قدس آنلاین- این روزها با سالمندان مهربان نیستیم و خواسته یا ناخواسته آن‌ها را آزار می‌دهیم. حتی آمارها هم می‌گویند بیش از ۸۷درصد سالمندان دست کم یک بار آسیب را تجربه کرده‌اند. حساسیت این مسئله را وقتی متوجه می‌شویم که بدانیم در چشم بر هم زدنی سال ۱۴۲۰ فرا می‌رسد؛ سالی که به گفته کارشناسان می‌تواند آغاز بحران سالمندی باشد.
سالمندان وضعیت خوبی ندارند
سالمند آزاری دایره وسیعی دارد. رئیس دبیرخانه شورای ملی سالمندان کشور به خبرنگار ما می‌گوید: سالمند آزاری می‌تواند به صورت جسمی، روحی و یا روانی باشد. به طور کلی هر رفتاری که کرامت سالمند را خدشه‌دار کند، سالمند آزاری می‌دانیم. بیشتر جمعیت سالمندان کشور مشکلات مالی دارند و بدیهی است وقتی انسان نیازمند شود، مشکلاتش هم بیشتر می‌شود. اما این به آن معنا نیست که سالمند آزاری تنها برای طبقه فقیر جامعه است. وقتی سالمندی در محله‌ای خاص بیشتر عمرش را زندگی کرده و حالا با فشار فرزندانش، مجبور به فروش آن منزل ویلایی و سکونت در آپارتمانی به دور از آن محله می‌شود، نیز نوعی سالمند آزاری است. متأسفانه بیشتر سالمندان، آزارهای روحی را تجربه کرده‌اند. نباید از نداشتن استقلالشان سوء استفاده کرده و رفتاری دور از شأن آن‌ها داشته باشیم.
دکتر محسن سلمان‌نژاد بیان می‌کند: ۳/۹ از جمعیت کشور سالمند هستند؛ یعنی اکنون ۷ میلیون و ۵۰۰ هزار سالمند بالای ۶۰ سال در کشور وجود دارد. از این تعداد به ازای ۱۰۰ زن، ۹۷ مرد داریم. تعداد سالمندان سر راهی یا به عبارتی سالمندانی که از منازل رانده شده‌اند، در کشور زیاد نیست و آن‌ها در نهایت برای نگهداری به مراکز نگهداری سالمندان شهرداری یا بهزیستی سپرده می‌شوند. اما این نشان نمی‌دهد که سالمندان ما وضعیت خوبی دارند. بسیاری از سالمندان به تنهایی زندگی می‌کنند. ۲۰ درصد از ۳ میلیون و ۷۰۰ هزار سالمند خانم تنها زندگی می‌کنند. این آمار کم نیست. به عبارتی حدود ۶۰۰ تا ۷۰۰ هزار سالمند تنها، خانم هستند که از جنبه‌های مختلف و روابط مختلف اجتماع می‌توانند آزار ببینند. آقایانی که تنها زندگی می‌کنند، پنج درصد جامعه آماری را شامل می‌شوند. بسیاری از آن‌ها با پسر یا دخترانشان زندگی می‌کنند که متأسفانه آنجا هم ممکن است مصادیقی از سالمند آزاری در زندگی خانوادگی‌شان دیده شود.
مستمری کفاف زندگی سالمندان را نمی‌دهد
وی اضافه می‌کند: سالمندانِ تنها، مشکلات بسیاری دارند. آن‌ها منزوی و درگیر افسردگی و مسائل پزشکی بوده و باری برای اجتماع هستند. اما باید بدانیم جماعت سالمند فرصت هستند. نه تنها به خاطر استفاده از تجربیاتشان، بلکه آن‌ها سرمایه‌های اجتماعی هستند. سرمایه‌ای که بازار را به سمت خود می‌کشد. سالمند زمانی با کرامت و تکریم شده است که اجازه استقلال داشته و در هر سنی، مانند دوران جوانی بتواند در سرنوشت خود دخیل باشد. او باید خود تصمیم بگیرد چطور زندگی کند، چطور درمان شود، چطور خرید کند و...
سلمان‌نژاد توضیح می‌دهد: در رسیدگی به سالمندی، سازمان‌های مختلفی دخیل هستند. معیشت، سلامت و توانمند سازی آنان از اولیه‌ترین نیازهایی است که باید به آن رسیدگی شود. در این سالیان تأکید بسیار شده است که برای جلوگیری از فقر و ایجاد عدالت در اجتماع به گروه‌های مستمند و نیازمند با دقت بیشتری به معیشت آنان رسیدگی شود؛ چرا که مستمری کفاف زندگی آن‌ها را نمی‌دهد. آن‌ها مشکلات مالی بسیار داشته و قدرت خرید بالایی ندارند.
