مریم احمدی شیروان/

در نظام اسلامی، پیروان تمام ادیان الهی محترم هستند؛ همچنان که در قانون اساسی نیز تصریح شده که همگان در برابر قانون الهی برابرند. در واپسین روز از سال جاری میلادی و در آستانه آغاز سال جدید مسیحیان، در گفت‌وگو با حجت‌الاسلام دکتر سیدکاظم سیدباقری، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی به جایگاه پیروان ادیان الهی در حکومت اسلامی پرداختیم که در ادامه می‌خوانید.

میثاق مدینه، نخستین میثاق شهروندی اسلام

حجت‌الاسلام سیدباقری در ابتدای گفت‌وگو به آیه 62 سوره بقره اشاره کرده و توضیح می‌دهد: در این آیه آمده است: «إِنَ الَّذِینَ آمَنُوا وَالذِینَ هَادُوا وَالنصَارَی وَالصَابِئِینَ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْیَوْمِ الْآخِرِ وَعَمِلَ صَالِحًا فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَلَا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَلَا هُمْ یَحْزَنُونَ»؛ کسانی که به پیامبر(ص) ایمان آورده‌اند و افرادی که به آیین یهود گرویدند و نصاری و صابئان یا همان پیروان یحیی هر گاه به خدا و روز رستاخیز ایمان آورند و عمل صالح انجام دهند، پاداششان نزد پروردگارشان مسلم است و هیچ‌گونه ترس و اندوهی برای آن‌ها نیست.

او اضافه می‌کند: وقتی پیامبر گرامی اسلام(ص) وارد مدینه شدند، قراردادی با اهل مدینه، مسیحیان و یهودیان این شهر امضا کردند که به میثاق مدینه یا صحیفه مدینه مشهور است و آن‌ها را با مؤمنین یک امت معرفی می‌کند؛ با این وصف که هر فرد مذهب خودش را داشته باشد، اما همه در کنار هم باشند؛ از مدینه و دولت اسلامی دفاع کنند، در جنگ و صلح کنار مسلمانان باشند و حقوق آنان در کنار حقوق مسلمانان حفظ شود؛ همه در امنیت بوده، در اعمال مذهبی آزاد باشند و خیانتی بین مسلمانان و غیرمسلمانان نباشد. آن‌سان که رسول اکرم(ص) فرمود: «هر کس اهل ذمه را آزار رساند، پس من دشمن او خواهم بود و هر کس من دشمن او باشم، روز قیامت دشمنی خود را نسبت به او آشکار خواهم نمود».

دفاع از حقوق پیروان ادیان توحیدی در جمهوری اسلامی

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی ادامه می‌دهد: شاید محور همه تعاملات و گفت‌وگوها میان مسلمانان و پیروان ادیان الهی، آیه 64 سوره آل‌عمران باشد؛ آن جا که آمده است: «قُلْ یَا أَهْلَ الْکِتَابِ تَعَالَوْا إِلَی کَلِمَةٍ سَوَاءٍ بَیْنَنَا وَبَیْنَکُمْ أَلَّا نَعْبُدَ إِلَّا اللَّهَ وَلَا نُشْرِکَ بِهِ شَیْئًا وَلَا یَتَّخِذَ بَعْضُنَا بَعْضًا أَرْبَابًا مِنْ دُونِ اللَّهِ»؛ بگو ‌ای اهل کتاب، بیایید از آن کلمه حق که میان ما و شما یکسان است، پیروی کنیم که به جز خدای یکتا را نپرستیم و چیزی را با او شریک قرار ندهیم و برخی، برخی را به جای خدا به ربوبیت تعظیم نکنیم؛ یعنی به جز خداوند کسی دیگر ارباب نباشد؛ ارباب، مالک، معبود و اله، الله است و از این بزنگاه که مشترک میان ادیان الهی است، می‌تواند گفت‌وگوها و تعاملات فکری و فرهنگی بسیاری به وجود آید.

این استاد حوزه و دانشگاه با تأکید بر اینکه احترام به پیروان ادیان دیگر در اندیشه دینی ما سابقه دیرینی دارد، تصریح می‌کند: در روایات و سیره زندگی پیامبر(ص) و ائمه(ع) آمده است که علاوه بر به رسمیت شناختن حقوق پیروان دیگر ادیان، آن‌ها را احترام هم می‌کردند. این تجربه و رفتار مطلوب میان پیروان ادیان توحیدی و دولت اسلامی مدینه و سیره و سنت ائمه اطهار(ع)، دستورعملی شد تا در نظر امام(ره) به عنوان پایه‌گذار جمهوری اسلامی و مقام معظم رهبری، هماره بر حفظ حقوق ایشان تأکید بسیار شود؛ بنابراین از حقوق پیروان ادیان توحیدی در نظام جمهوری اسلامی دفاع شده و آن‌ها از حیث جان، مال، حفظ آبرو و ناموس در امنیت کامل هستند و همانند سایر شهروندان در کشور اسلامی زندگی می‌کنند و هیچ فردی حق تعرض به آنان را ندارد.

تعامل بین پیروان ادیان با گفت‌وگو ارتقا می‌یابد

حجت‌الاسلام سیدباقری بیان می‌کند: حضرت امام(ره) در عبارتی می‌فرماید: «هرکس که در مملکت اسلامی زندگی می‌کند یک حقوقی دارد. اسلام به آن حقوق می‌رسد. این اقلیت‌های مذهبی از قبیل زرتشتی، از قبیل یهودی، از قبیل نصاری که در ایران گروه‌های فراوانی هستند، این‌ها را هم اسلام برایشان احترام قائل است. می‌خواهد که این‌ها هم به حقوق خودشان برسند» و در بیانی دیگر فرموده است: « تمام اقلیت‌های مذهبی در حکومت اسلامی می‌توانند به کلیه فرایض مذهب خود آزادانه عمل نمایند و حکومت اسلامی موظف است از حقوق آنان به بهترین وجه حفاظت کند.» تأکید امام(ره) از آن جا بود که باور داشت تمام ادیان برای تربیت انسان آمده‌اند و برای تربیت انسان در جامعه اسلامی، حقوق تمام افرادی که در جامعه زندگی می‌کنند، به عنوان شهروند باید رعایت شود. این پژوهشگر عنوان می‌کند: توجه و احترام به حقوق شهروندی هموطنان و پیروان ادیان توحیدی سبب شده امروزه پیروان ادیان مختلف، پنج نماینده در مجلس شورای اسلامی داشته باشند و از دی سال 1382 دیه برابر میان اقلیت‌های دینی و مسلمانان وجود داشته باشد و پیشرفت‌های زیادی در زمینه همزیستی بین مسلمانان و پیروان ادیان الهی داشته‌ باشیم.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در پایان خاطرنشان می‌کند: احترام متقابل میان مسلمانان و پیروان ادیان الهی و توحیدی در اسلام، سبب شد تعامل و ارتباط میان این افراد و نظام جمهوری اسلامی، وجود داشته باشد. در این سال‌ها دیده‌ایم که نظام جمهوری اسلامی از حقوق مشروع آن‌ها حمایت کرده و آن‌ها هم از جمهوری اسلامی، کیان و وطن اسلامی دفاع کرده‌اند و در دوران دفاع مقدس شهدایی تقدیم انقلاب کردند. این روند حکایت از آن دارد که تعاملات میان نظام اسلامی و پیروان ادیان الهی خوب بوده و در یک فرایند گفت‌وگویی و تعاملی بهتر هم می‌تواند باشد.