به گزارش گروه اقتصادی قدس آنلاین، گروه پژوهشی اقتصاد علی رغم گذشت دو ماه از اظهارات جهانگیری مبنی بر ضرورت فروش نفت در بورس و گذشت دو هفته از توضیحات روابط عمومی وزارت نفت درباره قرار گرفتن این موضوع در مرحله تصمیم‌گیری نهایی، سکوت این وزارتخانه درباره این راهکار بی‌اثر کردن تحریم‌های نفتی آمریکا همچنان ادامه دارد.
حدود دو هفته از ادعای اداره کل روابط عمومی وزارت نفت درباره قرار داشتن موضوع فروش نفت در بورس در «مرحله نهایی تصمیم‌گیری» می‌گذرد و همچنان هیچ خبر دقیقی درباره این موضوع نیست. اداره کل روابط عمومی وزارت نفت در تاریخ چهارم شهریورماه اعلام کرد: «عرضه نفت در حلقه صادراتی بورس انرژی موافقان و مخالفان جدی دارد، به همین دلیل این موضوع به دفعات در نشست‌های کارشناسی و مدیریتی مطرح و دیدگاه‌های مختلف به تفصیل بیان شده است. هم‌اکنون پس از بررسی دقیق دیدگاه‌های موافق و مخالف و جنبه‌های مثبت و منفی عرضه نفت در حلقه صادراتی بورس انرژی، موضوع با توجه به مصالح کشور، ازسوی مرجع قانونی ذی‌ربط در مرحله نهایی تصمیم‌گیری قرار دارد؛ بدیهی است پس از تصمیم‌گیری موضوع به اطلاع عموم خواهد رسید».
هرچند توضیحات اداره کل روابط عمومی وزارت نفت در واکنش به انتقادهای گسترده نمایندگان مجلس، فعالان بخش خصوصی و کارشناسان از بی‌توجهی این وزارتخانه به راهکارهای مقابله با تحریم‌های نفتی آمریکا بخصوص فروش نفت به بخش غیردولتی در بورس منتشر شده بود، ولی به قدری «کوتاه» و «کلی» بود که مشخص بود انتشار آن صرفاً از باب «رفع تکلیف» بوده است. با این وجود، انتظار می‌رفت با توجه به تحولاتی که در دو هفته گذشته رخ داد و در ادامه این گزارش توضیح داده خواهد شد، سکوت محض این وزارتخانه درباره موضوع فروش نفت در بورس پایان یابد، اما این امر هم محقق نشد. در واقع، تنها اتفاق مهمی که در این دوره زمانی رخ داد، اظهارات یک مقام آگاه در وزارت نفت به روزنامه «ایران» در تاریخ ۱۳ شهریورماه بود. این مقام آگاه به این روزنامه دولتی گفت: «وزارت نفت برای جلوگیری از پیدایش پدیده‌هایی نظیر بابک زنجانی حاضر نیست که حتی در شرایط سخت تحریم هم مستقیماً محموله‌های نفتی را به بخش خصوصی تحویل دهد. از این رو فروش بورس انرژی مطرح است، اما به‌طور کلی این طرح در مرحله بررسی است و جمع‌بندی نهایی نشده است».

 ماجرای فروش نفت در بورس از کجا شروع شد؟
اما ماجرای فروش نفت در بورس به عنوان راهکاری برای بی‌اثر کردن تحریم‌های نفتی آمریکا از کجا شروع شد و در دو هفته اخیر، چه اتفاقاتی رخ داد که انتظار می‌رفت سکوت محض وزارت نفت درباره آن شکسته شود؟ ماجرا از اینجا شروع شد که اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس جمهور و رئیس ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی در مراسم روز ملی صنعت و معدن (۱۰ تیرماه) با اشاره به تحریم‌های نفتی آمریکا گفت: «نفت خام ایران در بورس داخلی عرضه خواهد شد و بخش خصوصی، شفاف نفت بخرد و صادر کند». مجدداً جهانگیری در جلسه شورای عالی اداری استان اصفهان در تاریخ ۱۹ تیرماه موضوع تحریم‌های نفتی آمریکا را مطرح کرد و گفت: «ما حتی اعلام کرده‌ایم که در بورس، نفت می‌فروشیم و فروش نفت در بورس شفاف‌ترین و سالم‌ترین روش معامله است زیرا در مقابل انظار عمومی مردم صورت می‌گیرد».
علی‌رغم بازتاب گسترده این پیشنهاد جهانگیری در رسانه‌ها و همچنین گذشت بیش از دو ماه از مطرح شدن آن، همچنان وزارت نفت «تقریباً هیچ» واکنشی به این پیشنهاد نداده و در این زمینه ترجیح داده است که سکوت کند. درواقع، تنها واکنش این وزارتخانه، اظهارات سعید خوشرو، مدیر امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران است که نشان دهنده مخالفت ضمنی فروشنده انحصاری نفت کشورمان با این پیشنهاد جهانگیری بود. خوشرو در مصاحبه با سایت عصر ایران در تاریخ ۱۰ تیرماه درباره اخبار منتشره شده درباره عرضه نفت خام در بورس انرژی گفت: «در صورت وجود تقاضای واقعی برای شرکت‌های پالایشی داخلی، حتی اگر توان پالایشی اندکی داشته باشند، نفت خام عرضه می‌کنیم که این نفت خام، مختص مصرف در پالایشگاه‌های داخلی است و کارکرد صادراتی ندارد». 
در واقع به غیر از این اظهارات خوشرو، مجموعه وزارت نفت «دقیقاً هیچ» واکنشی نسبت به پیشنهاد معاون اول رئیس جمهور مبنی بر فروش نفت در بورس به عنوان راهکاری برای بی اثر کردن تحریم‌های نفتی آمریکا نشان نداده است. اکثر کارشناسان اعتقاد دارند، این سکوت به معنای مخالفت عملی وزارت نفت با اجرایی شدن این راهکار است. در همین راستا، غلامحسین حسن تاش، کارشناس ارشد اقتصاد انرژی در مصاحبه با سایت رویداد ۲۴ در تاریخ ۹ شهریورماه درباره این موضوع گفت: «نفتی‌ها خوب می‌دانند که فروش نفت در بورس در ایران شدنی نیست و فایده‌ای هم ندارد؛ یعنی مشکلی را از تحریم‌ها حل نمی‌کند و چون واکنش آن‌ها منفی بوده است به احترام نظر معاون اول، سکوت را ترجیح داده‌اند. بنابراین این سکوت علامت رضا نمی‌تواند باشد».

