اختصاصی قدس آنلاین-  فاطمه طاهری/ چند سالی می شود که نگاه به مساله اشتغال به عنوان یک موضوع تک جنسیتی تغییر کرده است، زنان در حال حاضر بیشترین ورودی را به دانشگاه ها دارند اما آمارها در این خصوص بسیار نگران کننده تر است چرا که در اردیبهشت سال ۱۳۹۵ شهیندخت مولاوردی آمار حضور زنان در بازار کسب و کار را ۱۲.۶ درصد بوده است.

این عدد با توجه به آمار حضور زنان با وجود آنکه بیش از نصف جمعیت کشور را تشکیل می دهند تعجب آور است، از این رو گفت و گویی با  «وحیده نگین» مشاور وزیر تعاون، کا و رفاه اجتماعی در امور بانوان و خانواده داشته ایم تا ببینیم برنامه های دولت یازدهم در خصوص سهم زنان در بازار کار چگونه بوده است.

با توجه به اینکه امروزه زنان و دختران  در کشور ما بیشترین ورودی را به دانشگاه ها دارند و از طرف دیگر رویکرد دولت یازدهم بر حضور بانوان در عرصه های اقتصادی بوده؛ اهم کارهای انجام شده از سوی وزارت کار برای اشتغال بانوان چه بوده است؟

جامعه هدف این وزارتخانه در حوزه بانوان به ۲ بخش "درون سازمانی" و "برون سازمانی"، تقسیم بندی می شود. ضمن اینکه اقدامات در هریک از این ۲ بخش شامل حوزه های تعاون، کار و رفاه اجتماعی می شود اما باتوجه به سوال شما که صرفا اقدامات در حوزه اشتغال با رویکرد "برون سازمانی" را شامل می شود، سعی می کنم بخشی از اقدامات وزارتخانه در این حوزه را تشریح کنم؛ از جمله این اقدامات می توان به اجرای طرح کارورزی دانش آموختگان دانشگاهی اشاره کرد که خوشبختانه استقبال خوبی از جانب زنان دانش آموخته دانشگاهی از این طرح صورت گرفت.

این طرح ابتدا در ۸ استان با نرخ بیکاری بالا شامل استان های سیستان و بلوچستان، کردستان، ایلام، کهگیلویه و بویراحمد، خراسان شمالی، قزوین، گلستان و لرستان، اجرایی شد و با موفقیت هایی که اجرای پایلوت این طرح درراستای کاهش نرخ بیکاری زنان دانش آموخته دانشگاهی داشت، اجرای آن به شکل سراسری در دستور کار قرار گرفت. اقدام دیگری که درزمینه اشتغال بانوان انجام گرفت، اجرای طرح ساماندهی و حمایت از مشاغل خانگی بود که این طرح نیز با استقبال بسیار مناسب زنان مواجه شد.

براساس اطلاعاتی که من دارم تا پایان مهرماه سال جاری حدود ۲۰۰ هزار زن در سامانه مشاغل خانگی ثبت نام کرده اند که از این تعداد برای حدود ۸۰ هزار زن مجوز مشاغل خانگی صادر شده است. طرح ساماندهی و حمایت از مشاغل خانگی اگرچه پیش از این نیز اجرا شده بود اما در دور جدید اجرای آن، الگوی "توسعه مشاغل خانگی  مبتنی بر توانمند سازی متقاضیان"  در دستور کار قرار گرفت و نتایج تحقیقات نیز نشان می دهد که درراستای نیل به اهداف مورد نظر، بسیار نیز موفق اجرا شده است. یکی دیگر از اقدامات وزارتخانه در راستای توسعه اشتغال در میان زنان و کاهش نرخ بیکاری این قشر، بسترسازی توسعه اشتغال زنان با استفاده از بانک اطلاعاتی زنان کارجو بود. در این زمینه سعی شد با همکاری مراکز مشاوره شغلی و کاریابی درراستای تهیه بانک اطلاعاتی زنان کارجو اقدام شود. با برنامه ریزی هایی که صورت گرفت تاکنون حدود ۶۵۰ هزار زن جویای کار از سراسر کشور در مراکز مشاوره شغلی و کاریابی ثبت نام کرده اند. پس از ثبت نام زنان کارجو در سامانه مربوطه، برنامه ریزی به منظور توسعه اشتغال در این حوزه برمبنای بانک اطلاعاتی مراکز مشاوره شغلی و کاریابی در دستور کار قرار گرفت و بااقداماتی که صورت گرفته است تاکنون حدود یکصد هزار نفر از این تعداد به کارگمارده شده اند. تهیه این بانک اطلاعاتی به ما کمک کرد تا نیازهای شغلی زنان را شناسایی کنیم و برنامه ریزی برای اشتغال را برمبنای این نیازهای شغلی در دستور کار قرار دهیم. یکی دیگر از اقدامات ما در جهت توسعه اشتغال در میان زنان به استفاده از ظرفیت های بخش تعاون و به تبع آن راه اندازی تعاونی های زنان برمی گردد. با اقداماتی که در این زمینه صورت گرفت، تعداد تعاونی های زنان در کشور به حدود ۱۱ هزار شرکت تعاونی افزایش یافت که تاکنون اشتغالزایی بیش از ۱۲۰ هزار نفری را به همراه داشته است. استحضار دارید که شرکت های تعاونی زنان، به شرکت هایی گفته می شود که بر اساس قانون بخش تعاونی اقتصاد جمهوری اسلامی ایران تشکیل و ثبت می شوند و حداقل ۷۰ درصد اعضای آن را بانوان تشکیل می دهند.

