قدس آنلاین- در روزهای گذشته رسانه‌ها به نقل از دکتر محمود خدادوست، مدیرکل دفتر طب سنتی وزارت بهداشت نوشتند که موضوعی به نام طب اسلامی نداریم. روز گذشته نیز دکتر ایرج حریرچی، سخنگوی وزارت بهداشت به سیاست‌های ابلاغی مقام معظم رهبری اشاره کرد و گفت: در سیاست‌های کلی سلامت؛ طب سنتی با عنوان «طب سنتی ایرانی» آورده شده و کلمه اسلامی وجود ندارد و چنین کاری سهواً انجام نشده بلکه با علم انجام گرفته است.

*کشمش همیشگی میان «یاهمه یا هیچ»

گرچه طی سال‌های اخیر شاهد توجه بسیاری به حوزه طب سنتی هستیم ولی هنوز این عرصه با نابسامانی‌های فراوانی دست به گریبان است که جدی‌ترین آن‌ها را می‌توان کشمکش میان تفکرات افراطی و تفریطی در این حوزه دانست.

طب سنتی مایه افتخار ماست چرا که نوابغ و اندیشمندان سرآمدی در این زمینه داشته‌ایم که تا قرن‌ها دستاوردها و اندیشه‌های آن‌ها در دانشگاه‌های معتبر جهان مورد توجه بوده است دکتر احمد حمزه، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی با تأیید این مقوله به گزارشگر ما می‌گوید: ما ملت جالبی هستیم و تابع تفکر یا همه یا هیچ هستیم. چنانکه هر مقوله‌ای را یا صددرصد تایید می‌کنیم یا صددرصد رأی به نفی آن می‌دهیم و هیچ حد وسطی برای امور قائل نیستیم. در حوزه طب سنتی نیز همین رویه حاکم است؛ از همین رو طب سنتی ایرانی – اسلامی ما مظلوم واقع شده است. چنانکه عده‌ای این قضیه را نفی می‌کنند درحالی که نمی‌توان دستاوردها و پیشینه علمی و فرهنگی یک ملت را نادیده گرفت. از سوی دیگر نیز شاهدیم برخی فعالان حوزه طب سنتی چنان افراطی عمل می‌کنند که حتی نیازی به دانش روز و مدرن پزشکی قائل نیستند.

وی تأکید می‌کند: طب سنتی مایه افتخار ماست چرا که نوابغ و اندیشمندان سرآمدی در این زمینه داشته‌ایم که تا قرن‌ها دستاوردها و اندیشه‌های آن‌ها در دانشگاه‌های معتبر جهان مورد توجه بوده است. از این رو باید پذیرفت شیوه طبابتی که پیشینه چند هزار ساله دارد حرف هایی نیز برای گفتن خواهد داشت و این شیوه را نمی‌توان از بیخ و بن نادیده گرفت و منکر تمام تاثیراتش شد. همچنین این تفکر که تأکید کنیم امروزه طب سنتی قادر به پاسخگویی به همه نیازهای درمانی ماست و دیگر نیازی به دانش مدرن پزشکی نیست نیز سخنی گزاف و بی پایه است.

*ضرورت وجود تفکرات انتقادی

دکتر سعید صانعی، فعال حوزه طب سنتی نیز با تأکید بر این که در هرچالشی باید رعایت انصاف شود و این تفکر «چون از ما نیستی با ما نیستی» رویه‌ای غیر معقول است، می گوید: نفی طب اسلامی از سوی متولیان حوزه سلامت تفکری افراطی است. البته باید توجه داشت در جامعه ما هر مقوله‌ای که همراه با عنوان اسلامی و پشتوانه امامان معصوم(ع) باشد مورد اقبال مردم است اما اگر مواردی در طب سنتی در جامعه مشاهده می‌کنیم که همسو با دانش و آموزه‌های بزرگان دینی ما نیست باید از سوی متولیان نظام سلامت مورد ارزیابی و بازنگری قرارگرفته و مفاهیم ناب آن مورد استفاده قرار گیرد. چرا که آموزه‌های دینی و ادعیه معتبری وجود دارد که از سوی اندیشمندانِ به نام تأیید شده است. این درحالیست که به دلیل نابسامانی در طب سنتی بسیاری از فعالان این حوزه در شبکه‌های مجازی عملکردی نادرست دارند که آثار آن نصیب مردمی می‌شود که اطلاعات کافی به این قضیه ندارند.

