قدس آنلاین- گروه استانها: مسئولان آب منطقه‌ای سمنان اذعان دارند که فرونشست و شکاف زمین در برخی نقاط این استان از ۱۰ – ۱۲ سانتی متر آغاز و در برخی نقاط نیز تا حد ۵ متر نیز می رسد و در حال حاضر میزان متوسط فرونشست در دشت‌های استان سمنان در مناطق مختلف به ۷۰ سانتی‌متر رسیده است.

چاه‌های شیرین  شور می شود

خشکسالی های متوالی و برداشت بی رویه از آب های زیرزمینی در سال های اخیر مشکلات عدیده ای همچون افت سطح آبهای زیرزمینی، نشست زمین و تحت تاثیر قرار گرفتن کیفیت آب بوجود آورده است.

معاون بهره‌برداری شرکت آب و فاضلاب شهری استان سمنان در همین رابطه با اشاره به خطرات ناشی از مصرف بی‌رویه آب و برداشت‌های بی‌رویه از سفره‌های زیرزمینی از خطر هجوم آب‌های شور به منابع آبی شیرین در دسترس و کاهش کیفی آب‌ها به‌عنوان مهمترین خطر پیش روی منابع آبی ایران در صورت تداوم مصرف و برداشت‌های بی‌رویه از این سفره‌ها یاد کرده و می گوید: با توجه به شرایط اقلیمی حاکم بر جغرافیای ایران و کاهش بارش‌ها در چند دهه اخیر به‌نظر می‌رسد چاره‌ای جز کاهش و مدیریت مصرف و صرفه‌جویی درست در مصرف این منابع پیش روی ما نیست.

این کارشناس حوزه منابع آبی از افت سفره‌های زیرزمینی در کشور و استان خبر داد و افزود: سطح دسترسی به آب‌های زیرزمینی در بسیاری از نقاط کشور پایین‌تر رفته و این کاهش دو خطر جدی به‌دنبال دارد که باید برای آن چاره‌اندیشی شود.

معاون بهره‌برداری شرکت آب و فاضلاب شهری استان سمنان از کاهش کیفیت آب به‌عنوان یکی از مهمترین پیامدهای ناشی از پایین‌تر رفتن سفره‌های آبی نام برد و خاطرنشان کرد: خطر دیگر این مهم این است که با کاهش این عمق، خطر حرکت آب‌های شور به سمت منابع آبی و چاه‌های شیرین وجود دارد که می‌تواند وضعیت را بحرانی‌تر کند.

خطرات فروچاله ها کمتر از زلزله نیست

کمبود آب در حوزه کشاورزی فشار زیادی به سفره های آب زیرزمینی در چند سال اخیر وارد کرده است و علاوه بر آن خشکسالی های اخیر و عدم نزولات آسمانی در فصل مناسب باعث شده که سطح آب در سفره های آب زیر زمینی مخصوصا در دشت  سمنان پایین بیاید.

در همین خصوص؛ رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان سمنان می گوید: کاهش آب های زیرزمینی سبب  رانش و فروکش زمین و ایجاد حفره ها و گسل های بزرگ در اراضی پایین دست سمنان شده است و در جلوگیری از  فرسایش بادی و خاکی و رشد بیابان زایی در سمنان باید ضمن کنترل و مدیریت آب در مناطق بالادست ،  از دادن مجوزهای غیر ضروری برای احداث چاه های عمیق جلوگیری شود.

وی همچنین با اشاره به کانون های بحرانی در سمنان می گوید: بالغ بر ۳۲ هزار هکتار از عرصه های جنوب سمنان در وضعیت بحرانی هستند که اگر این معضل حل نشود ریزگردها و طوفان گرد و خاک مردم را دچار چالش می کند و اثرات نامطلوبی بر روی اقتصاد و صنعت می گذارد. مراتع روز به روز به سمت بیابانی شدن پیش می رود که نشست های طولانی و مسافت های طولانی در جنوب سمنان را دربردارد.

وی می افزاید: خطر ایجاد نشست و گسل در عرصه های منابع طبیعی کمتر از زلزله نیست و ایجاد حفره هایی در عرض ۲ متر به طول چندین کیلومتر باعث خطرات جانی، مالی و زیست محیطی در عرصه ها می شود و اگر مدیریتی برای این فرونشت ها نشود در چند سال آینده شاهد پیش روی این گسل ها در شهرها و زمین های کشاورزی، راههای مواصلاتی و.... هم خواهیم بود.

