قدس آنلاین- نقالی و پرده‌خوانی از آن‌دست هنرهایی است که با بی‌توجهی روزبه‌روز کمرنگ‌تر می‌شود و دیگر باید در کتاب‌های مصور و تاریخی ردپایی از آن را بجوییم. پرده‌خوانی نوعی نمایش مذهبی ایرانی است که فردی با عنوان «پرده‌خوان» از روی تصاویر منقوش بر پرده، مصائب اولیای دین را روایت می‌کند. پرده‌خوانی برآمده از نقالی است و وجه اشتراک هردوی این هنرهای کهن، در فراموشی و از بین رفتن آن است. نقش‌های پرده، نقوشی عامیانه‌اند که برمبنای تخیلات نقاش و گفته‌ها و نوشته‌های تاریخی و افسانه‌ای به تصویر کشیده شده‌اند و موسوم به «نقاشی قهوه‌خانه‌ای» اند، که اوج شکوفایی آن، به‌ویژه در اواخر دورة قاجاریه، در قهوه‌خانه‌ها بوده است. نقالی ایرانی یا افسانه‌گویی ایرانی، کهن‌ترین شکل بازگویی افسانه‌ها در ایران است و متأسفانه این هنرهای کهن و قدیمی امروز دیگر جایی میان مردم کوچه و بازار ندارد و کمتر کسی به فکر احیای دوباره آن‌ها است، به‌ویژه که نسل جوان امروز تقریباً با این شکل از هنر بومی بیگانه است و کمتر پیش آمده تا شاهد برپایی مراسمی از نقالی یا پرده‌خوانی باشد. ازسویی دیگر از بین رفتن اماکن مختص اجرای پرده‌خوانی و نقالی، از بین رفتن نسخ خطی و طومارهای نقالی و پرده‌خوانی، این هنر را بیش از پیش در خاموشی و اضمحلال فرو برده و اگر به فکر آن نباشیم، بعید است تا چنددهه دیگر چیزی از آن باقی بماند. ضمن اینکه نقالان و پرده‌خوانان سال‌هاست از حمایت ارگانی و نهادی بی‌بهره‌اند و جایگاه خود را از دست داده‌اند.
جشنواره نقالی چگونه شکل گرفت
اما شاید یکی از کارهای ارزشمندی که باید آن را ارج نهاد، برپایی جشنواره‌ای با محوریت نقالی و پرده‌خوانی است که گرچه هنوز رویدادی نوپاست و امسال قرار است دومین دوره آن برگزار شود، اما می‌توان امیدوار بود تا گام‌های مثبتی درراستای حفظ و ماندگاری این هنر برداشته شود.
سال گذشته به‌همت برخی نهادهای فرهنگی همچون سازمان تبلیغات اسلامی، جشنواره‌ای تحت‌عنوان جشنواره نقالی و پرده‌خوانی غدیر(نقالان علوی) نخستین دوره خود را به دبیری کوروش زارعی آغاز کرد. مؤسسه تسنیم نور یکی از مؤسسات زیرمجموعه سازمان تبلیغات اسلامی است و مجتمع فرهنگی غدیر نیز یکی از مراکز تحت نظارت آن است. در مجتمع و فرهنگسرای غدیر، ستاد مردمی بزرگداشت غدیر سال‌هاست که با برگزاری مراسم‌ها و برگزاری بازارچه‌های خیریه، دهه ولایت را جشن می‌گیرد. پیشنهاد برگزاری این جشنواره نقالان علوی نیز از سه سال پیش مطرح بود، تا اینکه سال پیش امکان اجرایی‌شدن آن با همکاری حوزه هنری فراهم شد.
نخستین جشنواره سراسری پرده‌خوانی و نقالی «غدیر» (نقالان علوی) درراستای ارتقای فرهنگ اسلامی و ایرانی و نیز تقویت، بازپیرایی و به‌روزرسانی هنر سنتی و دیرینه «پرده‌خوانی و نقالی» در کشورمان، سال گذشته همزمان با دهه امامت و ولایت برگزار شد.