 چرا نمی‌بایست سکوت وزارت نفت تداوم می‌یافت؟
با این وجود، بعد از انتشار توضیحات اداره کل روابط عمومی وزارت نفت درباره قرار داشتن موضوع فروش نفت در بورس در «مرحله نهایی تصمیم‌گیری» در تاریخ چهارم شهریورماه، دو اتفاق رخ داد که انتظار می‌رفت موجب شود سکوت محض وزارت نفت درباره این موضوع شکسته شود.
اتفاق مهم‌تر، بیانات صریح مقام معظم رهبری در دیدار با اعضای هیئت دولت در تاریخ هفتم شهریورماه درباره ضرورت جذاب سازی شرایط فروش نفت به بخش خصوصی و همچنین ضرورت قطع امید از اروپا بود که نشان می‌داد وزارت نفت نباید منتظر مشخص شدن نتیجه مذاکرات ایران با اروپا بماند و باید هر چه سریع‌تر از همه ابزارهای خود برای بی اثر کردن تحریم‌های نفتی آمریکا از جمله مشارکت دادن بخش خصوصی در فروش نفت با ابزارهای مختلف از جمله بورس استفاده کند. معظم له در این جلسه فرمودند: «ما به قولی۴۰۰ هزار میلیارد تومان، به قولی ۶۰۰ هزار میلیارد تومان، پروژه‌ نیمه‌تمام داریم؛ خب جاذبه درست کنید برای بخش خصوصی که این نقدینگی به این طرف هدایت بشود؛ می‌شود این کارها را کرد؛ امتیاز بدهید، جاذبه درست کنید. ما برای فروش نفتمان یک مواردی اتّفاق افتاده که برای اینکه بتوانیم کار را پیش ببریم، یک مسامحه‌ای در قیمت کرده‌ایم، مثلاً فرض کنید که یک تخفیفی به یکی دادیم؛ خب این کار را در داخل انجام بدهیم؛ بخش خصوصی را وادار کنیم، کارهای مهمّی می‌شود انجام داد». رهبر معظم انقلاب درباره موضوع مذاکرات با اروپا برای حفظ برجام هم فرمودند: «بنده قبلاً هم گفته‌ام، الآن هم می‌گویم که ارتباط با اروپا باید ادامه کند. البتّه اروپا یک شکل نیست، جاهای مختلفش مختلفند، در یک چیزهایی مشترکند، در یک چیزهایی نه، جور دیگرند، روش‌های مختلفی دارند. به‌هرحال با مجموعه‌ اروپا -کشورهای اروپایی، نه جامعه‌ اروپا- با کشورهای اروپایی بایستی ادامه‌ ارتباط باشد، امّا قطع امید کنید از این ها؛ از اروپا قطع امید بکنید. اروپا جایی نیست که ما بتوانیم برای مسائل گوناگون خودمان از جمله همین مسئله‌ برجام و مسائل اقتصادی و مانند ‌این‌ها به آن‌ها امید ببندیم؛ نه؛ این‌ها کاری نخواهند کرد؛ قطع امید [بکنید]. این قطع امید به معنای قطع رابطه نیست، به معنای قطع مذاکره نیست؛ به معنای این است که ما تصمیم خودمان را جور دیگری بگیریم، این است معنایش و نگاه شک‌آلود داشته باشید به وعده‌های آن‌ها؛ به هرچه وعده می‌دهند، با تردید نگاه کنید. الآن هم که دارند بازی درمی‌آورند. به نظر من در این قضایای مربوط به برجام و تحریم‌ها دارند شوخی می‌کنند؛ در واقع این‌ها یک رفتار مناسبی الآن با ما ندارند». 
 اتفاق دیگر، برگزاری جلسه کمیته اقتصاد مقاومتی مجلس با موضوع فروش نفت خام در بورس با حضور مسئولان نهادهای مختلف از جمله مدیران وزارت نفت در تاریخ پنجم شهریورماه بود. علی اکبر پورابراهیم (مدیرعامل شرکت نیکو و نماینده وزیر نفت برای پیگیری موضوع فروش نفت در بورس) و محسن مومنی (معاون بازاریابی و عملیات نفت خام مدیریت اموربین‌الملل شرکت ملی نفت ایران) نمایندگان وزارت نفت در این جلسه بودند. در این جلسه، مومنی که نماینده فروشنده انحصاری نفت کشورمان و مخالف اصلی فروش نفت در بورس است، سکوت کرد و پورابراهیم هم ضمن تأکید بر تمایل وزارت نفت به عرصه نفت خام در بورس، به برخی موانع اجرای آن اشاره و تصریح کرد که برخی اقدام‌ها درباره این موضوع، نیاز به تأیید سران کشور دارد و وزارت نفت به تنهایی اجازه ندارد که تصمیم‌گیری و اقدام کند.
سکوت معنادار نماینده اموربین‌الملل شرکت ملی نفت ایران و همچنین تأکید مدیرعامل شرکت نیکو (نماینده وزیر نفت) بر وجود برخی موانع درباره عرضه نفت در بورس و نیاز به دخالت سران کشور برای برطرف شدن آن‌ها در این جلسه، بخوبی نشان داد که همچنان هم اموربین‌الملل شرکت ملی نفت ایران (مسئول اصلی فروش نفت کشورمان) مخالف عرضه نفت در بورس است و هم وزارت نفت علی رغم عدم مخالفتش با این پیشنهاد جهانگیری، تمایل ندارد اجرایی شدن آن را به صورت جدی پیگیری کند. 

