قدس آنلاین - تقریباً همه رهبران کشــورهای بزرگ و مهم جهان سخنرانی های سالانه دارند. سخنرانی های عمومی و رسمی که در آن از رویدادهای سال قبل یــاد می کنند و اهداف برنامه های ســال پیش رو را اعلام می کنند. به همین جهت این سخنرانی ها اهمیت بسیار بالایی بخصوص در جوامع مدعی دمکراسی پیدا می کنند؛ زیرا خط مشی ها، سیاســت ها و برنامه ریزی های کلان کشور را در سال پیش رو مشخص می کنند. ایــن ســخنرانی ها معمــولاً در برگیرنده راهبردهای کلان سیاست داخلی، اقتصاد و سیاست خارجی هستند و به موضوعات کلان و اصلی پیش روی حاکمیت می پردازند.

براساس قانون اساسی، که حاصل رأی مردم و میثاق ملی اســت سیاست گذاری کلان بر عهده رهبری است. بند اول اصل ۱۱۰ قانون اساسی تصریح می کند: «تعیین سیاست های کلی نظام جمهوری اســلامی ایران پس از مشورت با مجمع تشخیص مصلحت نظام» بر عهده رهبر انقلاب است. بالاتر از آن براساس نظریــه ولایت فقیه که در اصل پنجم قانون اساسی به آن تصریح شــده، رهبری نقش امامت و هدایت جامعه را نیز بر عهده دارند. هدایت عامه و نظارت کلان بر همه شؤون و دستگاه های نظام اسلامی از اجزای غیرقابل انکار نظام مبتنی بر ولایت فقیه است. بنابراین تنها کسی که براساس مبانی شرعی، فقهی، قانونی و مردمی می تواند در بالاترین جایگاه برای یک سخنرانی سالانه تمام عیار بــرای ملت ایران قرار بگیــرد، رهبر انقلاب است، زیرا هم تکلیف شرعی و قانونی ایشان این مهم را ایجــاب می کند و هم اختیارات تصریح شده در قانون این امکان را به ایشان می دهد.

اما کیفیت این سخنرانی سالانه در صورت برگزاری چگونه است و در مقایسه با سخنرانی های مشابه که در ابتدای این متن ذکر شد، چه ویژگی ها و برجستگی هایی دارد. رهبر انقلاب دو ســخنرانی مهم در هر سال دارند که هــر دو را در همین تــراز می توان ارزیابی کرد. اولی سخنرانی یکم فروردین ماه در حرم مطهر رضوی است و دیگری سخنرانی ۱۴ خرداد در حرم مطهر امام خمینی(ره). ویژگی شکلی هر دوی این سخنرانی ها انتخاب مکان خاص سخنرانی و مخاطبان آن است. هر دو این مکان هــا، اماکن مقدس و مذهبی برای ایرانیان هستند و در هر دو حاضران و مخاطبان ســخنرانی عموم ملت ایران هستند که بدون هیچ گونه محدودیت یا گزینشی حضور دارند. دو ویژگــی که چه به لحــاظ نمادین و چه به لحاظ محتوایی تناسب زیبایی با مردم سالاری دینی دارد، ســخنرانی رهبر یک کشور در یک مکان دینی برای مردم. رهبر معظم انقلاب مانند بنیانگذار کبیر انقلاب اسلامی مخاطب اصلی و پراهمیت خود را مردم قرار داده اند و بی واسطه موضوعــات کلان کشــور را با آنــان در میان می گذارند. حتی راهبردها و فرمان های کلان را نیز در حضور مردم به مسؤولان ابلاغ می کنند. با این همه، ســخنرانی در حرم رضوی بیشتر ناظر به مســایل کلان سیاســی، اقتصادی، سیاست خارجی و در یک کلام مسایل کلان اجرایی کشــور در همان ســال پیش روست ولی سخنان رهبر معظم انقلاب در حرم امام خمینی(ره) بیشتر مبنایی، اعتقادی و گاهی ناظر به دهه آینده حیات انقلاب اسلامی است.

سخنرانی ابتدای ســال در حرم امام رضا(ع) برنامه یک ساله کشور را با تبیین شعار سال مشخص می کند. همه مسؤولان و آحاد مردم ذیل شعار ســال و راهبردها و برنامه های این سخنرانی تکلیف و وظایف خود را می شناسند و درباره آن به خوبی توجیه می شــوند. مانند یک فرمانده عملیات که نقشه عملیات را باز کرده و وظایف همه نیروها و راه های رسیدن به هدف عملیات را برای همه آن ها مشخص می کند. حتی در سال های اخیر روش ارزیابی میــزان تحقق اهداف ســالانه، انتظــارات از دستگاه های مختلف و نقش مردم در نظارت بر مســؤولان نیز از سوی ایشــان در همین سخنرانی مشخص می شود. سخنرانی حرم مطهر رضوی یک برنامه یک ســاله از سوی رهبر جامعه اسلامی است که در صورت تحقق آن، جامعــه می تواند یک قدم به اهداف خود نزدیک شود؛ بنابراین به صورت طبیعی همه مسؤولان و بخصوص دولت ها باید مهم ترین وظیفه خــود را تحقق اهــداف و برنامه های تبیین شده در این سخنرانی، بدانند. مردم نیز می توانند بــر مبنای میزان عمل مســؤولان به محتوای این سخنرانی، آن ها را ارزیابــی و در موعــد انتخابات هایی چون مجلس و ریاســت جمهوری به مسؤولان در این خصوص نمره عادلانه ای بدهند. انتخابات ریاست جمهوری سال ۹۶ در پیش اســت. رهبر انقلاب در همه سال های اخیر شعارهای اقتصادی برای ســال برگزیده اند و در ســخنرانی نوروزی حرم رضوی بخش قابل توجهی را به برنامه ها و اهداف اقتصادی اختصاص داده اند. آیا دولت یازدهم و رئیس جمهور محترم نمره مناسبی از مردم در این زمینه دریافت خواهند کرد؟

* کارشناس مسایل سیاسی