قدس آنلاین - بناهای تاریخی و میراث فرهنگی از مقصدهای گردشگری هموطنان ما در تعطیلات نوروزی محسوب می شوند چنانکه بنابر آمار موجود طی ده روز نخست سال جاری بیش از ۶۲میلیون نفر از این فضاها دیدارکردند. همچنین در سال های اخیر تعداد بازدید کنندگان از این آثار رشد محسوسی داشته برای نمونه در روزهای گذشته   مدیر مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران از رشد ۴۷ درصدی بازدید از این مجموعه در ۲ روز نخست سال جاری نسبت به مدت مشابه در سال گذشته خبر داد. گرچه این مقوله را می توان به فال نیک گرفت اما گاه شاهد تخریب هایی به دنبال همین دیدارها و بازدیدها هستیم.

*تجمیع تعطیلات و ازدحام گردشگر وطنی

بنابراظهار متولیان صنعت گردشگری بازدید از مکان های فرهنگی و تاریخی در تعطیلات  نوروز سال جاری بین ۲۰ تا۴۰ درصد رشد داشته است.

سید محمد بهشتی، رئیس پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی و گردشگری با تأکید بر همین مقوله درباره نقش این سفرها در تخریب میراث تاریخی به گزارشگر ما می گوید: تمام کشورهایی که  از میراث فرهنگی و تاریخی بهره مند هستند در دوره های اوج بازدیدکنندگان با چالش تخریب این آثار مواجه هستند و این مقوله مختص به کشور ما نیست. از این رو در سیاست های گردشگری خود سعی می کنند این سفرها را توزیع کرده و حجم فشار سفر به مناطق و آثار خاص را کاهش دهند. در حال حاضر در کشور ما نیز با تصمیم سازی های انجام شده بار سفر به مناطق تاریخی و فرهنگی مشهور همانند شهرهای اصفهان وشیراز کاسته شده و در مقابل مقصدهای گردشگری تازه ای به مردم معرفی شده که پیش از این چندان جذابیتی برای گردشگران نداشته است.

• کیفیت زمان تعطیلات نیاز به تأمل دارد

محمدرضا بهرمان عضو هیأت علمی پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار تاریخی -فرهنگی سازمان میراث فرهنگی نیز در این باره خاطرنشان  می کند: کیفیت زمان تعطیلات ما نیز نیاز به تأمل دارد زیرا تعطیلات سالیانه ما در روزهای سال نو تجمیع شده و ازاین رو طی این زمان شاهد گسترش سفرها هستیم اما اگر این وضعیت مدیریت شود به طوری که ما در طول سال فرصتی برای تعطیلات فصلی داشتیم از این حجم ازدحام کاسته شده و به طور طبیعی از آثارتخریبی آن هم کاسته می شود.

*

محمد بهشتی که سال ها سکاندار سازمان میراث فرهنگی کشور بوده به راهکارهای دیگر اشاره کرده و تأکید می کند:از دیگر راهکارهای متداول برای کاهش تخریب ها محدود ساختن میزان بازدید کنندگان هستند چنانکه در کیوتو ژاپن برای بازدید از یکی از کاخ های تاریخی درهرنوبت ۸بازدیدکننده را به مدت یک ساعت می پذیرند  به عبارت دیگر هرروز۶۴ نفرازاین آثار بازدید می کنند. ازهمین رو گردشگران برای دیدار از این فضاها ماه ها درنوبت هستند. این درحالیست که اگر هموطنان ما برای بازدید بناها و آثار تاریخی وفرهنگی با چنین محدودیت هایی  مواجه  شوند واکنش نشان می دهند و گلایه می کنند که ما برای این مسافرت ها وقت و هزینه صرف کردیم اما ناگزیریم چنین برنامه هایی را دربرخی فضاهای تاریخی خود همانند عمارت  عالی قاپو یا مجموعه کاخ های گلستان اجرا کنیم.

محمد رضا بهرمان بااشاره به اینکه باید ازهموطنانی که بازدید از میراث تاریخی رادرگذران تعطیلات خود گنجانده اند تقدیر کرد چرا که برای این امر وقت و هزینه ای صرف می کنند وهمین مقوله ارزشمند است وباید تقویت شود، ادامه می دهد: برای کاهش صدمات این حوزه   رسانه ها باید برای معرفی این آثار نقش تبلیغی موثر داشته باشند چه بسا که برخی از هموطنان ما آشنایی کافی با اهمیت این آثار ندارند وهدفمند از این فضاها بازدید نمی کنند. به طوری که حتی اگر به بازدید این آثار وبناهای تاریخی وفرهنگی می روند تنها به دلیل برنامه های معمول مسافرت آن هاست. درحالی که باید تلاش کرد این بازدیدها آگاهانه باشد و به نقش واثربخشی این آثار برفرهنگ وهویت ملی وجهانی واقف باشند وبدانند این قضیه سبب تقویت حمیت ملی بین نسل ها می شود. به این ترتیب درحفاظت وصیانت از آن ها جدی تر عمل خواهند کرد. زیرا دریک بنای تاریخی با مسافت چندصدمتری سازمان میراث فرهنگی چند نگهبان می تواند بگذارد؟ بنابراین باید فرهنگسازی ازاین تخریب ها پیشگیری کرد. از این رو بایدنخست نسبت به اهمیت این آثار آگاهی داد. سپس بازدیدها را مدیریت کرد زیرا هربنای تاریخی حجم مشخصی از بازدیدکنندگان را در خود می تواند جا دهد. چرا که درحال حاضر شاهد رشد بازدیدکنندگان ازاین فضاها و ابنیه تاریخی هستیم چنانکه هرساله میلیون ها نفر از تخت جمشید بازدید می کنند و این اثر فرهنگی جزو پربازدیدکننده ترین فضاهای تاریخی  به حساب می آید. همچنین بناهای ما که تزیینات ویژه ای دارند همانند چهل ستون اصفهان درزمان اوج مسافرت ها همانند تعطیلات نوروزی با حجم بالای بازدیدکننده مواجه می شوندکه حتی بدون تخریب هدفمند به دلیل وجودصدها بازدیدکننده بخار ناشی از تنفس آن ها در درازمدت به این آثارصدمه می زند.

