سید جلال فیاضی/

تأیید صلاحیت ۲ هزار داوطلب دیگر از سوی شورای نگهبان بازار رقابت انتخاباتی را گرم‌تر کرد و جمع دیگری به ماراتن انتخابات پیوستند، انتظار می رود در مرحله دوم بررسی شکایت‌ها نیز تعداد دیگری به جمع داوطلبان نمایندگی مجلس بپیوندند و گستره رقابت گسترده‌تر شود.

چالش رد صلاحیت‌ها در همه دوره‌های انتخابات کم و بیش وجود داشته است، ولی در این دوره، به دلیل کثرت داوطلبان و در نتیجه افزایش آمار رد صلاحیت‌ها و با توجه به گسترش فضای مجازی، این موضوع در افکار عمومی بازتاب بیشتری داشته، فضای رقابت انتخاباتی را تحت تأثیر قرار داده  و واکنش‌های موافق و مخالف را برانگیخته است.

البته در قوانین بسیاری از کشورها ساز و کارهایی  برای نظارت بر انتخابات و بررسی صلاحیت داوطلبان وجود دارد؛ از جمع‌آوری امضای نمایندگان و سیاستمداران تا بررسی‌های احزاب و یا حتی اخذ وثیقه و... اما در جمهوری اسلامی این مسئولیت بر اساس قانون اساسی بر عهده شورای نگهبان گذاشته شده است.

در این دوره ورود شورای نگهبان به بررسی فساد مالی و سوء استفاده از قدرت در بررسی صلاحیت‌ها مورد استقبال صاحبنظران و اقشار مختلف مردم قرار گرفت، اما از آنجا که فساد، فراجناحی وفراقوه‌ای است، انتظار آن است که این حساسیت با بی‌طرفی درمورد همه جریان‌های سیاسی ونیز کسانی که در هر سه قوه و سایر دستگاه‌های اداره  کشور سابقه مسئولیت داشته‌اند، اعمال شود تا شائبه شبهه برخورد جناحی ایجاد نشود. همچنین متقن بودن مستندات با توجه به حساسیت موضوع بسیار حائز اهمیت است؛ چرا که اعتنا به گزارش‌های نادرستی که ممکن است جنبه تسویه حساب گروهی، سیاسی و شخصی داشته باشد، می تواند موجب آبروریزی افراد شود که جبران آن چندان سهل نیست.

 اما آنچه بیشتر حساسیت‌ها را برمی‌انگیزد، استناد به بندهای ۱ و ۳ شرایط نمایندگی در قانون انتخابات برای رد صلاحیت‌هاست؛ یعنی اعتقاد و التزام عملی به اسلام و نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران و ابراز وفاداری به قانون اساسی و اصل مترقی ولایت مطلقه فقیه.

 قطعاً فقها و حقوقدانان شورای نگهبان حساسیت این شرایط و واژگان و حدود شرعی آن را در بررسی صلاحیت‌ها در نظردارند. نگاه مضیق به این شرایط می‌تواند موجب خارج کردن عده ای از دایره اسلام و نظام جمهوری اسلامی و یا وفاداری نسبت به ولایت فقیه شود و یا برگه تأیید صلاحیت را به دست کسانی برساند که به خاطر ناکارآمدی هرگز شانه زیر بار مسئولیت نداده‌اند و به دلیل عدم اظهار نظر مواضع آن‌ها ناشناخته است.

دیدگاه‌های فقهی و فرمایشات حضرت امام خمینی(ره) ورهبر فرزانه انقلاب می‌تواند معیار تطبیق این شرایط برداوطلبان باشد، از جمله در مورد ولایت فقیه اگرچه در قانون تنها به ابراز وفاداری تصریح شده است، اما سخنان رهبر انقلاب در این باره ونیز  پاسخ ایشان به استفتای مربوط روشن می‌کند که ایشان در مورد اظهار نظر کارشناسی متفاوت با دیدگاه رهبری ونیز التزام به ولایت فقیه دیدگاهی موسع دارند. فرمودند: «همین که از دستورات حکومتی ولی امر مسلمین اطاعت کنید، نشانگر التزام کامل به آن است».

دراین میان اگرچه دامنه رقابت به  دو یا سه جریان مطرح کشور؛ اصول‌گرا اصلاح‌طلب و اعتدال‌گرا خلاصه نمی‌شود و وجود سلایق مختلف خارج از چارچوب جریان‌های سیاسی مطرح در رقابت مؤثراست، اما بی طرفی شورای نگهبان در بررسی صلاحیت‌ها به ویژه در ارتباط با جریان‌های سیاسی فعال می تواند فضای انتخابات را رقابتی تر کرده و مشارکت مردم در انتخابات را افزایش دهد.

روزهای آینده و با اعلام نهایی اسامی داوطلبان انتخابات مجلس یازدهم قطعاً بازار رقابت گرم‌تر خواهد شد و فرصت بحث و نگارش در خصوص معیارهای انتخاب و باید و نبایدهای دوران تبلیغات و رقابت انتخاباتی بیشتر فراهم خواهد شد.