قدس آنلاین - آیت‌الله دکتر سید محمد موسوی بجنوردی در سال ۱۳۲۲ در نجف اشرف متولد شد، ولی در شناسنامۀ وی ۱۳۲۴ به‌عنوان سال تولد رقم خورده است. ایشان تحصیلات علوم حوزوی و دینی خود را در ایران و نجف اشرف به انجام رساندند. وی به مدت ۳۰ سال در محضر استادان درجه اول فقه و اصول و فلسفه ازجمله مرحومان امام خمینی، پدر معظم ایشان آیت‌الله العظمی میرزا سید حسن بجنوردی -صاحب کتاب القواعد الفقهیه و مرجع تقلید وقت- آیت‌الله خوئی و آیت‌الله حکیم در نجف اشرف به فراگیری علوم دینی پرداخت. آیت‌الله سید محمد موسوی بجنوردی از حوزویانی است که به آیت‌الله واعظ طبسی ارادت خاصی دارد و در کنار ایشان و آیت‌الله هاشمی رفسنجانی روزگار انقلاب را از نزدیک شاهد بوده است. قدس در گفت‌وگوی پیش رو از دیدگاه آیت‌الله سید محمد موسوی بجنوردی به بررسی زندگی سراسر برکت آیت‌الله واعظ طبسی (ره) پرداخته است.
آیت‌الله واعظ طبسی از آغازین روزهای نهضت انقلابی درحالی‌که طلبه‌ای جوان بود پا در مسیری گذاشت که امام خمینی رهبر آن بود. به‌عنوان اولین سؤال لطفاً آنچه از زندگی فردی و اجتماعی-سیاسی آیت‌الله واعظ طبسی می‌دانید، بفرمایید؟
مرحوم آیت‌الله واعظ طبسی از شخصیت‌های بارز، انقلابی و آرمان‌گرایی بود که در خانواده‌ای روحانی و متدین دیده به جهان گشود. زندگی در خانواده‌ای متدین از پدری که از بزرگ‌ترین واعظان و مبلغان اسلامی زمان خود بود و مادر پرهیزکاری که اسوۀ تقوی بود از او انسانی ساخت که ازجمله متقیان زمان خود شد. علاقۀ او به دین و علوم اسلامی که از خانوادۀ مذهبی به ایشان رسیده بود منجر به ادامه تحصیل در حوزۀ علمیه شد. آیت‌الله واعظ طبسی در آن دوره از محضر اساتید و علمای بزرگی چون حاج‌آقا مدرس یزدی، حاج شیخ مجتبی قزوینی و مراجع عالی‌قدری چون آیت‌الله میلانی کسب فیض کرد. آیت‌الله واعظ طبسی از ابتدای نهضت امام خمینی (ره) در حرکت پرشور انقلاب قرار گرفت و با الهام گرفتن از الگوهای مبارزاتی ضدرژیم‌های طاغوتی چون شهید سید مجتبی نواب صفوی به ظرفیت انقلابی خود آگاه شد؛ بنابراین در کنار سایر بزرگان در استان خراسان مشغول فعالیت‌های ضدطاغوتی شد.
مهم‌ترین وجه شخصیتی آیت‌الله طبسی که بسیار ستودنی است شجاعت بی‌مثال ایشان در دوران خفقان و بگیروببندهای دوران ستم‌شاهی است. از زمانی که امام خمینی (ره) دستگیر و سپس به ترکیه، نجف و نوفل لوشاتو تبعید شدند تا زمان بازگشت پیر جماران به ایران، آیت‌الله طبسی در زمرۀ مبارزانی قرار داشت که تا پای جان از آرمان‌های انقلابی حضرت امام در نبود ایشان در کشور پاسداری کرد. در تمام این دوران مرحوم طبسی ازجمله سردمداران نهضت امام در مشهد مقدس بودند که با سخت‌کوشی و جدیت مراحل مبارزاتی خود را علیه رژیم پهلوی برنامه‌ریزی و عملیاتی می‌کردند. هرچند ساواک بارها به آیت‌الله واعظ اعتراض می‌کرد و حتی ایشان را ممنوع‌المنبر کرده بود، اما هیچ‌یک از تهدیدات انجام‌شده موجب رعب و وحشت ایشان نشد و آیت‌الله طبسی پرشورتر از سابق به مبارزات انقلابی خود ادامه می‌داد.
