مسئولیت بخش غیردولتی برای حل مشکل خانواده های زندانیان

محمد طاهری نژاد

پژوهشگر حوزه سیاست‌گذاری اقتصاد رفتار

به نظر می‌رسد به منظور بالابردن میزان حمایت از خانواده زندانیان باید در کشور قواعدی ایجاد کنیم که آحاد مختلف جامعه اعم از شرکت‌ها، بنگاه‌ها و... در عین اینکه منافع خود را پیگیری می‌کنند بتوانند مشکلی از مشکلات موجود را حل کرده و در راستای منافع جامعه حرکت کنند.

حکومت در این زمینه تا کنون موفق ظاهر نشده است. زیرا تا به امروز در راستای حمایت از خانواده زندانیان یا خود بطور مستقیم این کار را انجام داده که بالتبع هزینه بسیاری برای حکومت و مردم داشته ضمن اینکه عموماً مانند سایر فعالیت ها و اقدامات دولتی بهره‌وری بالایی هم نداشته است. یا اینکه هر زمان خواسته از ظرفیت بخش های غیر دولتی و مردمی در خصوص حمایت از زندانیان و خانواده های آنان استفاده کند بیشتر به فعالیت های فرهنگی و برخی امور ترویجی بی کیفیت دولتی روی آورده است.

این در حالیست که دولت ها و حکومت ها ابزارهای بسیاری برای همراه ساختن و جهت دهی انگیزه و رفتار بخش غیردولتی و مردمی بمنظور پیگیری و حرکت در جهت منافع عمومی جامعه در اختیار دارند. استفاده دولت ها از این ساز و کارهای تنظیم رفتار که ما از آن به حکمرانی نرم نیز تعبیر می کنیم یعنی چگونه رفتار مطلوب آحاد مختلف جامعه اعم از بنگاه ها/ افراد/ نهادها و ... را در جهت رفتار مطلوب عمومی جامعه قرار دهیم. به عبارت ساده‌تر چگونه کاری کنیم که دولت ها منافع و انگیزه های نهادها و شرکت‌ها و مردم را در راستای منافع عمومی جامعه قرار دهند. ما در اینجا برخی ایده هایی را که از جنس جهت دهی رفتار بخش غیردولتی و مردمی در جهت حل مشکل زندانیان و خانواده های آنان است مرور می کنیم. البته طبیعی است که این پیشنهادها در حال حاضر بیشتر به صورت ایده خام بوده و اجرای آن مستلزم بررسی زوایای مختلف و ملاحظات اجرایی متعدد است.

مفهوم مسئولیت اجتماعی در دنیا و نیز در حوزه کسب و کار بسیار مطرح است و ادبیات گسترده ای دارد. با تکیه به این مفهوم باید با ترویج مسئولیت اجتماعی بنگاه‌ها و شرکت‌های بزرگ، آن ها را ترغیب به حمایت از خانواده‌های زندانیان کنیم. در اینجا منظور ما اکتفا به کار فرهنگی صرف نیست؛ بلکه به این منظور است که باید قوانین و قاعده‌هایی توسط دولت ها طراحی شود. به طور مثال می توان بگونه ای از شرکت‌هایی که از خانواده‌های زندانیان حمایت می کنند یا چند زندانی بدهکار مالی را آزاد می کنند تقدیر کرد به عنوان نمونه در جشنواره‌ای شرکت و بِرند شان را بعنوان شرکت‌هایی که مسئولیت اجتماعی خود را مورد توجه داشته اند مطرح و به جامعه معرفی کنیم. یا سازمان صدا و سیما می‌تواند زمان اندکی از آگهی‌های بازرگانی خود را صرف معرفی رایگان شرکت‌هایی کند که به خانواده‌های زندانیان کمک می‌کنند.

یا می‌توان قوانینی برای معنادار کردن اقتصاد زندان ایجاد کرد. در تمامی دنیا شرایط به این صورت است که زندان‌ها می‌توانند با شرکت‌های مختلف قرارداد بسته و زندانیان بطور داوطلبانه در این قراردادها اقدام به فعالیت اقتصادی و تولیدی برای آن شرکت ها کنند. آن هم با شرایط حقوق و مزایایی که برای آن شرکت‌ها هم منافع و جذابیت داشته باشد و علاوه بر آن درصدی از آن حقوق برای کمک به منابع مالی زندان و درصدی نیز برای خود زندانی و خانواده‌اش در نظر گرفته شود.

در مورد خرید خدمت سربازی هم می‌توان اقداماتی انجام داد به این صورت که اگر تعدادی خاص از زندانیان جرایم غیرعمد آزاد شود، مقدار مشخصی از دوران سربازی بخشوده می‌شود.

با این قواعد و راهکارهای نه چندان پیچیده و سخت، می‌توان به انگیزه اقشار مختلف جامعه، افراد، نهادها، بنگاه‌ها، کسب و کارها و... برای حمایت از زندانیان و خانواده‌های آنان جهت داد.