قدس آنلاین: مسجد خانه خداست و می‌تواند پایگاه احیای دین خدا نیز باشد؛ همان گونه که در مسیر پیروزی انقلاب اسلامی شاهد آن بودیم؛ بارقه‌های این پیروزی از مساجد زده شد و نقش کلیدی مساجد را در احیای دوباره دین اسلام در قرن بیستم رقم زد. اهمیت نقش مساجد در پیروزی انقلاب اسلامی را در گفت‌وگو با حجت‌الاسلام دکتر حسن علی‌اکبری در میان گذاشته‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
* آیا به صورت خاص می‌توان گفت نقش مساجد از سایر نهادهای دینی و فرهنگی در پیروزی انقلاب اسلامی بارزتر بوده است؟
انقلاب اسلامی در حالی به پیروزی رسید که مردم از همه امکانات خود برای تحقق پیروزی بر طاغوت استفاده می‌کردند، امکانات مادی و معنوی بسان ابزارهای مهمی در راه اهداف پیروزی انقلاب اسلامی به کار گرفته شد تا این انقلاب به سرانجام برسد. مسجد که قرن‌ها خانه امن مسلمانان بود، در دوران منتهی به پیروزی انقلاب اسلامی هم در کنار سایر نهادهای فرهنگی چون دانشگاه‌ها و حوزه‌های علمیه کارکرد فعال و عینی داشت؛ حتی به جرئت می‌توان گفت نقش مساجد در پیروزی انقلاب اسلامی و ایجاد تشکل‌های انقلابی و رساندن پیام انقلاب به گوش آحاد مردم قوی‌تر و پررنگ‌تر از دیگر مراکز بود. نبود رسانه‌های قدرتمند چون شبکه‌های اجتماعی و اینترنت، مسجد را در رأس امور قرار داده بود و نقش منحصر به فردی در همگرایی بیشتر مردم برای یاری‌رسانی به یکدیگر و تشکیل اجتماعات منسجم برای به پیروزی رساندن انقلاب داشت. علاوه بر این، مسجد محلی برای کمک رساندن به محرومان و ضعیفان جامعه بود که از جور زمان و بی‌پناهی به مسجد پناه می‌آوردند و گروه‌های انقلابی آنچه در توان داشتند در راه حمایت از محرومان به کار می‌گرفتند.
همچنین مسجد به دلیل کارکردهای دینی و مذهبی خود محیطی تربیتی و سازنده برای نیروهای انقلاب بود؛ نیروهای انقلابی با مفاهیم عمیق و بلند دینی در مسجد آشنا می‌شدند و تفاوت خواسته‌ها و آرمان‌های اسلامی را با آنچه در دوران پهلوی سیاست‌گذاری شده بود می‌دیدند.
* در این مسیر چه نسبتی میان مساجد و حوزه‌های علمیه برقرار بوده است؟
حضور روحانیون مردمی در کنار مردم نیز در گرایش و رویکرد ویژه مردم به مساجد بی‌تأثیر نبود. حوزه‌های علمیه به دلیل نظارت‌ها و محدودیت‌هایی که از سوی دربار و ساواک بر آن‌ها صورت می‌گرفت همانند مسجد قادر به خدمات‌دهی به نیروهای انقلابی نبودند اما روحانیونی که برخاسته از همان حوزه‌های علمیه بودند در مساجد با مردم همراه می‌شدند. در آخرین ماه‌های منتهی به پیروزی انقلاب اسلامی که حوادث روند تندتری به خود گرفت، مسجد نقش بارزی در کنترل التهاب‌های جامعه داشت؛ حتی برخی مساجد به درمانگاه تبدیل شده و محل امنی برای زخمی‌ها و بی‌پناهانی بودند که بعضاً از دست ساواک فراری بودند. دانشگاه‌ها هرگز نتوانستند به اندازه مساجد در پیروزی انقلاب اسلامی سهم داشته باشند. حس همدلی و همراهی با انقلاب حسی بود که از مسجد در دل مردم نشست و همه اقشار مردم در مسجد برنامه‌های مورد نیاز برای پیروزی هرچه زودتر انقلاب اسلامی را تدبیر می‌کردند.
* به نظر می‌رسد نقش مساجد پس از پیروزی انقلاب اسلامی در تحولات اجتماعی و فرهنگی با فراز و نشیب‌هایی روبه‌رو بوده است؛ تحلیل شما از این موضوع چیست؟
نگاه به مساجد پس از پیروزی انقلاب اسلامی به دلیل اهمیت و تأثیرگذاری مساجد بر روند پیروزی انقلاب اسلامی اعتلا و ارتقا یافت. مساجد پس از انقلاب به کارکردهای اصلی خود نزدیک‌تر شدند؛ به تعبیر امام خمینی(ره) مساجد تبدیل به سنگرهایی برای حفظ و پاسداری از انقلاب اسلامی شدند که نمونه عالی آن را در بحبوحه دوران دفاع مقدس شاهد بودیم. اما متأسفانه در سال‌های بعد و با گسترش ابزارهای ارتباطی و تغییر نگرش برخی دولتمردان به مبانی انقلاب و مواضع آن دچار هجمه‌های فرهنگی شدیم که به تدریج نقش مساجد را کمرنگ کرد، در حالی که جا داشت نقش مساجد در کمک به اداره امور کشور هر روز پررنگ‌تر از قبل شود. سیاسی‌کاری‌ها و غفلت‌های صورت گرفته مردم را از مسجد دور کرد؛ هر چند به نظر می‌رسد مساجد در حال حاضر با شتاب بیشتری به دوران اوج خود بازگشته‌اند و خانواده‌ها یک بار دیگر متوجه اهمیت کارکردهای مسجد در تربیت دینی و اخلاقی فرزندان خود شده‌اند.
نظر شما