روستائیان جلای وطن می کنند

خشکسالی های پی درپی و معضال کم آبی و متعاقب آن از بین رفتن بسترهای مشاغل روستایی رفته رفته به مهاجرت روستائیان انجامیده است به طوری که خالی شدن روستاها و کوچ جمعیت روستائیان به شهرها پدیده غالب بیشتر نقاط کشور شده است. استان کویری سمنان از این قاعده مستثنی نیست و امروزه به اشکال مختلف  کم آبی در استان سمنان دامن روستاها را گرفته است و با پایین آمدن تولید کشاورزی به دلیل کم آبی، بسیاری از روستائیان با از دست دادن شغل، به شهرها کوچیده اند.

طبق آمار کارشناسان، اکنون از هزار و ۶۲۵ روستای استان سمنان در گذشته تنها ۴۰۰ روستا دارای سکنه است که تعداد قابل توجهی از این روستاها به دلیل پهناور بودن استان سمنان در نقاط دورافتاده قرار دارند و به بسیاری از آنها به وسیله تانکر آبرسانی می شود.

یکی از روستا نشینان ده صوفیان در استان سمنان در ۱۰ کیلومتری شمال شرقی شهرستان مهدی‌‍شهر، می گوید: به دلیل نزدیک بودن این روستا به شهرک صنعتی مهدی‌‍شهر و شهرستان مهدی‌‍شهر، جوانان روستا به دلیل نبود زمینه کاری، از این روستا مهاجرت کرده اند.

  این روستانشین ده صوفیان خاطر نشان کرد: اگر مشکل آبی بر طرف شود، به طور حتم مشکل بی کاری و مهاجرت نیز حل خواهد شد.

 استاندار سمنان اما با توجه به کمبود منابع آبی در سمنان تغییر الگوی کشت و برطرف شدن نیاز آبی با همکاری خود کشاورزان را چاره کار دانسته و با اشاره به ظرفیت بالای کشاورزی در سمنان می گوید: با توجه به این که دهیاری ها، بخش داری ها از اوضاع روستاها بیشتر مطلع هستند، باید با حفظ اولویت، رسیدگی به تمام امور را برعهده گیرند.

رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان سمنان نیز یکی از راهکارهای کاهش مهاجرت های روستائیان به ویژه در مناطق حاشیه کویری را توسعه آبیاری نوین کشاورزی دانست و خاطرنشان کرد: آموزش کشاورزی نوین و انتقال یافته های تحقیقاتی به مزرعه کشاورزان از دیگر موارد کاهش مهاجرت روستاییان است  و باتوجه به اهمیت ویژه آب در استان سمنان، روند روز افزون آبیاری نوین قطره ای باید بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد.

خطر جدی است، مسئولان به فکر چاره باشند!

طبق مطالعات انجام شده، اکنون ۱۴ استان ایران از جمله تهران، کرمان، یزد، اصفهان، خراسان رضوی، همدان، فارس، آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، سمنان، البرز، قزوین، مرکزی، اردبیل و گلستان با پدیده فرو نشست زمین مواجه هستند و روند مصرف آب در ایران بسیار بیشتر از حد استاندارد است. این در حالی است که ایران با متوسط نزولات جوی ۲۶۰ میلی لیتر در سال، از کشورهای خشک جهان و دارای منابع آب محدود است و اگر چاره جدی برای این وضعیت اندیشیده نشود مشکلات زیست محیطی زیادی را در آینده شاهد خواهیم بود.

مدیر کل دفتر بررسی مخاطرات زمین شناسی، زیست محیطی و مهندسی سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور در این باره می گوید: ایران دارای ۶۰۹ دشت است که برخی از آنها بسیار بزرگ هستند، ممکن است در برخی از آنها برداشت از آبهای زیر زمینی در حد مجاز صورت گیرد که تعدادشان بسیار اندک است، اما بیشتر دشت ها در معرض برداشت بی رویه قرار دارند.
امیر شمشکی می افزاید: بررسی هایی که در برخی دشت ها صورت گرفته نشان می دهد که حدود ۵۰ دشت دچار پدیده فرونشست هستند اما با توجه به شرایط موجود به نظر می رسد بیش از ۳۰۰ دشت درگیر پدیده فرونشست هستند اما چون اندازه گیری دقیق در دشت های محدودی صورت گرفته گفته می شود ۵۰ دشت مشکل فرونشست دارد.

مدیر کل دفتر بررسی مخاطرات زمین شناسی، زیست محیطی و مهندسی سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور همچنین تاکید می کند: با توجه به وضعیت دشت های کشور به نظر می رسد اگر زودتر چاره ای اندیشیده نشود مشکل ساز خواهد شد. بنابراین مسئولان باید بیشتر به فکر چاره باشند، مقابله با این پدیده نیازمند یک عزم و هماهنگی کلی است که برنامه ریزی اصولی بر اساس اطلاعات داده شده را می طلبد تا شاهد یک اقدام عملی موثری در سطح کلان در سطح کشور باشیم.