قدس آنلاین- هیچ‌کس نمی‌داند دقیقاً چند خرس سیاه آسیایی در ایران باقی مانده، اما می‌دانیم جمعیت این گونه کم شده و در فهرست سرخ اتحادیه جهانی حفاظت در طبقه در آستانه انقراض جای گرفته است. بخش دیگر ماجرا این است که حتی خیلی‌ها نمی‌دانند گونه‌ای به نام خرس سیاه آسیایی در ایران و در بخش‌هایی از سه استان کرمان، سیستان‌وبلوچستان و هرمزگان زندگی می‌کند. این گفت‌وگو با «طاهر قدیریان» عضو گروه متخصصین خرس‌ها در سازمان ملل و از اعضای پروژه حفاظت از خرس سیاه آسیایی می‌تواند دریچه‌ای باشد برای شناخت و توجه بیشتر به این گونه ارزشمند آن هم در آستانه برگزاری همایش کشوری حمایت از خرس سیاه آسیایی که ۱۵ آذرماه جاری در منطقه نمونه گردشگری دهبکری بم برگزار می‌شود.
* درباره جمعیت «خرس سیاه آسیایی» بگویید و وضعیت این گونه؟
** آمار دقیقی در این زمینه نداریم اما حدس می‌زنیم که ۲۰۰ یا زیر ۲۰۰ خرس سیاه آسیایی در کشور وجود دارد. طبق بررسی‌های انجام شده در حال حاضر یوزپلنگ در معرض خطرترین گونه‌ای است که در ایران زندگی می‌کند و من معتقدم که ناشناخته‌ترین پستاندار بزرگ جثه ایران هم خرس سیاه آسیایی است.
* چرا خرس سیاه تا این اندازه در ایران ناشناخته است؟
** به دلیل موقعیت جغرافیایی که این گونه در آنجا زندگی می‌کند یعنی جنوب شرقی ایران که هم مقداری ناامن بوده است و هم دسترسی به مناطق به راحتی انجام نمی‌شود. البته این ناشناخته بودن تنها به خرس سیاه خلاصه نشده و فرهنگ و حتی پوشش گیاهی در این منطقه هم آنگونه که باید شناخته شده نیست. پراکندگی خرس سیاه از ژاپن تا ایران می‌رسد و ایران در واقع غربی‌ترین نقطه پراکندگی خرس سیاه است.
* وقتی می‌گوییم خرس سیاه آسیایی ناشناخته است شاید برای بنده به عنوان کسی که مباحث زیست محیطی را دنبال می‌کنم چندان قابل پذیرش نباشد. چرا درباره گونه‌ای با این درجه از اهمیت اطلاعات کمی داریم و چرا درباره آن کم کاری شده است؟
** هم مسئله دوری است و هم بحث بودجه. الان ما پنج سالی می‌شود به دنبال این هستیم که برای خرس‌ها در آن منطقه قلاده بگذاریم، اما هزینه این قلاده گذاری به ۱۰۰ میلیون تومان می‌رسد و چنین بودجه‌ای نداریم.
* برای قلاده گذاری چند خرس به چنین مبلغی نیاز دارید؟
** سه تا پنج خرس؛ البته ناگفته نماند از پنج سال قبل که هم ما و هم برخی دیگر از دوستان در این حوزه شروع به فعالیت جدی کرده‌اند و اطلاعات خوبی درباره این گونه به دست آورده‌ایم.
* شما عضو گروه متخصصین خرس‌ها در سازمان‌ملل هستید. آیا سازمان ملل هم در این پروژه به شما کمکی می‌کند؟
** کمک‌هایی که آن‌ها تا به حال به ما کرده‌اند در حوزه مشاوره بوده است، ولی در حوزه مالی به دلیل تحریم هایی که وجود داشت تا به حال به ما کمکی نکرده‌اند؛ البته برای شرکت در برنامه هایی که در خارج از کشور داشته‌اند به ما کمک کرده‌اند.
* این پرسش را از این جهت کردم که در پروژه یوز ایرانی، سازمان ملل کمک کرده است، هرچند آن سازمان هم بتازگی کمک خود را قطع کرده است.
** کمکی که به پروژه یوز ایرانی شد از طرف سازمان ملل در داخل شد.
* سازمان محیط زیست چه کاری انجام داده است، چون در واقع متصدی و مسئول اصلی در این ماجرا سازمان محیط زیست است؟
** متأسفانه سازمان هم چون مشکل بودجه دارد نتوانسته در این بخش آن گونه که باید و شاید کار کند! ما هم در حال حاضر در پروژه حفاظت خرس سیاه آسیایی کاری که انجام می‌دهیم با همکاری خود مردم است؛ چون معتقدیم پایدارترین کاری که می‌توان انجام داد این است که در این حوزه مردم و جوامع محلی را آموزش بدهیم تا خودشان محافظت از یک گونه را بر عهده داشته باشند.
