محمد شیخانی

نیل پستمن، متفکر شهیر علم ارتباطات معتقد است: اینکه شما فرزندتان را در مقابل تلویزیون تنها رها کنید مانند این است که وی را با انبوهی از موادمخدر تنها گذاشته‌اید؛ این مهم ناظر به این است که باید در قبال رسانه‌ها به صورت عام و تلویزیون به صورت خاص(به دلیل دامنه فراگیری آن) رویکردی انتخابی داشت.

اساساً در قبال رسانه دو رویکرد قابل طرح است؛ رویکرد در معرض بودن و رویکرد انتخابی. رویکرد در معرض بودن ناظر به این است که شما به صورت ناخواسته و دائم در معرض امواج رسانه هستید، اما رویکرد انتخابی به این مهم اشاره می‌کند که براساس سلیقه و زمان خود دست به انتخاب یک رسانه مشخص و یا برنامه خاص می‌زنید.

این‌ها را گفتیم تا به این برسیم که این روزها به واسطه تعطیلی سینماها بسیاری از اکران‌ فیلم‌ها حالت آنلاین پیدا کرده و به نوعی وضعیت «در معرض بودن» را به ذهن متبادر می‌کند. به این معنا که همگان به صورت یکسان می‌توانند از آن بهره بگیرند؛ وقتی همه به یکسان در معرض یک پیام قرار می‌گیرند با پدیده‌هایی همچون کودک بزرگسال یا بزرگسال کودک مواجه می‌شویم، یعنی کودک و نوجوان به دلیل آنکه در معرض همان پیامی است که والدینش قرار دارند، رشدی سریع‌تر دارند یا همان اصطلاحی که بعضاً می‌گوییم کودک بیشتر از سنش می‌فهمد، اما غافلیم که این درک بیشتر به واسطه در معرض بیشتر بودن برخی رسانه‌هاست.

این روزها بعضاً کمدی‌های نه‌چندان خوشایندی از طریق اکران‌های آنلاین در اختیار همگان است. مایه دسترسی به این کمدی‌ها نیز یک اینترنت ناقابل است که به وفور به ویژه در اختیار کودکان و نوجوانان قرار دارد. والدین متأسفانه بیشتر نگاه ابزاری دارند و معتقدند تبلت یا موبایل سبب سرگرمی کودک و نوجوان می‌شود، اما چندان از محتوایی که در این ابزارها جریان دارد، اطلاعی ندارند.

برخی مفاهیم مطرح شده در فیلم‌های اکران آنلاین به هیچ وجه تناسبی با سن و سال مخاطب کودک و نوجوان ندارد و سبب می‌شود او در معرض قرار گیرد و با مفاهیمی آشنا شود که به هیچ وجه متناسب با درک، تحصیلات و شرایط سنی او نیست.

شاید سیاست‌گذاران فرهنگی زمانی که برای فرار از بحران کرونا و تعطیلی سینماها در حال گره‌گشایی بودند باید به پس از قضیه نیز فکر می‌کردند؛ اینکه اکران آنلاین در اختیار همه است و کودک و نوجوان می‌تواند به راحتی و در خفا مخاطب این فیلم آنلاین قرار گیرد و والدین نیز اطلاعی از این مسئله ندارند.

تا پیش از فراگیر شدن اکران آنلاین، سینما اساساً رسانه‌ای انتخابی بود و نه رسانه‌ای در معرض، به این معنا که والدین تصمیم می‌گرفتند براساس شرایط سنی فرزندان خود یک فیلم خاص را انتخاب کرده و آن را در سینما به تماشا بنشینند و حتی بعضاً اگر در میانه فیلم هم تشخیص می‌دادند فیلم مناسب نوجوانشان نیست سالن سینما را ترک می‌کردند، اما در اکران آنلاین این شرایط حاکم نیست و کودک و نوجوان به راحتی در معرض قرار می‌گیرد و والدین نیز عمدتاً به دلیل عدم‌اطلاع نمی‌توانند زمینه خروج از فیلم یا راهنمایی را فراهم کنند.

مفاهیم جنسی مطرح شده در برخی از این کمدی‌ها بسیار زیاد است و نیازمند بازنگری است؛ حتی مخاطب بزرگسال نیز بعضاً در قبال تعدد این مفاهیم حس شرم پیدا می‌کند، اما کودک یا نوجوانی که بدون اطلاع در معرض این پیام‌ها قرار می‌گیرد قرار است چه نوع تربیت رسانه‌ای داشته باشد؟ نیاز است خیلی سریع از سوی متولیان امر در این زمینه بازنگری صورت گیرد.