قدس آنلاین: ویژه‌برنامه «رفیق» به کارگردانی علی میرمیرانی و تهیه‌کنندگی رضا حماسی از اول محرم در بخش شبانگاهی شبکه چهار سیما روی آنتن رفته است. این برنامه که همراه با قطعات نمایشی و به صورت سیاه و سفید پخش می‌شود، با نگاهی متفاوت روایتگر واقعه عاشورا از دیدگاه رفقای امام‌حسین(ع) است. سیما تیرانداز، بازیگر تئاتر، سینما و تلویزیون، قصه هر قسمت را روایت می‌کند و آن قصه در قالب قطعات نمایشی روی صحنه می‌رود. همچنین در هر قسمت از برنامه بدرالسادات بهرامی، زهرا کریمی، هادی معتمدی، یاحا کاشانی، کیوان کثیریان، جابر قاسمعلی، علی میرفتاح، اسماعیل آذر و مریم جلالی به عنوان کارشناس، موضوع‌های مرتبط با این فضا را مورد بررسی قرار می‌دهند. شعرخوانی توسط بابک صبوری نیز از دیگر بخش‌های این برنامه است.
برنامه «رفیق» با روایتی متفاوت از محرم در ۱۳ قسمت یک ساعته هر شب ساعت ۲۲ روی آنتن شبکه چهار سیما می‌رود. با علی میرمیرانی درباره جزئیات ساخت این ویژه‌برنامه متفاوت محرمی گفت‌وگو کردیم. او از مخالفان جدی ساخت برنامه‌های ترکیبی روتین و سلبریتی زده است و برای ساخت یک برنامه مذهبی متفاوت برای تلویزیون اعلام آمادگی می‌کند. مشروح این صحبت را در ادامه می‌خوانید.
ایده شکل‌گیری «رفیق» چطور زده شد؟
من سه ماه پیش این طرح را به شبکه چهار ارائه دادم. در ذهنم به دنبال ساخت برنامه‌ای بودم که گفت‌وگوشوندگانش سلبریتی نباشند و کسانی باشند که از حوزه‌های کمتر شنیده شده حرف بزنند، همچون شاعران، روزنامه‌نگاران، روان‌شناسان و همه کسانی که سلبریتی نیستند، اما حرف‌های شنیدنی دارند. این طرح دارای بخش روایی و بخش نمایشی هم بود و می‌خواستم بخش روایی را یک بازیگر روایت کند، بخش نمایشی هم روایت‌هایی از دوستان امام‌حسین(ع) با اجرای چند بازیگر باشد. در واقع زندگی رفقای امام حسین(ع) را در 13 ساعت به زبان روایی و نمایشی به تصویر کشیدیم و در کنار آن، گفت‌وگو و پرفورمنس داشتیم.
با توجه به نو بودن فرم این برنامه، تغییراتی در طرح اولیه شما صورت نگرفت؟
مدیر گروه اجتماعی شبکه چهار بسیار همراه برخورد کرد. من در ابتدا طرح را به صورت شفاهی ارائه کردم و گفتم چنین فرم متفاوتی را در ذهن دارم و می‌خواهم یک کار شیک در این حوزه بسازم. ایشان خیلی استقبال کرد، اگرچه تبادل‌نظر هم در این بین پیش آمد، ولی تا این لحظه، هیچ اعمال سلیقه‌ای از طرف تلویزیون انجام نشده است.
سابقه موفق برنامه «گفت‌وگوی تنهایی» که فرم و محتوای متفاوتی هم داشت در ساخت این برنامه به شما کمک کرد، اینکه مدیران تلویزیون با فرم متفاوت «رفیق» مخالفت نکنند؟
هفت سری از «گفت‌وگوی تنهایی» ساخته شد و یکی از تجربیات موفق من در برنامه‌سازی بود. شاید این برنامه از هر شبکه دیگری پخش می‌شد، برندی که با این برنامه در آن شبکه شکل می‌گرفت را منقطع نمی‌کردند و ادامه می داند. برنامه «گفت‌وگوی تنهایی» دست‌کم تا 10 فصل دیگر امکان ساخت داشت و ایده‌ها و چهره‌هایش را مد نظر داشتم، اما این برند برای شبکه چهار چندان جذابیت نداشت، ضمن اینکه بسیاری از مدیران عوض شدند و آن برنامه منقطع شد. تاکنون برای ساخت فصل‌های بعدی «گفت وگوی تنهایی» تقاضایی از سوی مدیران شبکه چهار نداشتم. برنامه «رفیق» هم قرار است برنامه‌ای با ظاهر و ارائه متفاوت، محتوا و حتی عنوان متفاوت باشد و خوشبختانه تا این لحظه هیچ اعمال سلیقه‌ای از سوی مدیران تلویزیون نشده است.