رئیس دبیرخانه شورای ملی سالمندان کشور در پایان می‌گوید: در این راه نیاز به برنامه‌ریزی برای پایین آوردن هزینه‌های حوزه سالمندی وجود دارد. نیاز است که دولت بیش از تورم، مستمری را افزایش دهد. به همین منظور با همکاری سازمان بهزیستی و وزارت بهداشت در حال تدوین سند ملی سالمندی هستیم که امیدواریم بزودی کارهای نهایی آن انجام شده و مصوبه هیئت دولت را بگیرد. در آن صورت با اطمینان می‌گوییم وضعیت آینده سالمندانِ کشور بهتر خواهد شد.
هنوز در کشور لایحه حمایت از سالمندان نداریم
امروز مشکلات، کشور را مچاله می‌کند. مشکلات سالمندان، معلولان، آسیب‌های اجتماعی از جمله اعتیاد، آسیب‌های حوزه زنان سرپرست خانوار و... همه نشان از فاجعه دارد. عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس نیز با بیان اینکه در حال حاضر قانونی به عنوان لایحه حمایت از سالمندان در کشور نداریم و تنها نهاد متولی شورای ملی سالمندان است، به خبرنگار ما می‌گوید: با توجه به اینکه جمعیت سالمندانِ کشور در حال افزایش است، پیش‌بینی می‌شود با یک افق ۲۰ ساله، تعداد سالمندان نزدیک به دو برابر شود که رسیدگی به این افراد نیاز به ساز و کار مناسبی دارد.
دکتر همایون هاشمی می‌افزاید: به همین منظور باید سند یا برنامه جامع بالادستی داشته باشیم. اما اکنون تنها مرجع رسیدگی به سالمندان قانون جامع حمایت از حقوق معلولان است که می‌توان آن را به حقوق سالمندان تسری داد، البته آن هم نمی‌تواند جامع و کامل باشد. البته اقدامی نیز توسط دبیرخانه شورای ملی سالمندان کشور پیگیری می‌شود، اما هنوز به سرانجام نرسیده و به مجلس ارائه نشده است.
بسترهای سالمندی حتی برای امروز آماده نیست
رئیس سابق سازمان بهزیستی کشور در ادامه می‌گوید: در گذشته اقداماتی برای توانمندسازی، تکریم و سرگرمی‌های مخصوص آن‌ها مطرح بود. اما مشکل اصلی این است که اکنون در فضایی بینابین قرار گرفته‌ایم. در گذشته سالمندان در خانه جایگاه و احترامی ویژه داشتند، اما با توجه به صنعتی شدن و زندگی آپارتمان‌نشینی این محاسبات بر هم خورده است. نیاز است که برای سالمندان تعریف مناسبی بر اساس اسلام و ساختار جدید کشور انجام شود. در زمینه سالمندی تنها نهادی که اقداماتی انجام می‌دهد، بهزیستی است؛ در صورتی‌که رسیدگی به سالمندان کمک تمام گروه‌های جامعه را می‌طلبد.
مشاور وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی در امور رفاهی در پایان با ابراز تأسف می‌افزاید: من بسیار متأسف هستم که بیان کنم در حوزه خدمات و رفاه اجتماعی دچار سردرگمی هستیم. امروز مشکلات، کشور را مچاله می‌کند. مشکلات سالمندان، معلولان، آسیب‌های اجتماعی از جمله اعتیاد، آسیب‌های حوزه زنان سرپرست خانوار و... همه نشان از فاجعه دارد. علاوه بر تمام این‌ها، اگر با افق زمانی به موضوع نگاه کنیم، به راحتی متوجه می‌شویم که بسترها برای امروز آماده نیست، چه رسد به ۱۰ سال آینده. در این زمینه خیلی عقب هستیم و این نگران کننده است.
مشکلات سالمندان به حال خود رها شده است
دکتر مریم نوروزیان؛ رئیس کنگره طب سالمندی می‌گوید: متأسفانه سالمند آزاری در جامعه بسیار زیاد است. مسئله‌ای که دور از توجه افکار عمومی و مسئولان کشور به حال خود رها شده و هر روز دامنه بیشتری را در بر می‌گیرد. چرا که سالمندان به لحاظ اینکه دارای بیماری‌های متعددی هستند و همزمان از کاهش توان جسمی و قدرت پیگیری مشکلات و حتی قدرت تصمیم‌گیری رنج می‌برند، نمی‌توانند آسیب وارده به خود را پیگیری کرده یا کمک بخواهند. حتی برخی سالمندان که آلزایمر دارند، نمی‌توانند درک کنند که مورد آزار قرار گرفته‌اند، آن‌ها بسیار معصوم هستند.
