فؤاد آگاه /

مطلب امروز را نمی‌شود فقط به حساب احساسات ناسیونالیستی یا وطن‌دوستانه گذاشت. اینکه ایرانی‌ها و عشق و ارادتشان به اسلام، رسول خدا(ص) و اهل بیت(ع) از زمان جناب «سلمان» زبانزد عام و خاص می‌شود، حرف امروز و دیروز نیست. نقش اهالی فارس در گسترش اسلام و تشیع آن‌قدرها پررنگ هست که ما ایرانی‌های امروز بتوانیم در هر برهه‌ای از تاریخ اسلام، یک یا چند شخصیت سرشناس، معروف و تأثیرگذار را پیدا کنیم و به آن‌ها ببالیم. منظورمان فقط «سلمان» صدر اسلام و یا دانشمندان مسلمان ایرانی که در حوزه علم و فرهنگ آبروداری کردند، نیست. دیگرانی هم هستند که ممکن است امروز کسی از آن‌ها یاد نکند، اما اسناد تاریخی شهادت می‌دهند که مثلاً در میان یاران خاص امام رضا(ع)، دستِ کم 15 ایرانی حضور داشته‌اند که چهار نفرشان هم خراسانی بوده‌اند.

مولی خراسانی

برای معرفی چند نفر از یاران شش دانگ امام رضا(ع) از «ابراهیم بن ابی‌محمود خراسانی» شروع می‌کنیم که همین اول مطلب یادآوری کرده باشیم سهم مشاهیرخراسانی در همزیستی با امامان معصوم شاید بیش از دیگران باشد. این دانشمند خراسانی همین حالا هم در کشورهای عربی به «مولی خراسانی» شناخته می‌شود. در اصل از یاران موسی بن جعفر(ع) بوده است، اما پس از شهادت آن حضرت به صف یاران علی‌بن‌موسی‌الرضا(ع) می‌پیوندد. ابراهیم خراسانی تألیفاتی هم داشته و دانشمندی چون «شیخ طوسی» از او تعریف و تمجید کرده است.

از دیار نیشابور

ابن سلامه، همان «ابراهیم بن سلام نیشابوری» است که راوی حدیث و از وکلای امام رضا(ع) به حساب می‌آید. هر چند هستند برخی‌ها که به وکالتش از سوی امام با شک و تردید نگاه می‌کنند. اما بزرگانی مثل شیخ طوسی و علامه حلی، هم صلاحیتش را و هم درستیِ روایاتی را که نقل کرده تأیید می‌کنند.

اهل کوفه نبود

«اسماعیل بن مهران» به ظاهر اهل کوفه است، اما شباهتی به کوفی‌های «اهل کوفه» دوران امام حسین(ع) ندارد. ایرانی‌الاصل است، محضر امام هشتم را درک کرده و مورد اعتماد ایشان قرار گرفته است. «مهران» از راویان مورد وثوق بوده و احادیث فراوانی از امام رضا(ع) نقل کرده به طوری که اسمش را در سلسله اسناد 130 حدیث در کتب اربعه پیدا می‌کنید.

مولی همدانی

«ابراهیم بن محمد» هم از دلباختگان ایرانی امامت و ولایت به شمار می‌آید. امام رضا(ع) در نوشته‌ای از او به «مولی همدانی» یاد می‌کند. البته او افتخار اینکه از اصحاب امام جواد(ع) و بعد هم امام دهم باشد را دارد. مرد همدانی البته از جمله وکلای امام دهم هم محسوب می‌شود. معروف است که 40 بار به سفر حج رفته است. آن هم در سال‌هایی که یکی، دو بار رفتنش، کار هرکسی نبود.

ادامه دارد...

از «ابوخالد سجستانی» که بگذریم، خراسانیِ بعدی در میان اصحاب امام هشتم(ع)، ادریس بن یقین است که مدتی شاگردی امام هفتم(ع) را کرده، اما بیشتر از آن موفق شده در محضر علی‌بن‌موسی‌الرضا(ع) شاگردی کند. ادریس بن عبدالله اشعری قمی، اسحاق بن ابراهیم حضینی، اسحاق بن آدم، ابوطالب بن صلت و... از جمله یاران ایرانی دیگر امام رضا(ع) هستند که البته همگی از دانشمندان، مفسران و راویان معتبر محسوب می‌شوند.