اقدام نخست از آن رو بی‌اثر است که دولت آمریکا عملاً روغن ریخته را نذر امامزاده کرده است؛ در واقع تیم بایدن در شرایطی درخواست ترامپ برای آغاز «مکانیسم ماشه» را پس گرفته که اساساً این درخواست به دلیل خروج آمریکا از برجام، از سوی شورای امنیت مورد پذیرش قرار نگرفته بود! در واقع فرایندی که دولت ترامپ در اعمال دوباره تحریم‌های سازمان ملل طی کرده و به طور کامل شکست خورده بود، اکنون از سوی رسانه‌های غربی به شکل «امتیازی از طرف بایدن به ایران» بزک می‌شود. ظریف، وزیر خارجه کشورمان در توییتی نوشت: «آمریکا اذعان کرد ادعاهای پمپئو درباره قطعنامه ۲۲۳۱ هیچ اعتبار قانونی ندارد. ما هم موافق هستیم. آمریکا باید در پایبندی به قطعنامه ٢٢٣١، تمام تحریم‌هایی که توسط ترامپ احیا و بازاعمال شده بود را بی‌قید و شرط و به صورت مؤثر بردارد، بعد از آن، ما فوراً تمام اقدام‌های اصلاحی (کاهش تعهدات) را به عقب برمی‌گردانیم».
بیانیه تند اروپا؛ همسو با آمریکا
در همین حال شامگاه پنجشنبه گذشته فرانسه، انگلیس و آلمان در بیانیه مشترکی که کاملاً با لحن تهاجمی نگارش شده، تأکید کردند: «اگر ایران به پایبندی دقیق تعهداتش ذیل برجام بازگردد، آمریکا نیز همین کار را خواهد کرد». کشورهای اروپایی عضو برجام از عزم خود برای بررسی «نگرانی‌های امنیتی جامع‌تر درباره برنامه موشکی و فعالیت‌های منطقه‌ای ایران» سخن گفته‌اند که این موضع گیری نیز دقیقاً در راستای سیاست آمریکا برای توسعه برجام تفسیر می شود.
ایران به دیپلماسی فرصت کافی داده است
حرف ایران روشن و منطقی است؛ تحریم‌های قید شده در توافق هسته ای باید «عملاً» برداشته شود تا ایران هم به تمام تعهدات خود عمل کند. ایران پس از خروج آمریکا از برجام در اردیبهشت ۹۷ یک سال صبر راهبردی در پیش گرفت و به دیپلماسی اروپایی فرصت داد تا کم کاری آمریکا را جبران کند. اما پس از ادامه بدعهدی غرب، تهران تعهدات خود را در پنج بازه زمانی دوماهه کاهش داد که متأسفانه این گام‌ها نیز آمریکایی‌ها را وادار به عقب نشینی از سیاست فشار حداکثری نکرد. در نهایت پیش از برگزاری انتخابات آمریکا و روی کار آمدن دولت بایدن، مجلس شورای اسلامی، در طرحی دو فوریتی، تصویب کرد در صورت عدم رفع تحریم‌ها در بازه زمانی دو ماهه، ایران سطح دسترسی‌های آژانس را کاهش خواهد داد. اکنون و در آستانه پنجم اسفند که موعد اجرای ماده ششم این قانون در کاهش دسترسی‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است، ایران قصد دارد اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی از پنجم اسفند را متوقف کند و حجم نظارت‌ها و تعداد بازرسان آژانس انرژی اتمی را در ایران کاهش دهد.
آمریکا، تحریم‌های ایران را دارایی راهبردی خود می‌داند
ابوالفضل عمویی، سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس با اشاره به اینکه عادی شدن فروش نفت ایران و وضعیت رضایت‌بخش تبادلات بانکی، دو خواسته اصلی ایران بوده اما هیچ اتفاقی در این حوزه رخ نداده، درباره توقف اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی به قدس می‌گوید: قانون مجلس نظارت‌های فراپادمانی را نفی می‌کند؛ چرا که اجرای پروتکل الحاقی، در شرایط برجامی بود و اکنون که برجام آسیب جدی دیده و طرف‌های ایران تعهدات خود را انجام نمی‌دهند، نیاز است ما هم در تعهدات خود کاهش ایجاد کنیم. این عضو کمیسیون امنیت ملی با اشاره به اینکه تیم بایدن اختیارات لازم را دارد؛ چرا که پروسه خروج انصارالله از فهرست تروریستی را در ۱۱ روز انجام داد، گفت: اما دولت بایدن به این دلیل که تحریم‌ها را یک دارایی راهبردی برای خود می‌داند، درباره ایران هیچ اراده‌ای برای حذف تحریم‌ها ندارد.
ایران: اول اقدام بعد جلسه!
