به گزارش خبرنگار قدس آنلاین، رئیس اداره میراث فرهنگی و گردشگری شهرستان جوین گفت: آثار تاریخی و ابنیه های موجود شهرستان جوین حکایت از قدمت بیش از ۳۰۰۰ سال را نشان می دهد.  

محسن سلاطینی خاطر نشان کرد: اثار و بقایای خوشه تپه یا قوچ تپه در جنوب شهر نقاب بیش از ۳۰۰۰ سال قدمت دارد، ولی از دید مسئولان مغفول مانده است.  

وی از مسافران نوروزی در خواست کرد: در ایام تعطیلات ضمن بر خورداری از مهمان نوازی مردم شریف جوین از آثار تمدن این شهرستان و همچنین تفرجگاه هایش بازدید نمایید.  

موقعیت جغرافیایی وجمعیت شهرستان جوین: 

شهرستان جوین در فاصله ۷۵ کیلومتری شمال غربی شهرستان سبزوار و بین ۲۰/۵۶ شمالی قرارگرفته است و ارتفاع متوسط منطقه ۱۱۰۰ متر می باشد، این شهرستان به طول ۶۰ کیلومتر و عرض ۵۰ کیلومتر از شمال با فاصله ۷۵ کیلومتری به شهرستان اسفراین، از شمال غرب به شهرستان جاجرم، از جنوب غربی به شهرستان جغتای، از جنوب به شهرستان سبزوار، و از شرق به شهرستان خوشاب متصل می باشد.  

این منطقه به علت واقع شدن بین ارتفاعات کوههای آلاداغ در شمال و کوههای جوین (سبزوار) در جنوب از موقعیت ویژه ای برخوردار است. عبور راه آهن سراسری تهران – مشهد از مرکز این منطقه موقعیت آن را ممتاز نموده است.  

طول جغرافیایی : ۵۷ درجه و ۲۵ دقیقه و ۱۹ ثانیه شرقی  (۵۷.۴۴) 

عرض جغرافیایی : ۳۶ درجه و ۴۲ دقیقه و ۲۲ ثانیه شمالی  (۳۶.۷۰) 

جمعیت این شهرستان حدود ۶۰هزار نفر می باشد، که حدود ۵۰ درصد مردم این منطقه به زبان ترکی (گویش خراسانی – جوینی) ۴۰ درصد فارسی (با گویش تاتی) و ۱۰ درصد نیز به زبان کردی (با گویش کرمانجی) صحبت می کنند.  

نام جوین در گذشته گویان (Gav’yan) بوده که بعد از گسترش اسلام در ایران و نفوذ زبان عربی به کویان (Kav’yan) و جوین (Jav’yan) تغییر شکل داده و در حال حاضر نیز به صورت جُوِین (Joveyn) تلفظ می شود.  

در کتاب لسان العرب جلد ۲ ابن منصور درباره جوین نقل کرده است؛ جوین مصغر جون(گون) و آن نام گیاهی است که از شدت سبزی به سیاهی بدل شده است.  

مسجد آق قلعه جوین مربوط به دوران ایلخانی همزمان با مسجد سلطانیه زنجان احداث شده است.  

معماری این بنا به سبک ایلخانی و تا حدودی شبیه به سلطانیه زنجان احداث شده است. آق قلعه شامل یک ایوان ورودی بزرگ و رفیع منتهی به گنبد خانه بزرگ و عظیم و ۲ شبستان عظیم شرقی و غربی در اضلاع غرب و شرق گنبد خانه است که حدود ۷۰ درصد آن تخریب شده بود.  ساخت و سازه‌: 

این مسجد با پلان مستطیل‌شکل و به ابعاد ۵/۱۷ در ۵/۵۷ متر ساخته شده، و مشتمل بر یک ایوان ورودی، گنبدخانه و دو شبستان در دو سوی آن است. ایوان مسجد به ارتفاع حدود ۱۲ متر، رو به شمال باز می‌شود و از طریق یک درگاهی، به گنبد خانه راه می‌یابد. پوشش ایوان با طاق جناغی اجرا شده و در دو سوی آن، دو نیم ستون قطور به شکل مناره تعبیه گردیده است. مصالح این بخش از مسجد را، آجر و ملات گچ تشکیل می‌دهد. قسمت پایینی نیم‌ستونها نسبت به بالای آن، حدود یک متر قطورتر می‌باشد، و بدین‌ترتیب استحکام آن را بیشتر کرده است.  

گنبدخانه، متصل به ایوان و در واقع هسته‌ مرکزی مسجد می‌باشد. این گنبدخانه از یک اتاق مربع شکل به ابعاد ۵/۷ در ۵/۷ متر تشکیل شده، که گنبدی نیمه‌کروی و به شکل کلاه‌خود، بر روی آن قرار گرفته است. گنبد به صورت یک پوسته بوده، و از کف اتاق تا را ‡ س آن حدود ۱۲ متر ارتفاع دارد.  

برای اجرای گنبد، فضای چهارگوش اتاق را با ایجاد چهار فیلگوش در ارتفاع ۷ متری، به هشت ضلعی سپس به ۱۶ و ۳۲ وجهی، و در نهایت به دایره تبدیل کرده‌اند تا بتوانند گنبد را بر روی آن استوار کنند.  