زنده نگه‌داشتن معارف ولایت علوی، زنده نگه‌داشتن واقعه غدیر خم در اذهان مردم به‌ویژه نسل جوان، استفاده از هنر اصیل و تأثیرگذار نقالی در تبیین و ترویج فرهنگ دینی، ایجاد جریان فکری ولایی در هنرمندان به‌منظور انتقال مفاهیم دینی و مذهبی به‌ویژه حقیقت غدیر خم، احیاء و ترویج اشعار و متون ادبی غنی ایرانی و اسلامی با محوریت ولایت، تقویت هنر نقالی و پرده‌خوانی در مسیر درست و ایجاد انگیزه و پرورش نقالان و پرده‌خوانان در رابطه با عید غدیر خم، اهداف این دوره از جشنواره بود و موضوعاتی چون پرداختن به مقام شامخ ولایت حضرت امیرالمؤمنین(ع)، مفهوم واقعه غدیر، داستان غدیر خم، خطبه‌خوانی غدیر و... از موضوعاتی بود که موردتوجه هنرمندان قرار گرفت، ضمن اینکه در اولین دوره این جشنواره استقبال بسیار خوبی ازسوی هنرمندان برای حضور در این جشنواره صورت گرفت.
علاوه‌بر این یکی از اهداف برگزاری این جشنواره، خروج هنر نقالی و پرده‌خوانی از شکل موزه‌ای و احیای آن بود. از دیگر برنامه‌های دور اول برگزاری نشست‌های علمی و دعوت از پیشکسوتان این هنر، تولید طومارهای جدید با موضوع سیره امام علی(ع) بود تا در سال‌های آتی و دوره‌های بعدی این جشنواره، خوراک و شرایط تولید آثار جدید فراهم شود.
امسال نیز دومین دوره این جشنواره به دبیری حسین عالم‌بخش و با حضور داود فتحعلی‌بیگی به‌عنوان دبیر علمی جشنواره برگزار خواهد شد.
مکان ویژه برای هنری فراموش شده
فتحعلی‌بیگی دبیر علمی جشنواره باره می‌گوید: سال‌هاست می‌گوییم چرا یک رشته نمایش‌های آیینی و سنتی در دانشگاه‌ها دایر نمی‌شود که به‌صورت آکادمیک به آموزش این هنر بپردازد. دیگر زمان انتقال علم به‌صورت سینه‌به‌سینه گذشته است و باید رشته‌ای برای آن درنظر گرفته شود.
وی در ادامه افزود: متأسفانه دیگر کسی به نقالان توجهی نمی‌کند، بنابراین ما باید برای عرضه آن‌ها مکان ویژه‌ای اختصاص دهیم و متولیان فرهنگی باید به این فکر بیفتند که در جامعه فضای آن را ایجاد کنند. ما نقالان پنج‌ساله هم داریم و این نشان از ظرفیت موجود در جامعه است. هنر نقالی ازنظر تربیتی به فرد اعتمادبه‌نفس می‌دهد که ممکن است در هنر دیگری به آن دست پیدا نکند. همیشه به هنر قصه‌خوانی اهمیت داده می‌شود و کارآیی دارد. خوشبختانه آموزش و پرورش به این حوزه وارد شده است و امیدواریم آموزش‌عالی هم در این زمینه گامی بردارد.
عالم‌بخش دبیر جشنواره نیز با بیان اینکه سازمان فرهنگی هنری شهرداری درکنار حوزه هنری از ما حمایت کرده است، می‌گوید: محل اجرای جشنواره امسال در میدان امام حسین(ع) خواهد بود، زیرا یک مکان هنری-مذهبی است و امیدوارم در سال آینده این یک مکان به پنج نقطه از شهر افزایش پیدا کند. همچنین ساعت برگزاری اجراها از ساعت ۱۷ تا ۲۰ خواهد بود و تداخلی با برنامه‌های جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی نخواهد داشت و روزانه ۵ تا ۸ نوبت اجرا خواهیم داشت.
دبیر این دوره از جشنواره با بیان اینکه ۱۱۷ اثر به دبیرخانه این جشنواره ارسال شده است، گفت: امسال آثار زیادی در قالب نقادی و منقبت‌خوانی به دبیرخانه ارسال شد. امسال ۳۱ اجرا خواهیم داشت، ۱۲ پیشکسوت در این حوزه، ۱۸ نفر نقاد جوان و صاحب‌سبقه، یک‌نفر منقبت‌خوان، یک نقال نوجوان ۱۴ساله از تهران و یک نقال کودک ۹ساله نیز از بوشهر حضور دارند.
عالم‌بخش می‌افزاید: ما درحال تهیه طومارهای صحیح و درستی در زمینه پرده‌خوانی هستیم و بیشتر نسخ در اختیار ما کهن هستند و دارای سند و مدرک دقیقی نیز نیستند. در این دوره سه داستان انتخاب شده‌اند که محسن میرزاعلی، پرده ماجرای غدیر را طراحی کرده است و ما درحال تهیه کتاب طومارهای زندگی امام علی(ع) هستیم.
نظر شما