طوسی، عباسی/

معافیت مشتریان نفت ایران از اجرای تحریم‌های آمریکا کمتر از دو هفته دیگر به پایان می‌رسد، برایان هوک، نماینده ویژه دولت آمریکا در امور ایران با ادعای اینکه روزانه حدود یک میلیون بشکه نفت ایران از بازارهای جهانی حذف شده است، مدعی شد که اکنون تأمین‌کنندگان دیگری در بازار وجود دارند تا این تغییر را جبران کنند و قیمت‌ها را ثابت نگه دارند.

قیمت نفت در بالاترین حد خود در 6 ماه اخیر

با وجود ادعای مقام‌های آمریکایی درباره توانایی جبران افت عرضه نفت ایران، قیمت نفت در بازارها با نگرانی از کاهش عرضه نفت به دلیل عدم معافیت‌های ایران به بالاترین سطح ۶ ماهه خود (75 دلار) رسیده است و کارشناسان نیز چشم‌انداز قیمت را صعودی برآورد می‌کنند.

از طرفی کشورهای چین، هند، کره جنوبی، ژاپن و ترکیه که خریداران عمده نفت کشورمان هستند، گزینه‌های منطقه‌ای ایالات متحده برای جایگزینی را پاسخگوی نیاز خود نمی‌دانند.

مقام‌های ترکیه با انتقاد از تصمیم آمریکا برای لغو معافیت مشتریان نفتی ایران، اعلام کردند که تمایلی به واردات نفت عربستان و امارات ندارند، چرا که پالایشگاه‌های این کشور قابلیت تطابق با نفت وارداتی از این کشورها را ندارند. این تصمیم آمریکا همچنین مورد انتقاد چین و هند و کره قرار گرفته و این کشورها در همه سطوح در حال مذاکره با آمریکا برای تمدید معافیت‌های تحریم ایران هستند.

زنگنه وزیر نفت نیز در واکنش به اعلام آمادگی عربستان و امارات برای جبران کاهش عرضه نفت ایران اعلام کرد که این کشورها درباره ظرفیت‌های نفتی خود بزرگنمایی می‌کنند و تلویحاً آن‌ها را کوچک‌تر از آن دانست که بتوانند پا جای پای ایران بگذارند.

ناتوانی عربستان و امارات از پاسخگویی به تقاضای بازار

عدم توانایی آمریکا و قدرت تحریم‌های آن برای به صفر رساندن نفت ایران توسط مؤسسه تحقیقاتی آمریکایی کارنگی نیز تأیید شده است. کارشناسان این مؤسسه اعلام کرده‌اند این اقدام آمریکا مانند بقیه پروژه‌ها با شکست مواجه خواهد شد، به اعتقاد این تحلیلگران حوزه انرژی، بعید به نظر می‌رسد که واقعیت‌ها بر اساس فرضیات آمریکا پیش برود. غیر محتمل است که عربستان سعودی و امارات متحده عربی در دراز مدت قادر باشند که تولید نفتشان را بالا ببرند. «نفت سنگین ایران» که تعدادی از کشورها برای پالایش و تولید دیگر محصولات نفتی به آن نیازمند هستند با نفت عربستان که «نفت خام سبک» به شمار می‌رود قابل جایگزینی نیست. ترکیه، چین، هند و احتمالاً چند متحد اروپایی دیگر راه حلی دیگر را برای دور زدن تحریم‌های آمریکا به دلایل اقتصادی و ژئوپلتیکی، پیدا خواهند کرد. ایران همچنین تهدید به بستن تنگه هرمز و همچنین انجام عملیات‌های سایبری علیه زیرساخت‌های نفتی در طرف دیگر خلیج‌فارس کرده است.

در حالی که تحلیلگران خارجی درباره عدم تحقق رؤیایی آمریکایی برای به صفررساندن صادرات نفت ایران سخن می‌گویند، کارشناسان داخلی این موضوع را فرصتی برای رهایی از اقتصاد نفتی و مقاوم کردن اقتصاد کشور می‌دانند.

تحریم نفتی فرصتی برای مقاوم‌سازی اقتصاد

علی اصغر بالسینی کارشناس اقتصادی با اشاره به عدم تمدید معافیت‌های نفتی آمریکا تأکید کرده است که این فرصتی است که می‌توان از آن استفاده کرد و آسیب‌پذیری اقتصاد را در این شرایط به حداقل رسانده و از این فرصت برای مقاوم‌سازی اقتصاد استفاده کرد.