احمدرضا حشمتی، کارشناس رسمی  دادگستری درحوزه میراث فرهنگی و ابنیه و آثار تاریخی نیز با تأیید این نظر می گوید:درحال حاضربا وجود رشد بازدیدها این روند تخریب ها کاهش یافته و مقوله نگران کننده نیست حتی به  لحاظ آماری تخریب آثارموجود ازسوی مسافران ویادگاری نوشتن آن ها چندان چشمگیر نیست که نیاز به اعتبارات خاص داشته باشد حال آن که تخریب این آثار دربلایای طبیعی یا غفلت از آن ها به خصوص از سوی مالکان خصوصی جدی تر است.  

وی با اشاره به نقش ابزارهای حفاظتی وقانونمندی بازدیدکنندگان  در کاهش تخریب آثارتاریخی  تأکید می کند: امروزه مردم به وضوح خود را صاحب این آثارفرهنگی می بینند و چنانچه شاهد رویه تخریبی باشند واکنش نشان می دهند و اعتراض می کنند که این مسأله حکایت از بهبود شرایط مواریث فرهنگی وتاریخی ما دارد.

احمدسالک نایب رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی نیز با اشاره به اهمیت مواریث فرهنگی وتاریخی  می گوید:  یکی از مهمترین منابع درآمدی کشور صنعت گردشگری است که بخشی عظیمی از آن متکی به  میراث فرهنگی  ماست که می تواند زمینه ها را برای ایجاد   مشاغل متعدد درعرصه های مختلف حتی  رونق صنایع دستی فراهم سازد. ازاین همین رو باید در تقویت این حوزه جدی ترعمل کرد. ناگفته نماند این مقوله  علاوه بر  اثرگذاری بر جایگاه هویت فرهنگی وملی ما درمعرفی ارزش ها و هویت غنی ما به جهانیان نیز مؤثراست. بنابراین برای بهبود وضعیت جایگاه مواریث تاریخی باید نسبت به صیانت وحفاظت آن ها تلاش کرد.

نماینده مردم اصفهان ادامه می دهد: درحال حاضر روند تخریب بناهای تاریخی ازسوی گردشگران  وطنی کاهش چشمگیری نشان می دهد اما برای رفع این رفتارباید  همچنان فرهنگ سازی کرد.

*نقش قوانین بازدارنده

درمقابله با  تخریبگران میراث تاریخی قوانین ما تاچه حد بازدارنده هستند؟

بهرمان درپاسخ می گوید: ما در وضع قوانین درصیانت از آثارفرهنگی خود باکاستی مواجه نبوده وهم سطح وهمسنگ  کشورها ی طرازاول جهان محسوب می شویم البته وضع قوانین نیز در بهبود رفتارها چندان اثرگذارنیست بلکه باید توجه داشت که این افراد باید به آگاهی کافی برسند که درصورت نقض قوانین اولین فردی که متضرر می شودخودشان هستند. ازاین رو درکشورهای همانند ایتالیا که درصیانت ازآثارتاریخی خود تجربه موفقی داشته در مقوله آگاهی بخشی مردم  موفق بوده اند. درحالی که در کشور ما بر محدود سازی تأکید می شود. این درحالیست که باید توجه داشت دیوارساختن گرچه سرقت ها را دشوار می کند اما ناممکن نمی کند بنابراین به جای ساختن دیوارها و موانع باید زمینه های که منجر به سرقت می شود را حذف کرد دراین صورت حتی اگر دیواری هم نباشد جرمی صورت نمی گیرد.

سید محمد بهشتی نیز بااشاره به وجود  قوانین کارآمد دراین باره خاطرنشان می کند : به اعتقاد من در سال های اخیر رفتارجامعه ما با آثارفرهنگی وتاریخی مطلوب تر شده چنانکه درچند سال پیش گردشگران برای تفریح به تخت جمشید می رفتند وبساط پهن می کردند اما در حال حاضر انگیزه اغلب مسافران بازدید از یک اثر تاریخی معتبر جهانی است. همچنین در گذشته نه چندان دور دراین فضاهای فرهنگی، گردشگران سرگردان بودند اما امروزه مسیر بازدید تعریف شده وخارج از این مسیر نیز یگان حفاظت سازمان میراث فرهنگی برخورد می کند. از حجم یادگاری نوشتن بر آثار تاریخی معروف نیزکاسته شده درحالی که پیش از این بسیار شاهد این رفتار بودیم اگر امروز نیز این رویه را در آثار تاریخی کم بازدید می بینیم به دلیل نبود نظارت اجتماعی برآن هاست که به دنبال آگاهی مردم و مشارکت آن ها این رویه کاسته خواهدشد.