آرش خلیل‌خانه/
همزمان با رایزنی‌های فشرده و دیپلماسی دور تند ایران و شخص روحانی در اجلاسیه هجدهم جنبش عدم تعهد در باکو، سید عباس عراقچی، معاون سیاسی وزیر امور خارجه نیز عازم مسکوشد تا وجه دیگری ازمذاکرات دیپلماتیک درباره چند موضوع مهم درسیاست خارجی کشور را به پیش ببرد.
مهیا شدن تهران و آغاز شمارش معکوس برای گام چهارم و تحولات منطقه موضوعات مربوط به امنیت خلیج‌فارس، حضور نیروهای خارجی در این آبراهه و طرح صلح تهران و البته تحولات شمال سوریه از جمله موضوعات مربوط به این سفر است.
مذاکرات عراقچی و همتای روس خود سرگی ریابکوف در مسکو بیش از چهار ساعت به طول انجامید که نشان می‌دهد جزئیات و پیامدهای گزینه‌ها و رویدادهای محتمل مورد توجه و بررسی قرار گرفته است.
حدود ۱۰ روز تا پایان فرصت تهران برای اجرایی کردن گام چهارم باقی مانده و به نظر می‌رسد تنها روزنه امید برای شکستن بن بست سنگین موجود در متوقف کردن روند شکست توافقی به نام برجام طرح امانوئل مکرون، رئیس جمهور فرانسه برای جبران آثار اقتصادی خروج آمریکا از برجام و اجرایی کردن کانال تبادل مالی بین ایران و اتحادیه اروپا و مکانیزم اینستکس، نیز در حال بسته شدن است.
یک سال است که تروئیکای اروپایی عضو برجام یعنی انگلیس، فرانسه و آلمان به ظاهر مترصد راه اندازی این کانال مالی هستند، اما اکنون مشخص شده بدون مجوز آمریکا نه این سه قادر به تأمین مالی و تزریق پول در این کانال هستند و نه دیگر اعضای اتحادیه اروپا مایل به همکاری با آن.
اما مشکل و مانع بزرگ‌تر در برابر این راهکار، خواسته‌های متقابل اروپایی‌ها و مشخصاً مکرون از تهران است. یعنی پذیرش مذاکرات جدید این بار اما درباره برنامه دفاع موشکی و دیپلماسی منطقه‌ای ایران.
تهران البته با خواسته دوم مشکلی ندارد و اتفاقاً روحانی در همین چارچوب طرح ابتکاری صلح هرمز را در اجلاس اخیر مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک به کشورهای حاشیه خلیج فارس ارائه داد. اما در مورد مذاکرات موشکی موضع تهران کاملاً روشن و البته غیر قابل انعطاف است.
محمد جواد ظریف در واکنش به طرح مکرون و مسکوت ماندن آن در چند هفته باارزش گذشته، در حاشیه جلسه هیئت دولت گفت: طرح رئیس جمهور فرانسه مطالبات و خواسته‌های ایران را نادیده گرفته و تأمین نمی‌کند.
در هفته گذشته اما در آخرین تحولات رسانه‌های اروپایی از تبدیل طرح فرانسه با مشارکت ژاپن به وام ۱۸ میلیارد دلاری به ایران برای تأمین دارو و غذا صحبت به میان آوردند. اگر چه سید عباس موسوی، سخنگوی وزارت امور خارجه در پاسخ به پرسش خبرنگار ما درباره این خبر گفت: بحث پیشنهاد جدید فرانسه و ژاپن به هیچ وجه وام نبوده و در قالب خط اعتباری یا پیش خرید نفت انجام خواهد شد که سازوکار مالی آن نیز در ذیل «اینستکس» بود اما با مخالفت واشنگتن به نتیجه نرسید.
تهران برای گام چهارم آماده می‌شود
اکنون به نظر می‌رسد دولت روحانی خود را برای روبه‌رو شدن با این موضوع که وعده اروپایی ها و طرح مکرون اجرایی نخواهد شد و این تروئیکا ظرفیت اقدام مستقل و پرکردن جای آمریکا را ندارد، آماده می‌کند و برای برداشتن گام چهارم مهیا می‌شود.
دو روز پیش در همین راستا علی اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی در گفت‌وگو با خبرنگاران با اشاره به نزدیک شدن مهلت ایران گفت: گام چهارم این بار از سوی شخص رئیس جمهور اعلام خواهد شد.