اما به واقع باید عرض کنم بخش قابل توجه اقدامات وزارتخانه در حوزه اشتغال زنان به برنامه های این وزارتخانه درراستای توسعه کارآفرینی در بین این قشر برمی گردد که طبیعتا توسعه اشتغال را نیز به همراه دارد. در ادامه اگر لازم بود من بخشی از مهم ترین اقدامات در این راستا را تشریح خواهم کرد.

اتفاقا سوال بعدی من در این زمینه است. تا چه اندازه در وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی بر مساله کارآفرینی زنان اهمیت داده شده و چه کارهایی در این راستا انجام شده است؟

همانگونه که اشاره کردم، اقدامات وزارتخانه در این زمینه بسیار گسترده است. من چند مورد از مهم ترین آنها را بیان می کنم. یکی از اقدامات قابل توجه در این بخش تشکیل "کمیسیون بانوان کانون های کارآفرینی استان ها"  است که تحت نظر شورای مرکزی کانون های کارآفرینی و متشکل از کارآفرینان زن استان های مختلف تشکیل شد. این کمیسیون به منظور برقراری تعامل بین زنان کارآفرین و ارائه پیشنهادات برای انجام اقدامات توانمندسازی، آموزشی و مشاوره ای زنان در استان های مختلف تشکیل شده است. یکی دیگر از اقدامات، فراهم سازی امکان اخذ مجوز ایجاد مراکز مشاوره، اطلاع رسانی و خدمات کارآفرینی توسط زنان بود. همکاری و حمایت از انجمن زنان مدیر کارآفرین جهت اجرای برنامه های آموزش کارآفرینی و توانمند سازی ویژه زنان" از دیگر اقدامات وزارت تعاون، کاتر و رفاه اجتماعی درراستای توسعه کارآفرینی در بین زنان بود. استحضار دارید که این انجمن یک نهاد مردمی فعال در حوزه کارآفرینی است که به منظور گسترش فرهنگ کارآفرینی در جامعه زنان ایرانی از طریق وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی شکل گرفته است. دیگر اقدام ما در زمینه توسعه کارآفرینی زنان، بیشتر به زنان سرپرست خانوار اختصاص دارد؛ در این زمینه تفاهم نامه ای با بنیاد تعاون و توسعه کارآفرینی زنان با هدف توسعه کارآفرینی در بین زنان به ویژه زنان سرپرست خانوار منعقد کردیم. در راستای عمل به این تفاهم نامه، حمایت از طرح های توجیهی زنان کارآفرین و توانمندسازی زنان به ویژه در مناطق روستایی در دستور کار وزارتخانه قرار گرفت. همچنین براساس تفاهم نامه مذکور حمایت از تولیدات خانگی زنان را نیز تحت پوشش حمایت های مادی و معنوی وزارتخانه قرار دادیم. اقدام دیگری که توسط وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی درزمینه توسعه کارآفرینی در بین زنان صورت گرفت مربوط به الگوسازی از طریق زنان کارآفرین به منظور ترویج فرهنگ کارآفرینی در بین بانوان بود. در این راستا در حد امکان، زنان موفق کارآفرین را شناسایی و نسبت به معرفی آنها به جامعه اقدام کردیم تا الگوی مستندی برای سایر زنان باشند. یکی دیگر از اقدامات در زمینه توسعه کارآفرینی زنان به "آموزش های کارآفرینی" برمی گردد. در این بخش صرفا در سال ۹۴ بیش از ۳۸۰ دوره آموزشی، استارت آپ، سمینار، کارگاه آموزشی و... برگزار شد.