چرا برایتان اهمیت دارد که برنامه‌ای با محتوای دینی و مذهبی را در قالبی نو بسازید در حالی که نوآوری برای بسیاری از برنامه‌سازان این حوزه اهمیتی ندارد و قالب و محتوای روتینی را برای ساخت برنامه‌هایی از این دست پیش می‌گیرند. اصلاً ضرورت روایت‌های نو از واقعه کربلا چیست؟
بسیاری از برنامه‌سازان در ساخت برنامه‌های ترکیبی به دنبال شکل و قالب نو نیستند و این برنامه‌ها به برنامه‌های «یافت آبادی» معروف شده است. در یافت‌آباد تهران مبل می‌فروشند و در برنامه‌های یافت‌آبادی تلویزیون هم دو تا مبل می‌گذارند، دو نفر حرف می‌زنند و آنتن پر می‌شود چون نه هزینه دارد و نه فکر و ایده و توان می‌خواهد در حالی که گروه ما برای ساخت برنامه «رفیق» از جان مایه گذاشت. گروه تولید این برنامه از تهیه‌کننده گرفته تا آهنگساز، تدوینگر، گریمور، تصویربردار و همه، روزانه 16 ساعت کار می‌کنند تا برنامه فاخری روی آنتن برود. خیلی از برنامه‌سازان این‌قدر وقت و هزینه پای کار نمی گذارند. تهیه‌کننده کار را هم خودم به تلویزیون معرفی کردم چون می‌خواستم تهیه‌کننده باسلیقه و همراهی باشد. برای ساخت برنامه‌های متفاوت، اگر تهیه‌کننده همراه نباشد بهانه هزینه‌های بالا را می‌آورد. همه عوامل تولید «رفیق» با تمام توانشان کار می‌کنند، ولی به این تلاش‌ها بها داده نمی‌شود گویی آنتن پر شدن مهم‌تر است تا اینکه چه برنامه‌ای روی آنتن برود. طبیعی است در چنین شرایطی بسیاری از برنامه‌سازان به سراغ ساخت برنامه‌های یافت‌آبادی بروند و از کارشناس‌هایی دعوت کنند که 60 هزاربار به تلویزیون آمده‌اند و همیشه حرف‌های تکراری می‌زنند در حالی که برای ساخت این برنامه‌ها باید طراحی شود. موقع نوشتن طرح «رفیق» حتی پرفورمنس‌ها را نوشته بودم، به یاد دارم که در طرح نوشته بودم گفت وگوها چطور باشد و بخش روایی داشته باشیم. این برنامه محصول ساعت‌ها تحقیق گروهی سه‌نفره درباره زندگی یاران امام حسین(ع) است تا روایت‌ها کاملاً معتبر و دقیق باشد و یک گروه نگارشی، بخش نمایشی و روایتی کار را نوشتند. می‌خواستم روایت‌ها توسط یک بازیگر زن اجرا شود، بازیگری که سابقه تئاتری دارد، چون معمولاً راوی برنامه‌های مذهبی، خانم‌ها نیستند. موسیقی اصلی برای این برنامه ساخته شده است در حالی که اکنون برای سریال‌ها به سختی موسیقی اصلی می‌سازند چه برسد به برنامه ترکیبی. گروه تولید این برنامه عاشقانه و خالصانه پای کار هستند و شبانه‌روز فعالیت می‌کنند. با وجود اینکه سه ماه پیش طرح را به شبکه دادم ولی 20 روز مانده به محرم، گفتند کار را بسازید. سعی کردیم کیفیت کار پایین نیاید و گمان می‌کردم اتفاقی که باید درباره «رفیق» رخ داده است.
چرا کار را در 13 قسمت بستید؟
در طرح اولیه نوشته بودم که برنامه قرار است برای اول محرم تا سوم شهادت امام‌حسین (ع) ساخته شود ضمن اینکه از قدیم، فصل‌های برنامه‌های تلویزیونی 13 قسمتی بوده است، ولی محرمی‌ها 10 قسمتی است، اما مرسوم است که تا سوم، عزاداری‌ها جدی‌تر باشد.
دلیل اینکه بخش نمایشی به صورت سیاه و سفید است، چیست؟
طرح اولیه بخش نمایشی بدون هیچ اکسسواری بود می‌خواستم بگویم بدون نشان دادن تصویر یک شمشیر یا حتی یک زخم، می‌شود حرف از سوگ زد. یاران و رفقای امام‌حسین (ع) زندگی‌های بسیار خوبی داشتند، بین آن‌ها نقاش، خطاط، ادیب و شاعر هم بوده، ولی این‌ها کمتر گفته شده است. به واقعه عاشورا هم اشاراتی داشتیم، ولی برنامه‌های زیادی درباره این واقعه ساخته شده‌اند، ما می‌خواستیم روی زندگی و رفاقت دوستان امام حسین(ع) تمرکز کنیم. دعا کنید که 13 قسمت را به سلامت تحویل دهیم و پخش شود.
