دامداران در بازار کرونایی نمی‌توانند کرکره مغازه‌شان را پایین بکشند، تولید هر روز ادامه دارد و حالا کاهش معنادار نرخ شیر حتی به پایین‌تر از نرخ مصوب، سبب شده کارخانجات بزرگ لبنی فرصت را غنیمت دانسته و با اکراه به خرید شیر اقدام کنند. آن‌ها شیر را می‌برند و موعد پرداخت پول دامداران را به زمانی نامعلوم موکول می‌کنند، یعنی وقتی صاردات شیر خشک انجام شد.

اما بحران به همین جا ختم نمی‌شود، شرکت‌های لبنی تمایلی به صادرات ندارند؛ آن‌ها ترجیح می‌دهند برای مدیریت بازار، این شیرخشک‌ها را در انبارهایشان نگهداری کنند اما نحوه مدیریت آن‌ها، قیمت تولیدات این حوزه را با خاک برابر کرده است.

برای اینکه بیشتر بدانید صحبت‌های فعالان حوزه دامپروری را بخوانید که از علت پیش آمدن چنین وضعیتی می‌گویند که آن‌ها را به این روز انداخته است.

نقره داغ دامداران با کاهش نرخ خرید و افزایش مدت بازپرداخت

آرش فرزاد نیا، فعال صنعت دام کشور در گفت‌وگو با خبرنگار ما می‌گوید: پس از قضیه شیرهای آفلاتوکسینی، افت قیمت شیر باز هم گریبان دامداران را گرفت. از اواخر اسفند که کرونا و بحث قرنطینه جدی شد و با صحبت‌های غیرکارشناسی مبنی بر اینکه طبع سرد شیر برای کرونا مضر است، شاهد کاهش مصرف بیشتر شیر در کشور بودیم، به طوری که در انتهای اسفند اوضاع بازار شیر بحرانی شد. در چنین شرایطی کارخانه‌های مختلف دریافت‌کننده شیر، شروع کردند به برگشت زدن شیرها و کاهش قیمت‌ها؛ از طرفی بازپرداخت‌ها معلوم نبود و قیمت شیر به شدت افت کرد. به‌عبارتی دامدار با سه مانع عدم دریافت شیر، کاهش نرخ خرید و افزایش مدت بازپرداخت نقره داغ شد. راهکار این بود که شیرهای تولیدی به شیرخشک تبدیل و صادر شود تا تقاضای صادراتی ایجاد شده به تعادل در بازار و رونق صنعت دامپروی منجر شود.

هیچ شیر خشکی صادر نشده است

دبیر کمیته تخصصی شیر خراسان رضوی با اشاره به پیگیری‌ها از دو وزارتخانه صمت و جهاد می‌گوید، تمام مکاتبات و رایزنی‌ها به مصوبه‌ای انجامید که 16 اسفند در جلسه ستاد تنظیم بازار تصویب شد که در آن با 10 هزار تن صادرات شیرخشک به صورت محدود به مقاصد صادراتی معلوم و البته به شکل سهمیه‌بندی موافقت شد. نمایندگان این صنعت با اعلام اینکه این 10 هزار تن به طرز قابل ملاحظه‌ای در برابر ظرفیت موجود کشور کم است و دردی از صنعت شیر دوا نمی‌کند، خوستار لغو ممنوعیت صادرات شیر خشک شدند. بدین ترتیب جلسه دیگری در 17 فروردین برگزار شد که انتظار داشتیم در آن ممنوعیت صادرات شیرخشک لغو شود. بر اساس آمار رسمی کشور، تا پیش از سال جدید 34 هزار و 500 تن دپوی شیر خشک داشتیم که هر روز به مقدار آن افزوده می‌شود، ولی آنجا نیز تنها با صادرات 10 هزار تن شیر خشک دیگر موافقت شد که همچنان باید به صورت سهمیه‌بندی اجرا می‌شد. در این میان اما کارخانجات لبنی اقدامی برای صدور 10 هزار تن اول و 10 هزار تن دوم انجام ندادند.

مصوبه‌ای برای صادر نکردن

وی می‌افزاید: مصوبه اخیر به جای حل مشکلات، بر گره‌های کار افزود؛ به طوری که فعالان این حوزه به جای صادرات، در حال مجادله برای نحوه سهمیه‌بندی‌ها و چانه‌زنی برای گرفتن سهم بیشتر هستند. در این وضعیت که هر روز بر میزان دپوی شیر خشک در کشور افزوده می‌شود، کاهش معنادار نرخ شیر هم ادامه دارد، نرخ مناسب دلار هم سبب شده کارخانجات بزرگ لبنی تمایلی به خروج یکباره شیر از کشور نداشته باشند و ترجیح دادند برای مدیریت بازار، این شیرخشک‌ها را در انبارهایشان نگهداری کنند.