وی با اشاره به این که طب اسلامی که به تازگی رواج پیدا کرده، متون خود را مبتنی بر احادیث و روایات می‌داند، می‌افزاید: همواره بخش هایی از طب سنتی که مطابق احادیث معتبر و متواتر است را فعالان این حوزه به دیده منت پذیرفته و برروی چشم می‌گذارند. چنانکه در حال حاضر بسیاری از فعالان طب سنتی از این آموزه‌ها بهره می‌برند. این درحالیست که برخی روش‌های مورد توجه عاملان طب سنتی خارج از این آموزه‌ها و احادیث متقن هستند. این مسئله نیز به برخی منابع موجود این دانش برمی گردد. درعصر عباسی که حاکمان این سلسله که به دنبال غلبه بر آموزه‌ها و دانش ائمه معصومین بودند علوم یونانی را ترویج کردند. البته بسیاری از اندیشمندان ایرانی همانند ابن سینا این علوم را بومی سازی کرده و رنگ و بوی ایرانی بخشیدند که سرانجام به عنوان رهاورد دانش ایرانی در جهان شناخته شده است.

دکتر صانعی می‌افزاید: برخی افراد نیز در ادامه این رویه به سوی احادیث و روایات در دسترس خود که به مسائل درمانی و سلامت می‌پرداختند، اقبال نشان دادند. این درشرایطی بوده که در برخی موارد دقتی به سلسله روایات و راوی آن‌ها نشده است. همچنین اگر احادیثی نیز معتبر باشد باید پرسید امام معصوم(ع) این سخن را برای چه فردی و با چه مشکلی مطرح کردند.

وی تأکید می‌کند: به دلیل بخل علمی که میان آسیایی‌ها و ایرانی‌ها حاکم بوده اغلب فعالان طب سنتی منابع آموخته‌های خود را فاش نکرده و تنها به نقل مسائل پرداخته‌اند. به هر روی امروزه اگر فعالان حوزه طب سنتی مسایلی را مطرح می‌کنند باید منابع آن‌ها را نیز اعلام کنند. زیرا برخی امور که گفته می‌شود در منابعی خاص ذکرشده در همین مأخذ نیز دیده نمی‌شود.

*حضور کمرنگ طب سنتی درنظام سلامت

آیا در نظام سلامت جایگاهی برای طب سنتی لحاظ شده است و چگونه می‌توان این جایگاه را تقویت کرد؟

صانعی، فعال طب سنتی در پاسخ اظهار می‌کند:هر مقوله‌ای که در ساختار و نظامی متولد شود تا زمانی که به بهره برداری برسد با چالش‌ها و فراز و فرودهایی همراه است. جایگاه طب سنتی نیز در نظام سلامت ما از این مقوله مستثنی نمی‌باشد. چرا که امروزه افراد خبره در طب سنتی به تعداد کافی نیستند و استادان به نام این دانش از دنیا رفته‌اند. همچنین به دلیل محدودیت‌های گذشته نسبت به طب سنتی که به عصر پهلوی‌ها برمی گردد روند تربیت نیروی انسانی این حوزه به کندی رخ داده است. نکته دیگر این که امروزه فعالان این حوزه با امراضی مواجه‌اند که پیش از این وجود نداشته این درحالیست که دانش طب سنتی متکی بر تجربیات عاملان است. البته بررسی‌ها و تلاش هایی در این حوزه به طور پراکنده انجام می‌شود که جای تأمل دارد.

وی خاطرنشان می‌کند: گرچه در دوره وزارت آقای دکتر هاشمی نیز قدم‌های قابل توجهی در زمینه تقویت طب سنتی برداشته شده اما هنوز هم به دلیل سیاست بازی هایی که در وزارت بهداشت وجود دارد و به دلیل کمبود اعتبارات و تنگناهای اقتصادی طب سنتی جایگاه مطلوبی ندارد. چنانکه صدور مجو ز برای راه اندازی چند سلامتکده به منظور ارائه خدمات با وجود حجم چشمگیر بیماران و مراجعه کنندگان چندان کافی نیست. از دیگر چالش‌های طب سنتی نبود حمایت‌های بیمه‌ای است چرا که مردم بیشتر ترجیح می‌دهند به جای مراجعه برای درمان بیماری‌های متداول خود به متخصصان طب سنتی به داروخانه‌ای مراجعه کنند و دارویی را خودسرانه مصرف کنند. البته روند بیمه کردن این خدمات نیز با دشواری هایی همراه است چرا که بسیاری از داروهای این حوزه دارای مجوز نبوده و یا هزینه‌های آن بسیارگران است.