زندانی شدن آیت‌الله واعظ طبسی و اعلام مواضع ضدغربی و پهلوی‌اش موجب وحشت دربار از این روحانی تازه‌نفس و جوان انقلابی شده بود، اما این وحشت هیچ‌گاه به ایشان سرایت نکرد و هرگز به خاطر از دست دادن جانش لحظه‌ای سکوت در برابر طاغوت را بر خود روا نداشت. آشنایی آیت‌الله واعظ طبسی با امام خمینی (ره) و الهام گرفتن از روحیات معنوی و ضدطاغوتی ستودنی ایشان مسیر مشخصی را برای مبارزات انقلابی پیش روی او گشود. قرار گرفتن در این مسیر ثمراتی داشت که از آن جمله می‌توان به ارتباط با دو مجاهد انقلابی چون آیت‌الله خامنه‌ای و شهید هاشمی‌نژاد اشاره کرد.
ارزیابی شما از مدیریت هماهنگ سه تن از تأثیرگذارترین افراد در پیروزی انقلاب اسلامی در مشهد مقدس که آیت‌الله واعظ یکی از آن بزرگواران است، چیست؟
مرحوم آیت‌الله طبسی در کنار آیت‌الله خامنه‌ای و شهید هاشمی‌نژاد ارکان نفوذناپذیر و سد محکمی در برابر عوامل طاغوت در استان خراسان به وجود آوردند. مقام معظم رهبری، مرحوم طبسی و مرحوم شهید هاشمی‌نژاد ازجمله سردمداران نهضت انقلابی در مشهد و استان خراسان بودند که نقش ویژه‌ای در به سرانجام رساندن پیروزی انقلاب اسلامی ایفا کردند. بی‌شک از مهم‌ترین ویژگی‌های این گروه انقلابی مدیریت متناسب با شرایط زمان و الگوگیری و فرمان‌پذیری از سوی امام خمینی (ره) بود. مدیریت این سه بزرگوار در مشهد مقدس به‌قدری دقیق و با برنامه بود که مردم خراسان هم‌صدا و یک‌نوا در کنار هم دوشادوش در برابر ساواک و همۀ عوامل مخوف رژیم طاغوت در این استان ایستادگی کردند. هماهنگی تظاهرات بزرگ در مشهد و سراسر استان خراسان ازجمله مهم‌ترین ویژگی این گروه بود که توانست مردم را در کنار هم علیه خاندان پهلوی بسیج کند. بی‌شک آیت‌الله واعظ طبسی در کنار شخصیت‌های ماندگار و تأثیرگذار در پیروزی انقلاب اسلامی توانست تحول بزرگ و بنیادی را در به پیروزی رساندن اعتراضات مردمی و تشکیل جمهوری اسلامی ایجاد کند. سخنرانی‌های آتشین آیت‌الله واعظ طبسی در مشهد و رهبری مردم در این شهر مقدس ویژگی غیرقابل انکاری است که همچنان در یاد مردان و زنانی که از آن دوران خاطره‌ای دارند به یادگار مانده است.
ویژگی بارز آیت‌الله واعظ طبسی که ایشان را از سایر مسئولین متفاوت کرده بود، چیست؟
ازجمله ویژگی‌های آیت‌الله طبسی که نقش مهمی در حفظ و تداوم سایر ویژگی‌های شخصیتی باارزش ایشان داشت، می‌توان به تسلط بر عقیده و اعتقاد ایشان اشاره کرد. همه می‌دانیم باقی ماندن بر یک عقیدۀ درست و عدم خروج از آن کار بسیار سختی است که تنها متقیان واقعی قادر به انجام آن هستند. انقلاب اسلامی به پیروزی رسید و امام خمینی (ره) با سوابقی که از ایشان سراغ داشتند آیت‌الله واعظ طبسی را به‌عنوان تولیت آستان قدس تعیین کردند. تولیت آستان قدس رضوی با امکانات و موقوفات متعدد و گسترده‌ای که از قرن‌ها پیش در دست آستان قدس رضوی است مدیریت مهمی است که امام نمی‌توانست آن را به هرکسی محول کند، مگر در ایمان و ثبات قدم وی شکی نمی‌داشت. خوشبختانه تسلط بر عقیده و انقلابی ماندن ازجمله دلایلی بود که آیت‌الله واعظ را تا پایان عمر شریف خود بر حراست دقیق از اموال و ارزش‌های معنوی حاکم بر آستان قدس رضوی واداشت. آیت‌الله واعظ طبسی منشأ خدمات فراوانی در مشهد مقدس به خصوص در آستان قدس بودند، به‌نحوی‌که با زائران امام رضا (علیه‌السلام) با رأفت برخورد کرده و آن‌ها را صاحب حق می‌دانستند؛ چراکه جایگاه میهمان امام رضا (علیه‌السلام) برای ایشان بالاترین جایگاه‌ها محسوب می‌شد.