مقابله با سالمندآزاری نیاز به آگاهی جامعه دارد
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران، بیان می‌کند: سالمند آزاری اشکال مختلفی دارد. ساده‌ترین آن تبعیض سنی است؛ یعنی یک سالمند نتواند مانند یک جوان از موقعیتی خاص مانند امکانات شهری برخوردار باشد. همان گونه که در محیط اطراف می‌بینیم، فضای شهری عموماً برای جوانان مناسب بوده و پله‌ها، بانک‌ها، کف پیاده‌روها، پل‌های عابر پیاده و... برای عبور و مرور سالمندان مناسب نیست. در حالی‌که با توجه به ویژگی‌های فرهنگی، اعتقادی و باورهایمان، انتظار داریم احترام به سالمندان را در معابر، اتوبوس، مترو، اتاق انتظار پزشکان و... به وفور مشاهده کنیم.
وی توضیح می‌دهد: خانواده‌های برخی سالمندان که نیاز به دارو، آزمایش یا فیزیوتراپی آن‌ها را خواسته یا ناخواسته برآورده نمی‌کنند، یا به ساعات داروهای آن‌ها توجه نمی‌کنند هم نوعی سالمندآزاری انجام می‌دهند. تحت پوشش نبودن کامل خدمات حوزه سالمندی و دشواری پرداخت هزینه‌ها، کمبودهای محسوس در حوزه توانبخشی که متأسفانه بسیار شاهد هستیم، زمین خوردن ساده یک سالمند می‌تواند موجب مرگ او شود، یا حتی فریب سالمند برای گرفتن امضا و تصاحب اموال و دارایی‌های او از مصادیق بارز سالمند آزاری در جامعه است که نیاز به بالابردن آگاهی جامعه و کمک به این قشر محسوس است.
رئیس کنگره طب سالمندی با اشاره به ضرورت توسعه طب سالمندی در کشور، می‌گوید: این رشته در دنیا سابقه‌ای ۶۰ ساله دارد، اما در کشور ما با وجود اینکه در ۲۰ سال آینده، تعداد سالمندان از کودکان بیشتر خواهد شد و حتی ۱۰درصد جمعیت امروزِ کشور سالمند است، رشته‌ای نوپاست و بیشتر از پنج سال از حضورش در ایران نمی‌گذرد.
نوروزیان در پایان تأکید می‌کند: تأسیس رشته طب سالمندی لازم است، اما کافی نیست. باید بر مسائل فرهنگی بیشتر کار کنیم و باور داشته باشیم که سالمندان گنجینه‌های جامعه هستند.
از هم اکنون به فکر پذیرش سالمندان دهه ۶۰ باشیم
دکتر زهرا سلیمانی؛ جامعه‌شناس می‌گوید: تغییر فرم خانواده ایرانی از گسترده به هسته‌ای، حضور زنان در عرصه‌های اجتماعی، کاهش باروری و کم اثر شدن نقش سالمندان در خانواده در عرصه همبستگی اجتماعی، رهبری در خانواده و... سبب شده است تا سالمند هر چه بیشتر به انزوای اجتماعی از سوی خانواده ایرانی محکوم گردد.
وی می‌گوید: از منظر جامعه شناسی، تحلیل پدیده سالمندی و آسیب‌های آن از جمله سالمند آزاری، تحقیر، طرد و انزوای اجتماعی سالمند در جامعه‌ای مانند ایران نکته‌ای بشدت قابل تأمل است. جامعه‌ای که مشکلات اقتصادی فراوان، ماندن جوانان تا سنین بالا در خانه پدری، مشکلات و نیازهای بهداشتی و زندگی ناسالم شهری بدون فضاهای کافی برای تعامل سالمندان و جامعه، عرصه را برای آنان تنگ کرده است، تا جایی که حتی آنان را به ماندن در عرصه کار و اشتغال هر چند در سطح پایین مجبور کرده است. وجود دستفروشان و تکدیگری سالمندان در این روزها و شب‌ها شاهدی برای این ادعا ست.
سلیمانی تأکید می‌کند: واجب و بدیهی است مسئولان باید ضمن بررسی ابعاد مهم فردی و اجتماعی این پدیده، از هم اکنون به فکر ایجاد بسترهای لازم برای آماده‌سازی جامعه در پذیرش سالمندان متولد دهه ۶۰ باشند.
نظر شما