*بازگشت به طب سنتی مؤثر

دکترحمزه، نماینده مردم درخانه ملت با توصیه به این که برای حل چالش‌های حوزه طب سنتی باید نگاهی واقع گرایانه داشت، می‌افزاید:ضروری است که جایگاه مشخصی برای روش‌های طبابت سنتی و مدرن پزشکی در نظر بگیریم و بر همین اساس برای آن‌ها ارزش قائل شویم. چرا که مجموعه این دو شیوه می‌تواند نیازهای درمانی و سلامت کشور را تأمین کرده و البته هزینه‌های این عرصه را کاهش دهد.

وی با اشاره به آثار طب سنتی خاطر نشان می‌کند: با بهره گیری از این روش‌ها می‌توان از بسیاری از مشکلات و گرفتاری‌های حوزه سلامت بشر پیشگیری و آن‌ها را درمان کرد. امروزه سازمان بهداشت جهانی بازگشتی به سمت بهره مندی از طب سنتی ملل مختلف کرده است.

این نماینده مجلس شورای اسلامی می‌افزاید: در مقطعی تلاش‌های ارزشمندی برای تقویت طب سنتی در نظام سلامت ما شکل گرفت. همین که طب سنتی به عنوان رشته دانشگاهی مورد توجه قرار گرفت و رسمیت یافت قدم قابل تأملی بود. البته متأسفانه به دلیل دیدگاه‌های افراطی عاملان طب سنتی که اغلب نیز غیر دانشگاهی هستند باعث شده وزارت بهداشت با محدودیت بیشتر در این مقوله عمل کند و روند تقویت جایگاه منطقی طب سنتی به کندی پیش برود. از این رو انتظار می‌رود همانگونه که تخلف فعالان حوزه سلامت در رشته‌های تخصصی به حساب تمامی فعالان آن نوشته نمی‌شود، در زمینه طب سنتی نیز نظرات وزارت بهداشت تغییر کرده و به همان نگرش مؤثری که به حوزه طب سنتی داشت؛ برگردد.

مهدی مصری، رئیس مرکز قرآن، حدیث و طب دانشگاه علوم پزشکی بقیه‌الله(عج)، نیز با اشاره به سخنان برخی از مدیران وزارت بهداشت مبنی بر نبود مکتبی پزشکی به نام طب اسلامی می‌گوید: اگر این سخن ناظر به نبود روشی به این نام است؛ این سخن درست بوده و روش یا مکتبی و مجموعه‌ای به نام طب اسلامی در حال حاضر نداریم اما اگر این سخن ناظر به این باشد که ما یک مبانی در اسلام نداریم که به آن فلسفه داده تا این فلسفه راه و روش خود را پیدا کند و از آن به عنوان مکتب طبی یاد کنیم، این درست نیست و آقایان کم لطفی می‌کنند.

وی تأکید کرد: ما مبانی را در روایت و قرآن داریم که باید توسط دانشمندان مسلمان و افرادی که علم را در کنار حلم دارند مستند شده و تیمی از انجمن فلسفه و حکمت این مبانی را تبدیل به فلسفه کنند، اگر این کار انجام شود در آینده می‌توان گفت که طب اسلامی داریم.

مصری عنوان کرد: وزارت بهداشت می‌تواند پزشکان و دانشمندان مسلمان را در پژوهشکده‌ها جمع کرده به مبانی موجود فلسفه داده و از دل آن روش ایجاد کرده و در این حوزه پژوهش کنند تا این مسأله پیش رود، ما برخی از مسائل را با فلسفه دادن می‌توانیم جلو ببریم، برخی از مسائل را نیز با پژوهش و برخی دیگر را مانند سبک زندگی را با پروتکل نویسی می‌توانیم در خدمت علم بشر در حوزه سلامت در آوریم.