به گفته وی، با توجه به اینکه کشورمان در سال‌های متمادی و بویژه دور قبلی تحریم‌ها در سال‌های ۹۰ و ۹۱ تجارب گرانسنگی کسب کرده می‌توان امیدوار بود با نگاه تجربه آموز به سابقه تحریم‌ها این شرایط خاص را نیز پشت سرگذاشت.در این میان چند مسئله حایز اهمیت وجود دارد: اول اینکه ریچارد نفیو طراح اصلی تحریم‌های ایران به صراحت به این مسئله اشاره کرده که در مواجهه با تحریم‌های آمریکا شیوه پاسخگویی ایران بسیار پراهمیت بوده و عملاً آنچه پایان جنگ تحریمی را نشان می‌دهد هنر استقامت کشور هدف است.این امر یعنی بخش‌های مختلف اقتصاد باید گام به گام و براساس طراحی عملیاتی هنر استقامت در برابر تحریم‌ها را نشان دهند.

وی با تأکید بر اینکه خطاهای سیاست‌گذاری در اقتصاد بویژه آنچه که در سال ۹۷ اتفاق افتاد نباید مجدد تکرار شود، تصریح کرد: اگر قراربرعبور موفقیت‌آمیز از شرایط خطیر کنونی است لازم است دولت به دقت خطاهای سال گذشته را نصب العین قرارداده و از آن اجتناب ورزد. هنوز خطای مهلک بانک مرکزی در چوب حراج زدن به منابع ارزشمند دلاری و طلایی کشور و ایجاد حداقل ۲۵ هزار میلیارد تومان رانت ناشی از مابه التفاوت قیمت فروش ۶۵ تن سکه و قیمت فعلی آن فراموش نشده و البته با اعدام یک یا دو سلطان این بازار صورت مسئله تغییر نکرده است.

بخش خصوصی با بازگرداندن ارز صادراتی نقش‌آفرینی کند

وی با بیان اینکه وقتی دولت آمریکا به رهبری وزارت خزانه داری این کشور اعلام جنگ اقتصادی کرده و عملاً اقتصاد ملی را تحت شدیدترین فشارها قرار داده انسجام ملی و رهبری واحد دراقتصاد ضرورتی انکارناپذیر است، تأکید کرد: در این بین چه بخش دولتی و چه بخش خصوصی باید به نقش‌آفرینی بپردازند. بخش خصوصی که همواره مدعی توانمندی برای برعهده گرفتن مسئولیت‌ها در اقتصاد است، باید تعهد خود را به این امر به اثبات برساند.چطور می‌توان پذیرفت که بخش خصوصی که در این سال‌ها به تناوب از منافع انرژی ارزان و ده‌ها حمایت دولتی برخوردار بوده در این شرایط خطیر از انجام کامل تعهدات طفره برود.

وی یادآور شد: آمارها نشان می‌دهد از نیمه مرداد ماه۹۷ و همزمان با سیاست تعمیق بازار ثانویه تا پایان سال ۹۷ حدود ۱۱.۵ میلیارد یورو ارز حاصل از صادرات به این بازار تزریق شده و این درحالی است که کل صادرات غیرنفتی کشور بیش از ۴۰ میلیارد دلار بوده است.طبعاً همکاری جدی‌تر بخش خصوصی در بازگرداندن ارز صادراتی و کمک به تعمیق بازار ارز به عبور راحت‌تر از شرایط تحریمی جدید کمک شایانی خواهد کرد.

لزوم تحقق ایده مالیات بر مجموع درآمد و عایدی سرمایه

وی ادامه داد: با کاهش احتمالی درآمدهای ارزی آنچه اهمیت می‌یابد صیانت از منابع ارزشمند کنونی و کسب درآمدهای ریالی جایگزین است.واقعیت آن است که در حوزه درآمدهای مالیاتی درآمدهای مغفول قابل توجهی وجود دارد که مالیات بر مجموع درآمد و مالیات بر عایدی سرمایه از آن جمله است.براساس برخی تخمین‌ها با اجرای مالیات برعایدی سرمایه می‌توان حدود ۵۰ هزار میلیارد تومان درآمد جدید بدون فشار بر بخش‌های تولیدی کسب کرد.قطعاً شرایط تحریمی فعلی از مناسب‌ترین فرصت‌ها برای پیاده سازی این ایده است.