باآنکه در اواخر عمر شریف خود ضعف جسمانی طاقت را از ایشان گرفته بود، اما هرگز در برابر خدمتگزاری به مردم بی‌قراری نمی‌کردند و با صبر و متانت خاص خود انجام وظیفه می‌کردند. از نظر بنده ایشان بسیار باصداقت در آستان قدس خدمت کردند و با توجه به اینکه یک روحانی و فقیه عالی‌قدری بودند، نشان دادند که یک روحانی می‌تواند با امانت‌داری و فداکاری و استفاده از دانش روز، مدیریتی درخور توجه و تحسین داشته باشد. اینکه در ابتدای جمله عرض کردم که ایشان بسیار به اعتقاد خود مسلط بودند به این جهت است که درآمد تولیت ایشان رقم بسیار بالایی است، به‌نحوی‌که اگر آیت‌الله واعظ آن را برداشت می‌کردند در حال حاضر جزو یکی از ثروتمندترین مردم ایران بودند. بی‌شک اعتقاد به فانی بودن دنیا و بی‌توجهی به ثروت‌اندوزی ازجمله مسائلی است که نشان می‌دهد ایشان دارای ثبات عقیده‌ای بودند که مثال‌زدنی است. اعتقاد داشتن به انقلاب و آرمان‌های امام و ایمان به راهی که از دهه‌های پیش در آن پای گذاشت، از آیت‌الله واعظ مردی به مردم ایران و شیعیان جهان معرفی کرد که یک مؤمن به تمام معنا به راه و اعتقاد و ایمان خود بود.
یعنی ساده‌زیستی زندگی ایشان را ناشی از همان راسخ ماندن در اعتقادات انقلابی وایمانی ایشان می‌دانید؟ آیا از نزدیک از محل زندگی‌شان دیدن کرده‌اید؟
بله. روزی توفیق داشتم منزل ایشان میهمان باشم. یک خانه ۸۰-۷۰ متری که بیش از ۴۰ سال پیش خریداری کرده بود، منزلی بود که چنین مرد بزرگی در آن زندگی می‌کرد. به نظرم تمامی صفات ویژه و منحصربه‌فردی که مردم و مسئولین از ایشان توصیف می‌کنند تنها به یک عامل بستگی دارد و آن حفظ شرایط و زندگی طلبگی بعد از رسیدن به مقام و مسئولیت بود. انسان انقلابی که پیش از انقلاب به سادگی زندگی می‌کرد، بعد از انقلاب عهده‌دار یکی از مسئولیت‌های سنگین مذهبی و اعتقادی و مدیریتی یک مجموعۀ بزرگ شد. بی‌شک اگر ایشان همان رفتار طلبگی را بعد از به تولیت رسیدن نمی‌داشت، اینک نمی‌توانست به چنین جایگاه رفیعی برسد. امروز مردم و مسئولین به نیکی از وی یاد می‌کنند؛ چراکه ساده‌زیست و باآنکه عالمی برجسته بود، درعین‌حال همان زندگی طلبگی خود را حفظ کرد. بی‌تردید حفظ زندگی طلبگی بعد از رسیدن به جایگاه شغلی و مالی بسیار حائز اهمیت است و بسیار ارزشمند است، چون هرکسی توانایی ایستادگی در برابر وسوسه‌های مالی را ندارد.