ارائه مشاوره های رایگان کارآفرینی با همکاری مراکز مشاوره کارآفرینی و کانون های کارآفرینی در سراسر کشور، توانمندسازی مدیران مراکز مشاوره، اطلاع رسانی و خدمات کارآفرینی از طریق برگزاری دوره های آموزشی موردنیاز، توانمندسازی زنان فن آفرین از طریق آموزش های ترکیبی و تخصصی کارآفرینی، اجرای برنامه ترویج کارآفرینی در میان زنان، حمایت تسهیلاتی از زنان کارآفرین، بهره گیری از ظرفیت های منطقه ای درراستای توسعه کارآفرینی زنان، استفاده از تجربیات بین المللی در زمینه کارآفرینی زنان و بومی سازی این تجربیات و ... برخی دیگر از اقدامات وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی به منظور ترویج و توسعه کارآفرینی در میان زنان است.

از نظر شما چه مشکلی در بازار کسب و کار وجود دارد که زنان حضور کمرنگی در این زمینه از خود نشان داده اند؟

اساسا برای توسعه اشتغال بدون محدودیت جنسیتی، زیرساخت هایی لازم است که فضای کسب و کار را شکل می دهند. عامل اصلی در بهبود فضای کسب و کار نرخ رشد تولید ناخالص داخلی است. طبیعتا رشد تولید ناخالص داخلی، افزایش اشتغال را به همراه دارد. اگرچه خوشبختانه در سال های روی کار آمدن دولت یازدهم، تولید ناخالص داخلی همواره روند روبه رشدی را تجربه کرده اما متاسفانه همچنان این حجم از اقتصاد ظرفیت جذب جمعیت فعال اقتصادی کشور را ندارد. البته اشتغال زنان و مردان وضعیت متفاوتی را در کشور تجربه می کند؛ به گونه ای که نرخ بیکاری زنان همواره حدود ۲ برابر نرخ بیکاری مردان بوده است. علت بالا بودن بیش از حد نرخ بیکاری زنان در مقایسه با مردان نیز به عوامل مختلفی برمی گردد که شاید مهم ترین آن اقتصاد کشور باشد که "مردانه" شکل گرفته است. در کنار این عامل اساسی، عوامل متعدد شخصیتی، فرهنگی و اجتماعی در اشتغال زنان تاثیرگذار است و شاید همین پیچیدگی توجیه‌کننده میزان قابل‌تامل عدم حضور گسترده بانوان در اشتغال باشد. 

آیا عدم اعتماد به نفس در میان دختران و زنان باعث ایجاد این روند شده است؟

اگر منظور سوال شما این است که زنان از اعتماد به نفس پایین تری برای اشتغال در مقایسه با مردان برخوردارند من با احترام باید بگویم که اصلا چنین نظری ندارم. اتفاقا من معتقدم که اعتماد به نفس شغلی زنان بسیار هم بالاست و تحقیقات صورت گرفته نیز ثابت می کند که بنگاه های اقتصادی که مدیریت زنانه دارند و یا از نیروی کار زنان به نحو مناسبی بهره می برند از موفقیت بیشتری در مقایسه با سایر بنگاه ها برخوردارند. من شخصا درباره این مسئله تحقیق کرده ام و در این راستا از بنگاه های اقتصادی بسیاری بازدید کرده ام؛ نتایج این تحقیقات و مشاهدات کاملا این نظریه که اعتماد به نفس زنان در اشتغال کمتر از مردان است را رد می کند. اتفاقا پاکدستی زنان و عواطف نشات گرفته از حس مادری آنان کاملا تاییدکننده این مهم است که فساد اقتصادی در مجموعه های کاری با مدیریت زنانه کمتر است و همچنین روحیه کار جمعی در این مجموعه ها بسیار بیشتر از سایر مجموعه های کاری. 

ادامه سیاست های این وزارتخانه برای تقویت حضور زنان در عرصه های اقتصادی چیست؟

وزیر کار و رفاه اجتماعی از روز اولی که به عنوان وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی منصوب شدند، به مقوله توسعه اشتغال و کارآفرینی در میان زنان و به تبع آن افزایش مشارکت اقتصادی زنان تاکید ویژه ای داشتند و اقدامات در این بخش را به دقت رصد کرده و می کنند. در سال اول  لازم بود تا برخی از طرح ها و برنامه ها به صورت پایلوت اجرا شوند و با رفع ایرادات احتمالی، به صورت سراسری اجرایی شوند. تقریبا همزمان با آغاز سال دوم حضور ایشان در وزارتخانه، اجرای سراسری برنامه های اشتغالزایی برای همه اقشار و به خصوص زنان، متناسب با شرایط زمانی و مکانی آغاز شد و هرچه زمان گذشت بر تعداد طرح ها و برنامه های اجرایی افزوده و دامنه شمول آنها گسترده تر شد؛ به گونه ای که درحال حاضر فرآیند سیاستگذاری اشتغال که در کشور آغاز شده است در سه سطح کلان، میانی و خرد دنبال می شود و درواقع با تشخیص ظرفیت ها و توانمندی های مناطق، نسبت به اشتغالزایی اقدام می شود.