قدس آنلاین- خلیج گرگان بزرگ‌ترین خلیج دریای خزر است که در سال ۱۳۵۴ به عنوان نخستین مجموعه تالاب بین‌المللی جهان در فهرست تالاب‌های کنوانسیون رامسر به ثبت رسید. حالا چندی است حال و احوال این خلیج خوب نیست. این موضوع بهانه‌ای شد تا سراغ محمد نوری مدیر طرح احیای خلیج گرگان برویم و بشنویم که ماجرا از چه قرار است و چه اقدام‌هایی در دست انجام است و او البته در گفته‌های خود تأکید می‌کند نباید به هر قیمتی خلیج گرگان احیا شود.

*امکان تشکیل ریزگرد هم مطالعه می‌شود

نوری با بیان اینکه اگر خلیج گرگان روند نزولی از دست دادن آب خود را به همین شکل ادامه بدهد، مهم‌ترین تأثیری که بر جای می‌ماند، تأثیرات منفی زیست محیطی است، می‌گوید: این اتفاق، زندگی آبزیان، پرندگان مهاجر و انسان‌هایی را که در حوالی خلیج گرگان زندگی می‌کنند، تحت تأثیر قرار خواهد داد.

وی با اشاره به اینکه در کارگروه ملی که به منظور نجات خلیج گرگان تشکیل شده، حتی درباره وقوع ریزگردها هم بحث شده است، تصریح می‌کند: با این همه ما در برابر وقوع ریزگرد با قطعیت نمی‌توانیم، حرف بزنیم و هنوز در این باره مطالعه می‌کنیم که این اتفاق می‌تواند، منشأ ریزگردهایی در این بخش از کشور بشود یا خیر.

*۸۵ درصد آب خزر از رود ولگاست

مدیر طرح احیای خلیج گرگان خاطرنشان می‌کند: بیش از ۹۰ درصد از آب دریای خزر از رودخانه هایی در کشورهای همسایه تأمین می‌شود و کل حجم آبی که از مسیر رودخانه‌های ایران به این دریاچه ریخته می‌شود، پنج درصد است بنابراین ایران نقشی در بالا رفتن و یا پایین رفتن آب دریای خزر ندارد چون ۸۵ درصد آب این دریاچه از رودخانه ولگا تأمین می‌شود و سدسازی‌ها روی این رود، توسعه کشاورزی در حاشیه این رودخانه و تغییرات اقلیمی باعث شده است که سطح آب دریای خزر کاهش پیدا کند.

وی می‌افزاید: یک بررسی آماری ۵۰۰ ساله نشان می‌دهد که تراز آب خزر روندی سینوسی دارد و بالا و پایین می‌رود و مثلاً در سال ۱۳۷۶ سطح آب افزایش پیدا کرده است و این می‌تواند یک گزینه باشد که دخل و تصرفی در کانال‌های ارتباطی بین خلیج و دریا نداشته باشیم چون چه بسا با دخل و تصرف در این کانال‌ها به علت شیب خلیج به سمت دریا آب خلیج هم به دریا برود و سطح آب خلیج از این کمتر بشود.

*دو بخش مطالعات و اقدام‌های فوری

وی با بیان اینکه ما در حال تکمیل مطالعات هستیم، خاطرنشان می‌کند: البته اقدام‌هایی هم انجام داده‌ایم از جمله لایروبی کردن چند کیلومتر انتهایی رودخانه‌هایی که در استان گلستان به خلیج وارد می‌شوند و این گزینه اگر نفعی نداشته باشد، ضرری هم نخواهد داشت.

نوری با بیان این نکته که در حال حاضر ما در دو بخش مطالعات و اجرا پیگیر وضعیت خلیج گرگان هستیم، تصریح می‌کند: در بخش مطالعات با تشکیل کارگروهی ملی شامل چند نهاد و سازمان تاکنون هفت جلسه تشکیل شده و تصمیمهای کلان برای خلیج اتخاذ شده است که شامل دو بخش می‌شود؛ بخش اقدام‌های اضطراری و بخش مطالعات و اقدام‌های جامع و طولانی مدت. چیزی مثل مطالعات جامع دریاچه ارومیه که ۱۰ سال است در دست اقدام است و هنوز تمام نشده و درباره خلیج گرگان هم یکی دو ساله جواب نخواهیم گرفت.

*ضرورت پرهیز از کارهای غیرعلمی

مدیر طرح احیای خلیج گرگان با تأکید بر اینکه در مطالعات درازمدت باید به گونه‌ای عمل کرد که اگر با پدیده مشابهی روبه‌رو شدیم، بحران تلقی نشود، خاطرنشان می‌کند: در بخش اجرا هم غیر از لایروبی رودخانه‌ها که تا آخر شهریور تمام می‌شود، لایروبی دو کانال ارتباطی خلیج به دریا مد نظر است که باید در مطالعات به آن رسید که انجام بشود یا نشود و البته چهار گزینه دیگر هم وجود دارد که در دست مطالعه است.

وی با طرح این پرسش که «آیا افزایش تراز آب خلیج گرگان به هر قیمت و طریقی به معنی نجات این خلیج است؟» تأکید می‌کند: در کارگروه ما متخصصان و مشاورانی فعال هستند که در کارگروه نجات دریاچه ارومیه هم از تجربیات آن‌ها استفاده می‌شود و این افراد هم معتقدند که اگر سیکل افزایش و کاهش آب خلیج را برهم بزنیم، اثرات مخربی خواهد داشت.

وی تأکید می‌کند: نباید برای اینکه بگوییم در دوره مدیریت ما از نظر مردم اتفاق مهمی افتاده است، شتابزده عمل کنیم. نوری در پایان یادآور می‌شود: مرکز مطالعات ملی دریای خزر پیش بینی کرده است که تا سه سال آینده، تراز آب دریای خزر ۴۲ سانتیمتر افزایش پیدا می‌کند و این یعنی افزایش تراز آب بدون دست زدن ما.