اعظم طیرانی/
ایران یکی از 10 کشور بلاخیز دنیاست که هر از گاه با وقوع حادثه غیر مترقبه‌ای؛ زندگی ده‌ها نفر از شهروندان آن دستخوش آسیب‌های جدی مالی، جسمی و روحی و روانی بسیار می‌شود.
در این میان جبران صدمات روحی آسیب‌دیدگان به مراتب دشوارتر از جبران خسارات مالی و اقتصادی است؛چنانکه برخی معتقدند آسیب بهداشتی به افراد مانند یک کوه عظیم یخ است که بخش عمده آن زیر آب قرار دارد که نمی‌توان آن را مشاهده کرد، اما مرگ و مجروحیت جسمانی در بخش بیرونی آب قرار دارد. آثار روانی حوادث که گاه تا پایان عمر باقی می‌ماند بدنه اصلی این کوه یخ را تشکیل می‌دهد که غالباً مورد غفلت قرار می‌گیرد.
سیل اخیر در برخی از نقاط کشور هشداری است به مسئولان و همه دلسوزان جامعه که اهمیت نیازهای روانی و اجتماعی آسیب‌دیدگان کمتر از تأمین تغذیه و بهداشت آن‌ها نیست.
• رفع احساس تنهایی
امیر محمودحریرچی؛جامعه شناس و عضو هیئت علمی دانشگاه با تأیید اهمیت نیازهای روانی و اجتماعی آسیب دیدگان، در این خصوص می‌گوید: همان طور که درمان، پیشگیری و توانبخشی سه اقدام حیاتی و اثربخش در حوزه بهداشت و درمان محسوب می‌شوند در زمینه اقدامات روانی و اجتماعی پس از سیل و هر حادثه غیرمترقبه دیگر نیز نیازمند درمان، پیشگیری و توانبخشی است.
دکترحریرچی با بیان اینکه آسیب دیدگان علاوه بر حمایت‌های مالی و اقتصادی نیازمند حمایت روانی و اجتماعی هستند، ادامه می‌دهد: بحران‌هایی نظیر سیل، سخت‌ترین اتفاقی است که ممکن است در زندگی هر شخص رخ دهد و در یک لحظه او را داغدار و یا در چند روز همه دارایی، امکانات زندگی، رفاهی و حتی خاطرات و یادگاری‌های وی را ویران کند. در این شرایط او بیش از هر زمان دیگری در زندگی احساس تنهایی می‌کنند و این وظیفه مردم و مسئولان است که با حضور در کنار آن‌ها به یاری‌شان بشتابند.
وی ادامه می‌دهد: در چنین شرایطی اعتماد به مسئولان حکم آرام‌بخش روانی برای مردم آسیب دیده را دارد؛ چرا که وقتی آسیب دیدگان اطمینان داشته باشند مسئولان با برنامه‌ریزی و احساس مسئولیت می‌توانند خسارت‌های مالی و اقتصادی را جبران کنند، نگرانی و دغدغه کمتری نسبت به آینده خواهند داشت.
• تعطیلی مدارس اشتباه محض بود
وی به اقدامات شتابزده مسئولان در سیل اخیر اشاره می‌کند و برای مثال با اظهار تأسف از تعطیلی مدارس در برخی از مناطق سیل‌زده کشور می‌گوید: لازم است در چنین شرایطی مدارس حتی در صورت امکان در چادر و یا داخل کانکس دایر شود، آن هم نه برای درس خواندن، بلکه برای رسیدگی به شرایط روحی و روانی دانش‌آموزان، زیرا آموزش و پرورش می‌تواند با دایر کردن کلاس‌ها به کمک روان‌شناسان و مددکاران اجتماعی به درمان آلام و دغدغه‌های روانی دانش‌آموزان بپردازد و با توضیح دادن این مهم که حوادث غیرمترقبه، اتفاقی است که هر لحظه در هر گوشه این کره خاکی رخ خواهد داد. باید مهارت و مدیریت مقابله با بحران و ترس‌ها و نگرانی‌های ناشی از آن را به منظور پیشگیری از اختلالات روانی نظیر فوبی‌ها و حتی مهارت‌های امداد و نجات به آن‌ها آموزش داد تا علاوه بر توانمندسازی دانش‌آموزان در برابر این حوادث در صورت ابتلا به اختلالات روانی آن‌ها را شناسایی و به موقع درمان کنند، اما متأسفانه آموزش و پرورش در کمال بی‌مسئولیتی با تعطیلی مدارس از زیر همه این مسئولیت‌ها شانه خالی کرده است.
