قدس آنلاین-گروه استان ها:اتفاقی که برای هر ۵ گونه این ماهی‌ها افتاده است در لیست سرخ اتحادیه بین‌المللی حفاظت از محیط‌زیست IUSN در مرحله شدیداً در معرض انقراض قرارگرفته‌اند یعنی وضعیتی شبیه وضعیت یوزپلنگ در کشورمان اما با این حال آخرین بازمانده این ماهی‌ها هم‌اکنون در دریای خزر موجود است.

تا ۳۰ سال پیش ۹۰ درصد بازار جهانی خاویار طبیعی متعلق به ایران بود درحالی‌که هم‌اکنون خاویار اصلاً وجود ندارد و خاویار موجود بیشتر کارگاه‌های است و در محل‌های تکثیر در اسارت خاویار تولید می‌شود و هم‌اکنون هیچ‌ شخصی نمی‌داند که سهم بازار جهانی خاویار ایران چقدر است.

نسل‌کشی ماهیان خاویاری

یکتا نیک یکی از کارشناسان محیط‌زیست بابیان اینکه درگذشته تا سالی ۸۰ تن خاویار صادر می‌کردیم که بهترین خاویار جهان بوده است و صنعت خاویار طبیعی جهان منحصر به ایران بود اظهار می‌کند: این‌گونه در پرتگاه انقراض همیشگی قرارگرفته است واصلی‌ترین دلیل انقراض آن این است که این ماهی‌ها برای تولیدمثل در رودخانه‌های آب شیرین می‌آیند درحالی‌که رودخانه‌های اصلی اطراف دریای خزر مثل گرگان رود، رود تجن در ساری، سفیدرود در گیلان به‌شدت آلوده‌شده‌اند.

وی عنوان می‌کند: متأسفانه رودخانه‌ها بسیار کوچک‌شده‌اند و عمق آن‌ها کاهش‌یافته و در مقابل بر وسعت آن‌ها افزوده‌شده و از طرفی هم تأمین آب این رودخانه به علت تغییرات جوی کم شده و ورود فاضلاب، برداشت آب، برداشت از شن و ماسه ساحل رودخانه باعث شده زیستگاه این ماهی‌ها که کاملاً وابسته به این رودخانه‌ها هستند که باید برای تخم‌ریزی خود در آب شیرین رودخانه بروند به خطر بیفتد.

وی در ادامه بابیان اینکه علاوه بر اینکه زیستگاه‌ آن‌ها از بین رفته جمعیت ماهیانی که طعمه غذایی آن‌ها بوده‌اند نیز از بین رفته‌اند اظهار می کند: بیشتر طعمه‌های غذایی آن‌ها به دلیل آلودگی شدید دریای خزر تقریباً منقرض‌شده‌اند.

آلودگی‌های میکروبی

این کارشناس محیط زیست می افزاید:  در زمینه جمعیت ماهیان خاویاری از جمعیت مؤثر برداشت سهمگینی کردیم و زیستگاه تولیدمثل آن‌ها را از بین برده‌ایم.

وی خاطر نشان می کند: ۲۷ رود اصلی در دریای خزر می‌ریزد که از این ۲۷ رود ۱۵ رود در مازندران است و ۲ رود در گلستان و ۵ رود در گیلان است که تمام این ۲۷ رود در حال واردکردن فاضلاب به دریای خزر است.

وی با اشاره ب این موضوع که این ۲۷ رود ۲۷ نقطه میکروبی را در دریای خزر به وجود آورده است بیان می کند:  باید با این وضعیت پرچم سیاه در دریای خزر بالا ببریم و نباید به دریایی خزر به لحاظ شدت آلودگی حتی دست بزنیم چه برسد به اینکه در آن شنا کنیم یا از ماهیان آن استفاده کنیم.

کاهش صید از ۳۱۰ تن به یک تن

مدیر امور ماهیان خاویاری استان گلستان نیز در این رابطه می گوید: مسیر انقراض ماهیان خاویاری در دریای خزر در حال طی شدن است و اگر به همین روال پیش برویم، در آینده‌ای نزدیک دیگر ماهی خاویاری را در دریای خزر نخواهیم داشت.

سید مصطفی عقیلی نژاد اظهار می کند: در سال ۱۹۸۸ میلادی، در دریای خزر سه هزار تن خاویار و ۳۰ هزار تن گوشت ماهیان خاویاری صید شد و در بحبوحه همان سال‌ها، در ایران رکورد صید ۳۱۰ تن خاویار به ثبت رسید.

وی با بیان اینکه در حال حاضر میزان صید ماهیان خاویاری مولد برای بازسازی ذخایر در ایران به‌شدت کاهش پیداکرده اذعان می کند: به‌طوری‌که سال گذشته میزان صید به کمتر از یک‌تن رسید.

عقیلی نژاد خاطرنشان می کند: تقویت ذخایر ماهیان خاویاری قطعاً می‌تواند در رونق اقتصادی ساحل‌نشینان و کسانی که سالیان سال امرارمعاش خود را از دریادارند، نقش اساسی داشته باشد.

وی با اشاره به این موضوع که نیاز است متولیان امر شدت عمل بیشتری نسبت به صیادانی که اقدام به صید غیرقانونی و قاچاق ماهیان خاویاری می‌کنند، داشته باشند تاکید می کند: این صیادان غیرقانونی حتی به شکل بی‌رویه‌ای ماهیان کوچک که به سن بلوغ نرسیده‌اند را از دریا صید و جلوی احیای ذخایر را می‌گیرند.

پرورش خاویار مصنوعی

مدیر امور ماهیان خاویاری استان گلستان یادآور می شود: متأسفانه جایگاه تکثیر طبیعی ماهیان خاویاری با توجه به احداث سدهای متعدد بر روی رودخانه‌ها از بین رفته است امروزه با توجه به این شرایط، بیش از ۹۸ درصد احیای نسل ماهیان خاویاری در دریای خزر وابسته به تکثیر مصنوعی است؛ ازاین‌رو باید تکثیر مصنوعی را تقویت کنیم.

وی با اشاره به اینکه خاویار خزری به‌خصوص خاویار ایران همواره موردتوجه تجار خاویار در دنیا بوده است یادآوری می کند:  کیفیت خاویار خزری که با رشد طبیعی ماهیان خاویاری در دریا به دست می‌آید، قابل قیاس با خاویاری که در شرایط مصنوعی پرورش داده می‌شود، نیست لذا پرورش ماهیان خاویاری و تولید خاویار را به شکل مصنوعی رد نمی‌کنیم اما باید تمام تلاش ما این باشد که ذخایر دریا را تقویت و بهترین کیفیت خاویار دنیا را تولید کنیم.

عقیلی نژاد تاکید می کند: دریای خزر ۱۲۰۰ کیلومتر طول و ۷ هزار کیلومتر خط ساحلی دارد و ماهیان خاویاری در این وسعت زیاد مهاجرت می‌کنند لذا موضوع مربوط به حفاظت و بازسازی ذخایر ماهیان خاویاری دریای خزر را نمی‌توان تنها به شکل استانی و یا در کشور ایران دنبال کرد، بلکه باید همه کشورهای حاشیه دریای خزر در آن سهیم باشند.