جایگاه علمی و حوزوی آیت‌الله واعظ طبسی از نظر حضرت‌عالی در چه مرتبه‌ای قرار داشت؟
آیت‌الله واعظ طبسی از عالمان برجسته و اساتید بزرگی در مشهد مقدس بودند که بی‌هیچ شائبه‌ای می‌توان گفت در پرورش اساتید به نام حوزوی نقش برجسته‌ای ایفا کردند. مطالعۀ منظم و عمل به تعالیم اسلامی ازجمله ویژگی‌های یک حوزوی است که با توجه به آن می‌تواند به مدارج علمی بالای حوزوی دست بیابد. آیت‌الله واعظ ازجمله روحانیونی بود که توانسته بود محضر علمای بزرگ و گران‌قدر تشیع را درک کند. این مسئله در تهذیب نفس و در ساختار و بنیۀ قوی علمی ایشان بسیار حائز اهمیت و مشهود بود. ایشان درس سطوح را که علما به آن واقف هستند، خوانده بود و به علوم دینی تسلط داشت، درحالی‌که با مسائل روز سیاسی هم به‌خوبی آشنا بود و تحلیل‌های جامعی ارائه می‌داد. به نظرم می‌آید که فروتنی و تواضع ایشان الگوی خوبی برای سایر روحانیون باشد؛ چراکه روحانیون جوان می‌توانند با الگوگیری از چنین شخصیت‌های برجسته‌ای به این مهم برسند که با تواضع، احترام گذاشتن به مردم و خدمتگزاری در کنار سادگی و مطالعه و به‌روز بودن، می‌توان هم خداوند متعال را راضی نمود و هم با خدمتگزاری به مردم بخش دنیوی زندگی را به‌خوبی انجام داد. تهذیب نفس آیت‌الله واعظ نشان از ایمان بالای ایشان بود، به‌نحوی‌که آیت‌الله واعظ به‌خوبی نشان داد جایگاه تمام آنچه از دین فراگرفته را به‌خوبی و روشنی در زندگی فردی و اجتماعی خود و دیگران به منصۀ ظهور رسانده است.
آیت‌الله هاشمی رفسنجانی با آیت‌الله واعظ طبسی پیش از انقلاب و بعد از آن به‌عنوان دوستان و همراهان و هم‌رزمان انقلابی ارتباط مطلوبی داشتند. لطفاً دراین باره توضیح دهید که ماندگاری این ارتباط ناشی از چه عواملی بود؟
وحدت نظری که بین آیت‌الله هاشمی رفسنجانی و آیت‌الله واعظ طبسی بود این دو را همیشه در کنار هم نگه داشته بود. علاقۀ وافر این دو عزیز به یکدیگر قبل و بعد از انقلاب کاملاً مشهود بود. وحدت عقیده در به پیروزی رساندن انقلاب اسلامی و حضور در عرصه‌های مختلف سیاسی و اجتماعی اعم از حضور در راهپیمایی‌ها و پخش و رساندن اعلامیه‌های امام خمینی (ره) به دست مردم از مسائلی بود که وحدت نظر و رویۀ این دو بزرگوار را نسبت به هم نشان می‌داد. بی‌شک هدف مهم و مشترک آیت‌الله هاشمی رفسنجانی و آیت‌الله واعظ طبسی تشکیل حکومت اسلامی، تداوم آن توأم با عزت بود. چنانچه قبل از فوت آیت‌الله طبسی آیت‌الله هاشمی رفسنجانی با تعدادی از همراهان با همراهی حجت‌الاسلام و المسلمین سید حسن خمینی به زیارت امام رضا (علیه‌السلام) و دیدار ایشان در مشهد مقدس رفتند و در بازگشت میهمان آیت‌الله نورمفیدی بودند که فردای آن روز با بازگشتن به تهران متأسفانه خبر فوت آیت‌الله واعظ طبسی، آیت‌الله هاشمی و تمامی کسانی که ایشان را به‌درستی می‌شناختند داغدار کرد.
* این مطلب در ویژه نامه «یار صادق انقلاب» به چاپ رسیده که به مناسبت نخستین سالگرد ارتحال آیت الله واعظ طبسی توسط روزنامه قدس منتشر شده است.
*جهت دریافت ویژه نامه اینجا کلیک کنید
نظر شما