ساحل عباسی/

چهاردهم مردادماه در تقویم رسمی کشور روز حقوق بشر اسلامی و کرامت انسانی نام گرفته است و مناسبت آن تهیه و تدوین اعلامیه حقوق بشر اسلامی در این تاریخ است. برای بررسی اینکه کشورهای عضو سازمان همکاری‌های اسلامی در اتفاقاتی که در دنیای اسلام و خارج از آن می‌گذرد تا چه اندازه حافظ و مجری حقوق بشر اسلامی و کرامت انسانی بوده‌اند، با محمد جهان‌تیغ حقوقدان و پژوهشگر بین‌المللی به گفت‌وگو پرداختیم.

*آیا می‌توان گفت کشورهای اسلامی حافظ و مجری خوبی در حقوق بشر اسلامی بوده‌اند؟ آیا بین حقوق بشر اسلامی و غربی تفاوت‌هایی وجود دارد؟

گرچه کشورهای اسلامی قانون یا مصوبه حقوق بشر اسلامی و کرامت انسانی را به تصویب رساندند و بر آن اجماع ورزیدند، اما در برخی از فعالیت‌ها مانند کشورهای غربی که دم از حفظ حقوق بشر می‌زنند، در راستای حفظ حقوق بشر آن هم از نوع اسلامی و نسبت به هم‌کیشان خود کوتاهی‌های بسیاری روا داشته‌اند. به هر حال بین حقوق بشر اسلامی و حقوق غربی شباهت‌ها و تفاوت‌هایی وجود دارد. به عنوان مثال یکی از مواردی که در حقوق بشر اسلامی بسیار مورد تأکید است، موضوع کرامت انسانی با رعایت حقوق انسانی چون آزادی، مساوات و حق مالکیت و... است. این ها در برخی مؤلفه‌ها با حقوق بشر غربی شباهت هایی دارد، اما در همین مقدار تشابه نیز تفاوت‌های عمیقی وجود دارد که بعضی از آن مبتلا به جوامع اسلامی و غربی است که می‌توان به آن اشاره کرد. از جمله این موضوعات  بحث حقوق اسرا، ضعفا، نگاه اسلام به نوع دینداری افراد و عدم آسیب رساندن در اشکال مختلف به مسلمانان است، در حالی که در اسلام بر حقوق زنان و کودکان و انسان‌های ضعیف و ناتوان بسیار تأکید شده است. اما متأسفانه عملکرد برخی دولت‌ها و حکومت‌های اسلامی متفاوت و در تضاد با قوانین حقوق بشر اسلامی است. عملکرد برخی کشورها مثل عربستان سعودی در قبال جهان اسلام به هیچ وجه در منظومه حمایت، حفظ و احترام به حقوق بشر اسلامی یا حقوق بشر غربی هم نبوده است.

یا به طور مثال در بحث یمن و سوریه این کشور با کمک، همراهی و همدستی مدعیان حقوق بشر غربی سال‌هاست به کشتار زنان و کودکان و حمایت از گروه‌های تروریستی خطرناکی چون داعش ادامه می‌دهد. متأسفانه درباره این کشورها و سایر کشورهای اسلامی یا مسلمانانی که تحت ظلم هستند، کمترین واکنشی از سوی کشورهایی که قانون حقوق بشر اسلامی را تاأیید کرده یا عضو سازمان‌های حقوق بشر غربی هستند، دیده نمی‌شود. بنابراین با  قاطعیت می‌توان گفت این کشورها در موضوع اجرای حقوق بشر اسلامی کمترین تلاش و فعالیتی صورت نداده‌اند، در حالی که جمهوری اسلامی ایران با فداکاری بزرگانی چون شهید سلیمانی و مدافعان حرم سال‌ها برای حرمت مسلمانان ودفاع از ناموس و کاشانه آن‌ها جان فدا کردند. بی‌شک کشورهای اسلامی در خصوص حقوق بشر برنامه قابل تأمل یا عملکرد قابل دفاعی نداشتند که به طور خاص بتوان از آن نام برد یا یاد کرد. اعلامیه حقوق بشر اسلامی که در سازمان کنفرانس اسلامی به تصویب رسید، فقط در حد یک نام و عنوان از حقوق بشر اسلامی در آن باقی مانده است، شاید با قاطعیت بتوان گفت نام تنها کشوری که در زمینه حقوق بشر به شدت فعال است و در سطح منطقه، خاورمیانه و در سطح جهان فعالیت می‌کند، ایران اسلامی است که سال‌هاست در برابر بی‌قانونی‌ها و هنجار شکنی‌ها و رفتارهای ضد حقوق بشر و کرامت انسانی کشورهای منطقه به‌خصوص عربستان سعودی ایستاده است. حمله و تجاوز به یمن، کشتار کودکان و زنان بی‌گناه، افزایش قحطی و گسترش بیماری در این کشور نشان دهنده آن است که این کشورها اهتمامی به اجرای حقوق بشر اسلامی نداشته و به صورت ظاهری هم مفاد آن را رعایت نکرده‌اند.