فرزاد نیا تأکید می‌کند: در این میان کارخانجات لبنی هم که دنبال بازی دو سر برد هستند به شدت دنبال حفظ وضعیت موجود هستند. از طرفی نمی‌خواهند صادرات را از دست بدهند، چون دلار بالا رفته و با این قیمت خاک را هم اگر صادر کنند برایشان به صرفه است؛ از طرفی نمی‌خواهند باب صادرات را باز کنند که نکند یک تقاضایی در برابر عرضه دامداران ایجاد شود و  قیمت شیری که این روزها به شدت افت کرده بالا برود. پس به روال گذشته، شیر خشک دپو شده را اندک اندک صادر می‌کنند و سپس شیر ارزان را دوباره خریداری کرده و جایگزین شیر خشک‌های صادر شده می‌کنند تا بازار همواره با دپوی شیر خشک مواجه باشد و صادرات نتواند تأثیری در افزایش قیمت شیر داشته باشد. یعنی همین ‌آش و کاسه که هست.

این فعال صنعتی کشور در حوزه دامپروری می‌گوید: پیشنهاد فعالان صنعت دامپروری کشور این است که سهمیه‌بندی منتفی، زمان و مهلت صادرات کوتاه و به کارخانجات اعلام شود در یک موعد مقرر برای صادرات اقدام کنند وگرنه سهمیه آن‌ها خواهد سوخت. پیشنهاد دیگر این بود که مشوق‌هایی برای صادرکنندگان ایجاد کنید تا زودتر شیرخشک‌های دپو شده از کشور خارج شوند و مهم‌تر اینکه سهمیه کسانی که نتوانستند یا در انجام این کار تعلل می‌کنند از آن‌ها گرفته شده و به افراد دیگر که کننده کار هستند واگذار شود؛ اما این را هم قبول نکردند و همچنان پاسکاری بین صمت و جهاد ادامه دارد.

به جای افزایش صادرات، مهلت آن تمدید شد

به گفته وی، فعالان این عرصه به دنبال این بودند که وزارتخانه‌های جهاد و صمت کسانی را که مجوز گرفتند ولی با بازار بازی می‌کنند و نمی‌گذارند عرضه و تقاضای واقعی شکل بگیرد، با اولتیماتوم یا مشوق به این کار ترغیب کنند، ولی به جای این کار می‌خواهند بنا به درخواست جهاد کشاورزی 6 ماه دیگر مجوز صادراتی همین 10 هزار تن شیرخشک را هم تمدید کنند؛ یعنی عملاً در زمین کارخانجات لبنی بازی کنند تا فاتحه تولیدکننده و دامدار خوانده شود. او می‌گوید این روزها کارخانجات، شیر را تا کیلویی 800 تومان ارزان‌تر خریداری می‌کنند و نمی‌خواهند این مفت‌خری از دامدار را پایانی باشد. جالب اینجاست که در حالی که همچنان شیر را از تولیدکننده نمی‌خرند، کاهش قیمت دادند و بازپرداخت‌هایشان نیز معلوم نیست، از آن طرف یکسری کارخانجات لبنی در محصولات لاکچری مثل شیرهای طعم‌دار، ماست و خامه‌ها و غیره افزایش قیمت داده‌اند؛ مثلاً در یک قوطی شیر کاکائو که 3 هزار تومان بوده، هزار تومان افزایش نرخ اعمال کردند. حالا پرسش ما به عنوان تولیدکننده این است که چه کسی متولی نظارت بر فعالیت این کارخانجات است که با وجود اینکه شیر خام ارزان شده و بازپرداختش مطول و حتی کارخانجات هم به این موضوع اذعان دارند، بالا رفتن قیمت چه معنایی دارد.

به گفته وی، حوزه صنعت دامپروری و لبنیات نماد بارز خودکفایی کشوری است که در دهه 60 واردکننده لبنیات و تا سال‌های پیش واردات شیر خشک و کره داشت و حالا که در این کار خودکفا شدیم و می‌توانیم چند هزار تن به کشورهای مجاور، از روسیه و افغانستان و پاکستان و عراق گرفته تا حوزه خلیج فارس و در مواردی به آمریکا صادرات داشته باشیم چرا با تصمیم‌هایی که قابلیت اجرا ندارند در این مسیر سنگ‌اندازی می‌کنیم. انتظار می‌رود همان طور که در همه کشورها برای واردات ممنوعیت ایجادو صادرات را تسهیل می‌کنند، این اتفاق در سال جهش تولید در کشور ما هم بیفتد، نه اینکه بگویند ممنوعیت صادرات را برداشتیم اما این مصوبه را طوری تنظیم کنند که نشود آن را انجام داد ولی بتوان با آن دهان تولیدکننده را بست.