در شرایط فوق، طرف آمریکایی هیچ اقدام خاصی نکرده و تنها درخواست حضور در جلسه کشورهای «عضو» برجام را مطرح کرده است! رویترز به نقل از یک مقام بلندپایه آمریکایی گزارش داده این درخواست آمریکا به پیشنهاد اروپایی‌ها بوده است. اما سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان در توییتی کنایه آمیز خطاب به اروپایی‌ها یادآوری کرد: «به دلیل خروج آمریکا از برجام، ۱+۵ وجود ندارد.» خطیب زاده با بیان اینکه حرکات نمادین خوب است اما برای احیای ۱+۵، آمریکا باید عمل کند و تحریم‌ها را بردارد، خطاب به پیشنهاد اروپایی‌ها گفت: «این ترتیب کلیدی است: [اول] تعهد، اقدام [در نهایت] جلسه».
بایدن اگر خواسته بزرگ دارد باید امتیاز بزرگ بدهد
آمریکا در شرایطی درخواست تشکیل جلسه ۱+۵ و مذاکرات رو در رو با ایران را داده که همین دو روز پیش آنتونی بلینکن وزیر خارجه این کشور تأکید کرده بود: «برجام توافقی کافی نیست و باید به یک توافق طولانی تر و گسترده تر برسیم». منظور بلینکن از توافق گسترده تر، اضافه کردن تعهدات موشکی و منطقه ای به برجام است که دولت ترامپ چهار سال به دنبال آن بود و در نهایت نتوانست به آن برسد. اظهارات بلینکن تا حدی عجیب و تند بود که جاناتان پاور تحلیلگر برجسته اروپایی در واکنش به آن گفت: «این اظهارات کاملاً گمراه‌کننده و صحبت کردن به شیوه ترامپ است. بایدن باید به خودش بیاید». مهدی ذاکریان تحلیلگر مسائل آمریکا نیز درباره طرح این درخواست‌های زیاده خواهانه می‌گوید: «هر کشوری می‌تواند خواسته‌های خود را در سطح بین‌المللی مطرح کند، اما اینکه این درخواست‌ها مورد پذیرش ایران یا حتی سایر اعضای جامعه بین‌المللی قرار بگیرد، محل تأمل است. ایران قبلاً با آمریکا به طور مفصل مذاکره و توافقی امضا کرده، اما آمریکایی‌ها آن را نقض کردند، این برای همه کشورها بی معناست که به میز مذاکره با کشوری برگردند که به راحتی نتایج مذاکرات قبلی را زیر پا می‌گذارد. هیچ بازیگری در عرصه بین‌المللی چنین نمی‌کند. درنتیجه ادامه مسیر اجرای برجام با توجه به خواسته‌های جدید آمریکا، با مشکلات و چالش‌های زیادی روبه‌رو خواهد بود». وی در گفت‌وگو با قدس ادامه می‌دهد: این مسئله ساده‌ای نیست که شما سه سال یک ملت را تحریم کنید و بعد از سه سال بگویید از حالا برگردیم به توافق و تازه بگویید اول ایران به توافق برگردد! ذاکریان در ادامه می‌گوید: «هر بازیگری که خواسته بزرگ می‌خواهد، یا باید امتیاز بزرگ بدهد یا تهدید بزرگ را عملیاتی کند. بایدن هر کاری بخواهد انجام دهد، در دوران ترامپ بدتر از آن شده و اتفاقاً شکست خورده و موجب محکومیت دولت آمریکا در سطح جهانی شده است. اگر بایدن بخواهد مسیر ترامپ را ادامه بدهد، شکستش قطعی است.»
ضرورت واقع گرایی به دیپلماسی آمریکایی
به نظر می‌رسد همان طور که ناظران بین‌المللی معتقدند نه آمریکا آمریکای یک دهه پیش است و نه ایران ایران یک دهه پیش، واشنگتن امروز در اوج انزوای دیپلماتیک و ضعف سیاسی قرار دارد و در داخل نیز با بحران‌های بی‌سابقه‌ای دست و پنجه نرم می‌کند. در مقابل ایران از یک جنگ تمام عیار اقتصادی پیروز بیرون آمده است. فارین پالیسی در گزارشی که دیپلماسی ایرانی آن را ترجمه کرده، نوشته است: «با همه تحریم‌های به کار گرفته شده توسط دولت قبلی آمریکا، ایران امروز به هیچ وجه در آستانه سقوط یا فروپاشی قرار ندارد. پیش بینی می‌شود که ایران در سال ۲۰۲۱ شاهد یک بهبود اقتصادی نیز باشد. به این ترتیب، ایالات متحده باید به سرعت به توافق برگردد و سرعت پیشرفت برنامه هسته ای ایران را متوقف کند». همان‌طور که فارین پالیسی نوشته ایران به‌سرعت به برنامه هسته ای خود بازخواهد گشت و مطمئناً در ماه‌های آینده و همزمان با کند شدن تیغ تحریم‌ها و کم اثر شدن آن، ایران گام‌های بیشتری برای کاهش تعهدات خود برخواهد داشت تا زمانی که یا طرف مقابل را وادار به انجام تعهدات خود کند و یا به طور کامل از توافق هسته‌ای خارج شود.
نظر شما