بهروز کمالوندی در زمان تشریح و اعلام جزئیات گام سوم ایران خاطرنشان کرد تعهدات فنی ایران در حوزه هسته‌ای در برجام تقریباً رو به پایان است.
در این شرایط هماهنگی و رایزنی‌ها با دو شریک دیگر و نزدیک‌تر برجام یعنی روسیه و چین یک اقدام مؤثر و ضروری به نظر می‌رسد، به همین منظور هم سید عباس عراقچی راهی مسکو شد.
با آنکه رئیس جمهور روحانی دیروز در حاشیه اجلاس سران جنبش عدم تعهد در باکو در دیدار با همتای پاکستانی خود گفت ایران با وجود خروج یکجانبه آمریکا از توافق برجام، کماکان به تعهدات خود در قالب این توافق ادامه می‌دهد، اما سید عباس عراقچی در دیدار با معاون وزیر خارجه روسیه و نماینده این کشور در مذاکرات برجامی تأکید کرد زمان برای اروپایی‌ها برای عمل به تعهداتشان تنگ و رو به پایان است.
معاون وزیر امور خارجه کشورمان در این دور از مذاکرات با اشاره به طرح فرانسه و مذاکرات رئیس جمهور در نیویورک تأکید کرد: جمهوری اسلامی ایران همواره از هر ایده و ابتکاری که قادر به حل مسالمت‌آمیز بحران موجود باشد، استقبال می‌کند، اما چنین ابتکاراتی تنها زمانی قابل پذیرش هستند که متعادل و واقع بینانه بوده و تأمین کننده منافع ایران در برجام باشند.
عراقچی با انتقاد از سیاست‌های یکجانبه آمریکا و ناتوانی اروپا در عمل به تعهدات خود پس از خروج آن کشور از برجام گفت: در صورت عدم تحقق خواسته‌های ایران، جمهوری اسلامی‌به کاهش تعهدات خود در برجام بر اساس حق خود مندرج در بند ۳۶ این توافق ادامه خواهد داد و هیچ کس نباید اراده ایران در این زمینه را مورد تردید قرار دهد.
وی در عین حال تأکید کرد: مسیر دیپلماسی همچنان باز است، اما این مسیر هر روز باریک‌تر و سخت‌گذرتر می‌شود.
ریابکوف، معاون وزیر امور خارجه روسیه نیز در این گفت‌وگوها با تأکید بر اینکه خروج آمریکا از برجام نقض آشکار قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد است، گفت: کشورش از برجام به عنوان دستاورد بزرگ چندجانبه گرایی حمایت می‌کند و به تماس خود با سایر کشورهای مشارکت کننده در برجام برای حفظ این توافق ادامه خواهد داد.
گام بعدی باید قوی و با جدیت برداشته شود
یک عضو کمیته هسته‌ای کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس هم در گفت‌وگو با خبرنگار قدس با اشاره به اینکه هشدار رهبرمعظم انقلاب در مورد غیر قابل اعتماد بودن آمریکا و اروپا هر دو به اثبات رسیده و دولت نیز ناگزیر است با این واقعیت روبه‌رو شود، اظهار داشت: عملاً هیچ تحرک و حرکت رو به جلویی از اروپایی ها شاهد نیستیم و سه عضو اروپایی برجام یک سال و نیم به زیان ایران وقتکشی کرده‌اند؛ بنابراین گام بعدی در موعد اعلام شده باید با جدیت و بسیار قدرتمند برداشته شود.
ولی الله نانواکناری افزود: جمهوری اسلامی ایران در مسیر بازگشت به برنامه هسته‌ای صلح آمیز خود در صورت خلف وعده شرکای دیگر برجام کاملاً جدی است و به هیچ شریک یا کشوری وابسته نیست، اما عرصه دیپلماسی میدان تعامل است و روسیه و چین دو شریک راهبردی ایران به شمار می‌روند که سیاست آن‌ها تا کنون بر منطق استوار بوده و نشان داده اند که در این مناقشه و معادله نامتوازن تلاش کرده اند که حقوق ایران تأمین شود. از این رو رایزنی‌ها با مسکو و در آینده با پکن پیش از گام چهارم نشانه آمادگی تهران برای یک حرکت جدی است.
نظر شما