با ادامه پیگیری‌ها، وزارت جهاد به اتحادیه‌ها نامه زده است که برخی کارخانجات حاضر هستند تمام شیر تولید شده را بخرند، ولی به خودش زحمت نداده است تحقیق کند یا از دامداران بپرسد که مثلاً فلان کارخانه حساب‌های قبلی خودش را با این حوزه تسویه کرده است یا هنوز از سال 97 به دامداران بدهکار است و فقط می‌خواهد از جیب دامداران هزینه کنند و بخواهند ظرفیت تولیدش را بالا ببرد و هر وقت که شد هزینه آن را بپردازد.

گران می‌خریم، ارزان می‌فروشیم

امین هراتی، دیگر فعال حوزه دامپروری نیز از مشکلات دامپروری‌ها می‌گوید که هم دغدغه تأمین مواد اولیه را دارند و هم دغدغه فروش محصول را و می‌پرسد با چه منطقی گاودار باید با پول نقد نهاده گران خریداری کند و از آن طرف تولیدش را به چک سه ماهه و قیمت پایین بفروشد.

مدیرعامل اتحادیه صنعت دامپروری خراسان رضوی یادآور می‌شود:  ذرت با قیمت هزار و 350 تومان دولتی در بنادر موجود هست که تا هزار و 600 و هزار و 800 و به صورت محدود در بازار وجود دارد، ولی از آنجایی که دامدار باید خوراک روزانه دام را تأمین کند در صورت نبودن نهاده دولتی باید از بازار آزاد ذرت را 2 هزار و 400 تومان تهیه کند، سویا را که نرخ دولتی آن 2هزار و 700 تومان است را 3هزار و 700 تومان بخرد. از طرفی گاوداران نهاده‌ها و خوراک دام مثل جو، ذرت و سویا را به صورت پیش پرداختی تهیه می‌کنند، یعنی امروز پول را واریز می‌کنند و یک ماه بعد آن را تحویل می‌گیرند، ولی شیر را روزانه به کارخانجات می‌فرستند و حتی اجازه چانه زنی و قیمت پرسیدن هم ندارند. کارخانجات لبنی وضعیت را به گونه‌ای رقم زده‌اند که دامداران باید به همین که شیر را با زمان بازپرداخت نامعلوم از آن‌ها تحویل می‌گیرند شکرگزار باشند.

هراتی معتقد است قانون انتزاع حوزه بازرگانی را از جهاد گرفته است، درصورتی که یک وزارتخانه باید خودش کل موارد زیرمجموعه خودش را مدیریت کند، از زمان صادرات و واردات و تنظیم گیری بین این دو گرفته تا قیمت‌گذاری، ولی حالا در وزارت صمت بدون در نظر گرفتن تولیدکننده این قیمت‌ها تعیین می‌شود و در حوزه صادرات هم برای مجوز صادرات باید یک و ماه نیم رایرنی و نامه نگاری کنیم تا اجازه 10 هزار تن را بدهند که مهلت صدور آن پایان فرودین ماه است. شرکت‌های لبنی هم تقاضای تمدید مهلت کردند که این یعنی باز هم بر دپوی شیر خشک افزوده می‌شود.

به زودی دام‌ها راهی کشتارگاه می‌شوند

وی تأکید می‌کند: آقایان مسئول به جای تمدید مهلت صادرات لطفاً دنبال بازگشایی یک مرز و خروج شیر خشک از کشور باشید، چرا که کارخانجات برای این کار عجله‌ای ندارند؛ چون هر چقدر انبارهایشان پرتر باشد شیر را با پول مفت تری می‌خرند و سراغ داریم کارخانه‌ای که به دامداران گفته است هر وقت شیر خشک را فروختیم به شما پول می‌دهیم.

وی می‌گوید: درخواست ما از متولیان این است که صادرات شیرخشک که می‌تواند منجر به ارزآوری، رونق تولید و اشتغال‌زایی شود از سر گرفته شود تا شیر خشک مازاد که در انبارها دپو شده از کشور خارج شود و تقاضاهای جدید برای شیر با قیمت منطقی تری صورت گیرد. یادتان باشد گاوداری که 400 گاو را هر روز می‌دوشد نمی‌تواند تولیدش را صفرکند یا کرکره مغازه‌اش را پایین بکشد تا شما در زمان مقتضی بازار را مدیریت کنید، او مجبور می‌شود به مرور دام‌های مولدش را به کشتارگاه بفرستند، این طور باشد شما در آینده پنیر دانمارکی سر سفره خواهید داشت نه تولید ایرانی.