م.ظرافتی/

میدان «التحریر» از همان روز اول التحریر نبود. یعنی اگر با پیرمرد و پیرزن‌های مصری همکلام شوید، خیلی‌هایشان هنوز می‌گویند انقلاب مصر در میدان «الاسماعیلیه» رقم خورد. میدانی که در روزهای پرآشوب مصر، شده بود مرکز انقلابی‌ها. «ملک فاروق» که ور افتاد، طرفداران «جمال عبدالناصر» اسم میدان را گذاشتند «التحریر»؛ یعنی «نجات».

پس از آن، یک مصر بود و یک میدان التحریر! مصری‌ها در همین میدان تاریخ را تغییر داده بودند. لابد به همین خاطر بود که 60 سال پس از انقلاب 1952 مصر، آن‌هایی که دلشان می‌خواست تاریخ مصر را یک‌بار دیگر عوض کنند، باز دست گذاشتند روی میدان التحریر. اوایل سال 2011 اهالی مصر پس از 30 سال، علیه «حسنی مبارک» شوریدند و در میدان التحریر تظاهرات کردند. در کتاب‌های تاریخی اگر خوب بگردید، نصفشان شلوغی‌های سال 2011 را «انقلاب مصر» نامیده‌اند و نصف دیگرشان هم «کودتای مصر». یعنی خیلی‌ها می‌گویند روی کار آمدن «محمد مرسی» در پشت نام اخوان المسلمین، ناشی از تب داغ بهارعربی در آفریقا و آسیای غربی بود اما کیست که نداند همه چیز از پیش تعیین شده بود و نه مرسی اخوانیِ واقعی بود و نه مردم در سقوط حسنی مبارک نقش آنچنانی داشتند؛ اصلاً کودتای از پیش برنامه‌ریزی شده مرسی و حمایت‌های پشت پرده غربی‌ها اگر نبود، حسنی مبارک حالا حالاها روی کار می‌ماند.

سرنوشت مصر اما حدود دو سال بعد یک‌بار دیگر تغییر کرد. این بار هم میدان التحریر مرکز ناآرامی‌ها بود. روابط گرم مرسی با صهیونیست‌ها، دشمنی پشت پرده‌اش با حماس و مواضع ضد مقاومتش اجازه نداد رئیس جمهورِ مثلاً اخوانی مصر، بیشتر از دو سال روی کار بماند. مرسی که نمی‌خواست باور کند خیلی زود به سرنوشت رئیس جمهور قبلی مصر دچار شده هیچ جوره زیر بار استعفا نرفت تا اینکه کودتای نظامی «عبدالفتاح سیسی» فرمانده وقت ارتش مصر، سرنوشت این کشور را یک‌بار دیگر زیر و رو کرد و چهارمین رئیس جمهور تاریخ مصر را هم به زیر کشید.

قدیمی‌ها می‌گویند تاریخ تکرار می‌شود. این جمله را هر کس قبول نداشته باشد، اهالی مصر به خصوص سیاستمدارهایش لابد خوب به آن باور دارند! گواهش هم میدان التحریر که از حدود 70 سال پیش تا امروز، بارها رفت‌وآمدهای سیاسی را دیده است. میدان التحریر شاهد از عرش به فرش رسیدن‌های زیادی بوده و بارها دیده است آتش زدن تصاویر مردی را که روزگاری تصاویرش به عنوان منجی مصر به در و دیوار می‌چسبیدند. درست مثل امروز که شعله‌ها در این میدان زبانه می‌کشند و دود ناشی از سوختن تصاویر «عبدالفتاح سیسی» دور تا دور میدان را خاکستری رنگ می‌کند؛ همان مردی که تصاویرش چند صباح پیش و پس از برکناری مرسی، گلباران می‌شد و مردم برای انتخابش به عنوان پنجمین رئیس جمهور مصر لحظه شماری می‌کردند.

این بار اما همه چیز از یک فراخوان اینترنتی آغاز شده. فراخوانی که توسط «محمد علی» فعال اقتصادی مصری که در تبعید خودخواسته در اسپانیا به سر می‌برد، صادر شده بود. محمدعلی از حدود یک هفته پیش، افشاگری‌هایش علیه دولت و ارتش مصر را آغاز کرده است. افشاگری درباره ساخت کاخ‌های مجلل ریاست جمهوری با پول بیت‌المال و انواع و اقسام فسادهای مالی دولتی. هرچند رسانه‌های داخلی مصر، تظاهرات علیه سیسی را تکذیب می‌کنند اما هشتگ #میدان_التحریر درحال حاضر پر تکرارترین هشتگ جهانی توییتر است و برپایه آمارهای این شبکه اجتماعی، بیش از یک میلیون توییت دراین باره منتشر شده است. در این میان سیسی هنوز واکنشی به این شلوغی‌ها نشان نداده اما آن طور که رسانه‌های رسمی می‌گویند قصد دارد سفرش به نیویورک برای شرکت در نشست مجمع عمومی سازمان ملل را لغو کند و به مصر برگردد.

هنوز برای اظهار نظر درباره «محمدعلی» مدعی جدید انقلاب مصری‌ها که تصاویرش روی دست معترضانِ حاضر در میدان التحریر حمل می‌شود، زود است اما او در آخرین بیانیه مجازی‌اش، از محمد زکی، وزیر دفاع مصر خواسته سیسی را به دلیل ریختن خون مصری‌ها بازداشت کند وگرنه خودش به مصر خواهد آمد و رهبری تظاهرات را در دست خواهد گرفت. ماجرایی که شاید برای مصری‌هایی که هنوز شلوغی‌های سال 2013 و کودتای وزیر دفاع وقتِ مصر یعنی سیسی، علیه رئیس جمهور را به‌خاطر دارند، زیاد تازگی نداشته باشد. آیا حق با قدیمی‌هاست که می‌گویند تاریخ تکرار می‌شود؟