استفاده از منابع در محلی است که باید در آن هزینه گردد.
در این راستا رهبر معظم انقلاب، لزوم نظارت بر نحوه استفاده از تسهیلات نظام بانکی و برخورد مناسب با سوءاستفاده کنندگان از تسهیلات را امری لازم میدانند.
# دبیر پرونده: علیاکبر کریمی پژوهشگر اقتصاد اسلامی و دانشجوی دکتری پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
نظر شما