آنچه در برنامه‌های شما نمود بیشتری می‌یابد، جنس محتوای متفاوت و عمیق آن است، چرا برایتان مهم است که حرف‌های جدی و عمیق در تلویزیون زده شود؟
من نویسنده و روزنامه‌نگار هستم، سابقه فیلم‌نامه‌نویسی دارم و چون حرفه‌ام نوشتن است محتوای برنامه‌ها برایم اهمیت دارد. من از تکنیک نمی‌آیم، تصویربرداری نیستم که کارگردانی کند، چون از جهان نوشتن می‌آیم، محتوا برای اولی‌تر است.
به نظر شما محتوا در برنامه‌های مذهبی تلویزیون روی دور تکرار افتاده است؟
بله، برنامه‌های مذهبی تلویزیون تکراری شده است. من بارها پیشنهاد ساخت برنامه متفاوت مذهبی را به تلویزیون داده‌ام، چون برنامه مذهبی را باید برای غیرمذهبی‌ها ساخت. مذهبی‌ها نیاز به چنین برنامه‌هایی ندارند ، چون اطلاعات مذهبی دارند. بارها اعلام آمادگی کرده‌ام که حاضرم برنامه طولانی 90 شبی مذهبی فاخر و شیک برای تلویزیون بسازم که غیرمذهبی‌ها را با خودش همراه کند، ولی هیچ وقت تلویزیون همراه نشده است. برای ساخت برنامه‌های ترکیبی مذهبی معمولاً به دو تا صندلی و کارشناس‌های همیشگی و حرف‌های تکراری بسنده می‌کنند تا از نظر بودجه‌ای هم برایشان کم‌خرج باشد. باز هم اعلام می‌کنم می‌توانم برنامه طولانی در حد توان خودم با شکل و ایده متفاوت بسازم.
تلویزیون به این جنس از برنامه‌های متفاوت در این ایام نیاز دارد زیرا غیرمذهبی‌ها هم به حرمت امام‌حسین (ع) در این ایام پای برنامه‌های تلویزیون می‌نشینند و جالی خالی برنامه‌سازی برای این جنس از مخاطبان احساس می‌شود؟
همین‌طور است، گروه سازنده «رفیق» روزانه 16 ساعت کار می‌کنند تا برنامه آبرومندی در این حوزه ساخته شود. هر کسی هم به قدر و سهم خودش، رزقی از اعتبار و اثرگذاری بر مخاطب می‌برد. امیدوارم صاحب اصلی کار، این برنامه را بپسندد و نظر کند. عده‌ای می‌گویند ما داریم برای امام حسین (ع) برنامه می‌سازیم. من از این شعارها نمی‌دهم چون امام‌حسین (ع) نیازی ندارد که احدی برایش برنامه بسازد، این ما هستیم که نیاز داریم برای امام حسین(ع) برنامه بسازیم. امیدوارم به بهانه ساخت این برنامه، حضرت گوشه چشمی به ما داشته باشند.
همزمان با پخش، کار همچنان در حال ساخت است؟
بله، ما هنوز درگیر ضبط و ساخت «رفیق» هستیم. من سه ماه پیش ایده ساخت برنامه را دادم که روند ساخت آن این‌قدر فشرده نشود، ولی 20 روز مانده به محرم به ما اعلام کردند که برنامه را بسازیم. بخش‌های نمایشی و روایتی کار تمام شده، ولی ضبط بخش‌های هنری کوچک و گفت و گوها همچنان ادامه دارد.
چرا شبکه چهار را برای ساخت این برنامه انتخاب کردید؟
به نظرم این برنامه کمی متفاوت است، سیاه و سفید است و زبان شعرگونه و ادبی دارد، احساس کردم که جایگاه تولید و پخش آن در شبکه چهار است. البته اگر نگاه تلویزیون به برنامه مساعد باشد برای بازپخش به شبکه‌های دیگر هم می‌دهند. امیدوارم این اتفاق بیفتد تا برنامه مخاطبان بیشتری داشته باشد. مدیران تلویزیون عادت کرده‌اند که برای ساخت برنامه‌های ترکیبی ساده، بودجه و برآورد هزینه کمی را در نظر بگیرند، چون به دوتا صندلی و کارشناس‌های تکراری بسنده کرده‌اند و به اینکه چقدر توان و ایده برای ساخت این برنامه‌ها بگذارید بها نمی‌دهند، به همین دلیل بسیاری از برنامه‌سازان می‌گویند سری که درد نمی‌کند را چرا دستمال بببندیم، دو تا صندلی بگذاریم و کار را تمام کنیم در حالی که جای خالی برنامه‌های متفاوت مذهبی به شدت در تلویزیون احساس می‌شود.
نظر شما