در ضلع جنوبی گنبدخانه، بخش تحتانی یک محراب برجای مانده است. دور تا دور قسمت زیرین کمرپوش گنبد، کتیبه‌ای به خط ثلث و با مضمون آیات قرآن کریم، به صورت گچبری وجود دارد. تاریخ ۷۱۲ ه- .ق، در این کتیبه به چشم می‌خورد.

شبستانهای دو طرف ایوان، به صورت قرینه و یکسان با یکدیگر ساخته شده‌اند. ورودیهای شبستانها در دو ضلع گنبدخانه و اضلاع شمالی و جنوبی آنها، تعبیه شده است. به این ترتیب که هر یک از آنها یک ورودی از گنبدخانه، یک ورودی از ضلع جنوبی، و دو ورودی دیگر از ضلع شمالی دارند. هر یک از شبستانها، یک محراب در ضلع جنوب غربی دارند. به این ترتیب، این مسجد دارای سه محراب است. این شبستانها با فضای وسیعشان، جمعیت نسبتاً زیادی را در خود جای می‌دهند. دو ردیف ستون در عرض و چهار ردیف در طول و جمعاً ۸ ستون آجری مربع شکل، سقف شبستانها را بر خود حمل می‌کنند. بر روی این ستونها، ۱۵ گنبد کروی کوچک تعبیه شده است. سطحی طاقچه مانند دور تا دور این ستونها، برای گذاشتن چراغ پیه‌سوز، شمع، مهر نماز و غیره ایجاد شده است.  

ابعاد هنری و تزیینات مسجد آق قلعه‌: 

بجز کتیبه‌ گچبری گنبدخانه و تزیینات اسلیمی این قسمت از مسجد که با رنگ لاجوردی اندود بوده، حواشی ستونهای شبستانها و مخصوصاً شبستان شرقی با رنگ قهوه‌ای و به صورت یک نوار تزیین شده است. همه‌ طاقهای بنا به صورت جناغی اجرا گردیده است. هنر آجرکاری به صورت آجرچینی متمرکز در گنبد اصلی و با طرح لوزی و خفته راسته در مناره‌ها(نیم‌ستونها) به کار گرفته شده، و بدین ترتیب از حالت یکنواختی بیرون آمده است. به طور کلی، فن و هنر معماری ایرانی در این مسجد، در حد مطلوب و منطقی خود به کار گرفته شد. لذا، با توجه به دارا بودن ارزشهای ویژه‌ هنری و تاریخی، تحت شماره‌ ۲۰۳۳ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.  

پیشینه و قدمت‌: 
بر اساس مطالعات انجام شده، مجموعه‌ آق قلعه در عصر ایلخانی، برای ایجاد شهری به سبک سلطانیه‌ زنجان ساخته شده است [لباف خانیکی، گزارش گمانه‌زنی در شهر ایلخانی آق قلعه]. این مجموعه بر اساس کتیبه‌ مسجد، در سال ۷۱۲ ه-‌.ق و مقارن با حکومت الجایتوخان، به پایان رسید. بنابراین، مسجد آق قلعه یکی از آثار معماری ارزنده‌ عصر ایلخانی محسوب می‌شود. البته، مدت زمان استفاده از آن نسبتاً اندک بود، و در دوره‌ صفویه و قاجاریه نیز از آن استفاده می‌شد. اما از آن زمان تاکنون، به صورت متروکه باقی مانده است [لباف خانیکی، گزارش گمانه‌زنی در شهر ایلخانی آق قلعه، ۳]. 

وضع موجود: 
فرسایشهای طبیعی و مرور زمان، صدمات زیادی بر پیکر مسجد آق قلعه وارد کرده است. از این‌رو، اداره‌ کل میراث فرهنگی خراسان از چندی پیش، عملیات مرمتی، باز پیرایی و استحکام‌بخشی آن را آغاز کرده است، که همچنان ادامه دارد.  

قابل ذکر است که: 

این مسجد مدت زیادی رونق نداشته و متروکه شد و برج و باروهای آن هنوز باقی مانده است.  

در قسمت جنوبی مسجدآق قلعه، نارنج تپه قرار گرفته که در دوره قاجاریه مسکونی بوده و از آن استفاده می شده است.  

در سالهای گذشته گنبد و ساقه گنبد خانه توسط میراث فرهنگی استان مرمت و بازسازی شده و یکسری بازسازی موضعی در شبستان نیز انجام شده است.  

در حال حاضر از این مسجد تاریخی استفاده مذهبی می شود و ادعیه مختلف در مناسبت های مذهبی در آن برگزاراست.  
معرفی بناهای تاریخی شهرستان جوین
آرامگاه سعدالدین حمویه 

سعدالدین حمویه از جمله عرفای بزرگ خراسان در سده هفتم هجری است که در سال ۵۸۷ هجری، قمری در قریه بحرآباد از توابع بخش مرکزی شهرستان جوین چشم به جهان گشود.  