دکترحریرچی با بیان اینکه بخشی از استرس‌های پس از سیل و سایر حوادث غیرمترقبه در صورت درمان نشدن تا پایان عمر همراه فرد خواهد بود، می‌افزاید: ترس‌ها و استرس‌ها اختلالاتی است که در صورت بی‌توجهی به درمان آن‌ها با وجود دیده نشدن بهداشت روانی افراد را به مخاطره انداخته و کیفیت زندگی او را کاهش می‌دهد؛ بنابراین نیازهای افراد آسیب دیده تنها آب، غذا و اسکان موقت نیست، بلکه این افراد علاوه بر نیازهای فیزیولوژیک و حمایت‌های مالی و اقتصادی نیازمند حمایت‌های اجتماعی و در برخی موارد درمان‌های روحی و روانی (با اولویت قرار دادن کودکان) هستند و این مهم جزو وظایف دولت، مسئولان و همه مردم است.
• وحدت ملی
محمدحسین توانایی؛ استاد حوزه و دانشگاه نیز می‌گوید: در همه بحران‌ها چهار مرحله پیشگیری، آمادگی، مقابله با بحران و بازتوانی مدنظر است. در سیل اخیر که شمار زیادی از هموطنان ما دچار آسیب شدند، با وجود به تصویر کشیدن وحدت ملی هموطنانمان که وجهه مثبت این حادثه بود تبعات فراوانی آن‌ها را متأثر ساخت؛ چرا که بسیاری از هموطنان ما دچار بحران و آسیب شدند که لازم است با همت مسئولان و همکاری مردم هرچه سریع‌تر این بحران‌ها کاهش یابد تا از میزان آلام افراد آسیب دیده کاسته شود.
حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر توانایی می‌افزاید: در این قبیل حوادث تنها دولت مسئول نیست؛ بلکه سازمان‌های مردم‌نهاد و تک تک هموطنان ما باید احساس مسئولیت داشته باشند.
• مقابله با بحران و بازتوانی
وی ادامه می‌دهد: در حوادث غیرمترقبه مخاطبان و گروه‌های هدف به دو دسته کودکان و نوجوانان و بزرگسالان تقسیم می‌شود که لازم است برای کودکان و نوجوانان سازمان‌ها و دستگاه‌های فرهنگی اعم از دولتی و غیردولتی از طریق آموزش و پرورش و کانون‌های بسیج و مساجد اقداماتی برای ایجاد فضاهایی شاد و مفرح به منظور کاهش آلام و درد و رنج آسیب‌دیدگان ترتیب دهند و پس از این مرحله با کمک روان‌شناسان و مددکاران به بازتوانی روحی و روانی آن‌ها بپردازند.
• نیازهای روانی
دکتر توانایی همچنین در خصوص تأمین نیازهای روانی بزرگسالان نیز می‌گوید: لازم است با آموزش مهارت‌های مقابله با بحران، خودآگاهی، تقویت روحیه خودباوری و تفکر مثبت آن‌ها را نسبت به آینده امیدوار کرد.
وی با بیان اینکه در برخی مواقع شمار بسیار اندکی از حادثه‌دیدگان نیازمند بازتوانی روحی و روانی نیز خواهند شد که در این صورت باید مسئولان با برنامه به موقع با کمک روان‌شناسان و متخصصان این حوزه به درمان استرس‌ها و اختلالات روانی ناشی از بحران نظیر فوبی‌ها و استرس‌های پس از سانحه روانی که ممکن است برای تعداد اندکی از هموطنان آسیب‌دیده ایجاده شده باشد، بپردازند.
نظر شما