 پشت پرده راهبرد عجیب وزارت نفت در برخورد با این راهکار 
به صورت خلاصه، وزارت نفت علی رغم عدم مخالفت با پیشنهاد فروش نفت در بورس، همچنان علاقه‌مند است که درباره این پیشنهاد جهانگیری کاملاً سکوت کند و در کنار آن، فعالیت‌های اندکی هم درراستای اجرایی شدن این موضوع انجام دهد تا مجلس و سایر نهادهای حاکمیتی حامی فروش نفت در بورس، احساس نکنند که این وزارتخانه نسبت به این راهکار مهم بی اثر کردن تحریم‌ها بی توجه است. البته در این شرایط، قطعاً خبری از اجرایی شدن این راهکار بی اثر کردن تحریم‌ها نخواهد شد، ولی وزارت نفت و بخصوص شخص وزیر نفت هم بخاطر این کم کاری، مجبور به پرداخت هزینه سنگینی نخواهند شد.

 اما چرا وزارت نفت این راهبرد عجیب را در برخورد با موضوع فروش نفت در بورس انتخاب کرده است؟
ماجرا از این قرار است که امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران به عنوان فروشنده انحصاری نفت کشورمان، نه تنها با این روش بلکه اصولاً با هر روشی که زمینه را برای فعالیت بخش خصوصی در زمینه فروش نفت ایران باز کند، مخالف است زیرا جلوی تداوم انحصارش در زمینه فروش نفت کشورمان را می‌گیرد. با توجه به همین موضوع، وزارت نفت حوصله پیگیری جدی برای عرضه نفت در بورس را ندارد زیرا بخوبی می‌داند که حتی اگر امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران را موظف به این کار کند، این بخش می‌تواند مشابه تابستان و پاییز ۹۰ و همچنین بهار و تابستان ۹۳، مجدداً همکاری مناسبی با سازمان بورس و متقاضیان خرید نفت از بورس نداشته باشد و زمینه شکست این راهکار را فراهم کند. 
در مجموع، تا زمانی که وزارت نفت به سکوت رسانه‌ای خود درباره عرضه نفت در بورس پایان ندهد و به صورت جدی پیگیر اجرای آن نشود و در این راستا و با استفاده از ابزارهای مختلف مدیریتی، جلوی سنگ‌اندازی‌های امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران درباره آن را نگیرد، این راهکار مؤثر بی‌اثر کردن تحریم‌های نفتی آمریکا اجرایی نخواهد شد. این وزارتخانه فرصتی کمتر از دو ماه برای اصلاح این رویه اشتباه و خطرناک خود دارد؛ وگرنه باید منتظر کاهش چشمگیر صادرات نفت و تبعات سنگین اقتصادی آن باشیم.

انتهای پیام/