وی بعدها به خوارزم رفت و از محضر درس شهاب الدین حیوقی تلمذ نمود و سپس در مدرسه سلطانیه نیشابور به تعلیم پرداخت.  

وی به مناطق مختلفی از جمله حجاز و شام و مسجد الاقصی سفر نمود، تا اینکه پس از بازگشت از سفرطولانی مرید شیخ نجم الدین کبری یکی دیگرازعرفان بزرگ زمان خودگردید.  

سعدالدین حمویه سرانجام در سال ۶۵۰ هجری، قمری دارفانی را وداع گفت، از وی آثار بسیاری برجای مانده است.  

آرامگاه این عالم بزرگ در روستای بحرآباد از توابع بخش مرکزی شهرستان جوین قراردارد، اگر چه تعیین ساختار معماری و قدمت بنا نیاز به پی کاوی های کارشناسان دارد، که میراث فرهنگی وگردشگری مقدمات بازسازی را فراهم کرده است.  

آرامگاه خواجه نجم الدین کبری 

بنای آرامگاه واقع در روستای زیرآباد هسته مرکزی یک مجموعه معماری منتسب به خواجه نجم الدین کبری عارف نامی و بنیانگذار مسلک کبرویه است.  

بنای آرامگاه تاریخی واقع در روستای زیرآباد هسته مرکزی یک  مجموعه معماری منتسب به خواجه نجم الدین کبری عارف نامی و بنیانگذار مسلک کبرویه است.  

ساختار معماری این اثر در نمای بیرونی تاارتفاع ۶ متر مربع بوده و بقیه دارای طرحی شانزده ضلعی است  که گنبدی بر فراز آن قرار دارد،  پیرامون بنا را چهار طاقی قرار گرفته که یکی از آنها ورودی اصلی محسوب می­گردد.  

بنا برشواهد گویا بنای آرامگاه فضای شبستان مانندی نیز داشته، که پایه ستونها و بخشی از ستونهای آن برجای مانده است.  

اگر چه فضای داخلی بنا فاقد عناصر تزئینی است اما قوس هایی از نوع کلیل که تنها در قابهای بخش فوقانی دیده می­شود آن را با آراستگی همراه نموده است، با توجه به ویژگیهای معماری و اجزاء و عناصر ساختار آن می توان بنیان این بنا را به دوره سلجوقی و سده دهه ششم هجری نسبت داد.  

این بقعه در ۷ کیلومتری شهر نقاب قرار دارد.  

درآستانه سال نومسافران نوروزی مشهد مقدس می توانند برای رهایی از شر ترافیک و کوتاه کردن فاصله زمانی همچنیین استفاده ازبناهای مهم وتاریخی شهرستان جوین دومسیرمیامی،  جاجرم،  جوین به طرف مشهد وچمن بید،  گرمه جاجرم وجوین، نیشابور به مشهد راانتخاب کنند.  

آرامگاه هفت معصوم کروژده شهرستان جوین ازبقایای تاریخی  

مقبره امامزادگان کروژده ازتوابع بخش مرکزی شهرستان جوین که به هفت معصوم شهرت دارد، از بقاع زیارتی است، که در شهرستان جوین از اهمیت زیادی برخودار است و درشمال روستا واقع شده است.  

درمراه البلدان آمده است هفت تن از امامزادگان درآنجا مدفون اند، که توسط حکمرانان صفوی گنبد و ایوانی بر مزار آنها بنا شده است.  

برپیشانی ورودی سه کتیبه وجوددارد، که از مرمت بنا درصدسال پیش حکایت می کند.  

فضای داخلی بقعه نیز به صورت هشت ضلعی است، که در اضلاع سه گانه آن طاق نمای دو اشکوبه ای وجو دارد.  

از جمله عناصر تزئینی داخل بنا نقاشی های گل و بوته می باشد، که کنج اضلاع فضای داخلی را آرایه نموده است.  

مهمترین کتیبه بقعه در زیر گنبد قرار دارد، که مضمون آن صلوات و آیات قرآن بوده و تاریخ درج شده برروی آن ۸۱۹ هجری، قمری است.  

بربنای این تاریخ ها، بقعه مزبور در دوران تیموری بنیان و دردوره صفوی مرمت و بازپیرایی شده است.  

مقبره امامزادگان کروژده که به هفت معصوم شهرت دارد، از بقاع زیارتی است که در منطقه جوین از اهمیت زیادی  برخودار است.  

گنبد سبز رنگ این مقبره از جاده اصلی و از مسافت دور زائرین رابه زیارت می خواند.  

ورودی این بنا در ضلع شمالی قرار دارد، پلان بنا از بیرون هشت ضلعی است، به جز ضلع شمالی که ورودی است، در هر ضلع طاق نمای کم عمقی وجود دارد، ساقه گنبد با عقب نشینی نسبت به دیوار اصلی۱۶ ضلعی است ودر هر ضلع یک طاقنمای کم عمق دارد.  

درطول سالیان گذشته چندین بارکاوشگران متجاوزبه آثار و بناهای فرهنگی برای پیداکردن عتیقه مقابر قدیمی راتخریب وبعضی ازسنگ های قدیمی رابه یغما برده اند.