* برنامه حفاظت از خرس سیاه آسیایی چند سالی است در حال انجام است. اجرای این برنامه چه تأثیری بر سرنوشت خرس سیاه آسیایی داشته است؟
** برنامه سال ۱۳۸۸ شروع شد اما تا سال ۱۳۹۲ ما تحقیقات درباره خرس سیاه آسیایی را در دستور کار خود قرار دادیم و در سال ۱۳۹۲ بر اساس یافته‌هایی که به دست آوردیم کار حفاظتی را شروع کردیم. هم با مدارس کار کردیم و هم با مردم جوامع محلی. در حال حاضر هم این کارها ادامه دارد، البته بخش پژوهش به دلیل مشکلات مالی تعطیل شده است.
* خب می‌توانید بگویید که همین کارها چه تأثیری بر سرنوشت این گونه داشته است؟ هر چند شما در گفته‌های خود به این مورد اشاره کردید که اطلاعات شما حتی درباره تعداد این گونه هم شاید چندان دقیق نباشد.
** ببینید، وقتی در منطقه، مردم به ما اطلاع می‌دهند که رد پای خرس یا یک نشانه‌ای از خرس را دیده‌اند ما یکی از کارشناسان محلی خودمان را به آنجا اعزام می‌کنیم و این برای ما جای امیدواری است؛ هرچند ما در آن منطقه مشکل دیگری هم داریم که وجود پلنگ است. خرس‌ها اگرچه محصولات کشاورزی و باغی دامداران را از بین می‌برند، اما پلنگ به دام دامداران حمله می‌کند و این باعث می‌شود دامداران بعضی اوقات به فکر مقابله با پلنگ بیفتند و در مواردی لاشه‌ها را مسموم می‌کنند و خرس از این لاشه‌ها می‌خورد و از بین می‌رود. برای همین به دنبال ایجاد صندوق بیمه دام دامداران هستیم تا با این کار تعارض بین خرس و پلنگ و انسان کمتر شود.
* وقتی خرس سیاه از یک اقلیم کم می‌شود چه تأثیری بر اکوسیستم منطقه می‌گذارد؟
** به خرس سیاه باغبان طبیعت می‌گوییم؛ البته این اصطلاح را درباره گونه‌های دیگری هم استفاده می‌کنند، اما خرس سیاه آسیایی به علت اینکه از میوه درختان زیاد استفاده می‌کند و جابه‌جا می‌شود، از طریق سرگین خود می‌تواند دانه این گیاهان را در جاهای مختلف پراکنده کند. بذرهایی که در مدفوع خرس سیاه وجود دارد چون با نوعی کود همراه است، آماده جوانه زدن و سبز شدن است. طبق تحقیقات جهانی به این نتیجه رسیده‌اند هر جا خرس‌های سیاه از بین رفته‌اند جوانه زدن و رویش درختان نیز در آن منطقه کم شده است و این مطالعه، هم در ژاپن و هم در کانادا انجام شده است؛ پس از این جهت مهم‌ترین وظیفه خرس سیاه احیای جنگل‌های کوهستانی است.
* دو روز دیگر همایش کشوری حمایت از خرس سیاه آسیایی در کرمان برگزار می‌شود. به نظر شما برگزاری برنامه‌هایی از این دست تا چه اندازه می‌تواند بر سرنوشت خرس سیاه تأثیر داشته باشد؟
** گفت‌وگوی مطبوعاتی با یک کارشناس و یا برگزاری یک همایش باعث می‌شود مردم اطلاعات بیشتری درباره این گونه کسب کنند. مثلاً در شهری مثل بندرعباس شاید خیلی از شهروندان ندانند که در ۵۰ و یا ۶۰ کیلومتری آن‌ها گونه مهمی به نام خرس سیاه آسیایی زندگی می‌کند، اما انجام برنامه هایی از این دست این اطلاعات را به آن‌ها می‌دهد و این می‌تواند در سرنوشت این گونه تأثیر داشته باشد، چون وقتی مردم اطلاعات کافی ندارند، اگر قرار است پویشی راه بیندازیم و یا برای کمک به خرس سیاه پولی جمع شود مردم نخواهند پرسید مگر ما خرس سیاه هم داریم؟
نظر شما