*آیا می‌توان در شهادت  سردار سلیمانی عنوان کرد کشورهای اسلامی اعتقادی به حفظ حقوق بشر اسلامی ندارند؟

یکی از موضوعات مهمی که جهان اسلام با بی‌اعتنایی و عدم موضع‌گیری جدی درباره آن نشان داد عملاً الزامی به پیگیری یا حفظ حقوق بشر اسلامی ندارد، شهادت سردار سلیمانی و ابومهدی المهندس بود. در حالی که چنین ظلم بزرگی به دو ملت ایران و عراق شد، اما کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی کوچک‌ترین موضع‌گیری در این موضوع از خود نشان ندادند. حتی در قالب یک بیانیه و شکایت به مجامع بین‌المللی! بنابراین حقوق بشر اسلامی در بین بسیاری از کشورهای اسلامی مظلوم و مهجور مانده است.

*برای عملیاتی کردن حقوق بشر اسلامی در بین کشورهای اسلامی چه راهکاری قابل اجراست؟

به نظر می‌رسد کشورهای اسلامی یک بار دیگر باید مواضع روشنی نسبت به رعایت حقوق بشر اسلامی اتخاذ کنند. در واقع علاوه بر رسیدن به این موضوع که نیازمند همگرایی بیشتر در اجرای موازین حقوق بشر اسلامی هستیم، به خصوص جنایت‌هایی که علیه مسلمانان صورت می گیرد، چه به صورت ظلم مسلمانان علیه مسلمانان یا سایر کشورها و ادیان غیر اسلامی، تشکیل دادگاه کشورهای اسلامی یک نیاز ضروری در سطح جهان اسلام است. پیگیری پرونده‌هایی که علیه حقوق بشر اسلامی است در این دادگاه می‌تواند نویددهنده اهتمام بیشتر کشورهای اسلامی به رعایت حقوق بشر و کرامت انسانی اسلامی باشد. قطعاً مداخلات سیاسی و سیاسی‌کاری‌ها سبب عدم اهتمام کشورهای اسلامی به رعایت و اجرای حقوق بشر اسلامی شده است، پرهیز از سیاسی کاری و توجه هر چه بیشتر به رعایت مفاد حقوق بشر اسلامی منجر به پیوستگی و هم افزایی بیشتر بین کشورهای اسلامی خواهد شد، عدم توجه به اجرای مفاد قانون حقوق بشر اسلامی، منجر به تکرار حوادث خشن و غیر انسانی و اسلامی در جهان اسلام می‌شود، هنگامی که کشورهای جهان اسلام در برابر جنایت های برخی از کشورهای اسلامی مثل عربستان سعودی در قبال مردم یمن و سوریه یا رژیم صهیونیستی در برابر فلسطین یا آمریکا در قبال مردم ایران هیچ موضع گیری قاطعانه‌ای نمی‌کنند، احتمال تکرار این جنایت‌ها برای کشورها و ملت‌های دیگر هم ممکن است. ینابراین به گفته مقام معظم رهبری که غربی ها ناقضان حقوق بشر در سراسر دنیا هستند، جهان اسلام باید به سمت تحقق حقوق بشر اسلامی  حرکت کند؛ چرا که هیچ رفتار غیر انسانی در اسلام پذیرفتنی نیست.