در یک سال گذشته اما با شیوع ویروس کرونا، آسیب شدیدی به صنعت گردشگری در مشهد و خراسان رضوی وارد شد؛ آنچنان که به اذعان برخی مسئولان در این حوزه، بیش از ۹۰ درصد از فعالان گردشگری در مشهد و خراسان رضوی با بیکاری روبه‌رو و زیان‌های مالی سنگینی را متحمل شده‌اند.

مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی خراسان رضوی چندی پیش در همین ارتباط گفت: این استان با ۱۰ درصد مشمولان دریافت کمک معیشتی، بیشترین منابع تخصیص‌یافته و تعداد مشمولان را بین دیگر استان‌های کشور در اختیار دارد.

حمیدرضا پناه افزود: از مجموع ۳۴ میلیون و ۹۰ هزار نفر از مشمولان کمک معیشتی در کشور، بیش از  ۳ میلیون و ۳۰۰ هزار نفر از جمعیت خراسان رضوی (نزدیک به ۱۰ درصد کل مشمولان)، کمک ۱۰۰ و ۱۲۰ هزارتومانی دولت را دریافت کرده‌اند.

با شیوع کرونا بیشتر کسب‌وکارهای کلانشهر مشهد مانند هتل‌ها، رستوران‌ها و مراکز اقامتی و سیاحتی تقریباً تعطیل و بسیاری از مشاغل صنوف مرتبط با زائران و گردشگران متضرر شده‌اند. آمارها نشان می‌دهد اشتغال ۷۰ هزار نفر در صنعت گردشگری مشهد به دلیل کرونا تهدید شده است.

به گفته مسئولان میراث ‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی، جمع کل خسارت ناشی از کرونا در حوزه گردشگری و صنایع‌دستی در خراسان رضوی نزدیک به ۴۰ هزار میلیارد ریال بوده است و از مجموع ۲ هزار و ۳۰۰ واحد گردشگری دارای مجوز فعالیت در این استان، هزار و۷۰۰ واحد (۷۴ درصد) به خاطر بحران کرونا غیرفعال و تعطیل شده‌اند.

این در حالی است که پیش‌ازاین به دلیل فشار تحریم‌ها و ضرورت چشمپوشی از اقتصاد نفت محور، ایده جایگزینی صنعت گردشگری برای نفت، از سوی برخی مسئولان و دولتمردان مطرح بود؛ چراکه باور بر این است صنعت گردشگری با مجموعه‌ای پیچیده از خدمات گوناگون، فرصت‌های اشتغال فراوانی را در بخش‌های مختلف ایجاد می‌کند و درصورتی‌که این صنعت توسعه یابد، بسیاری از بخش‌های مختلف کشور با رشد و رونق مواجه می‌شوند که ازجمله آن‌ها می‌توان به رشد مسکن، کشاورزی، حمل‌ونقل و اشتغال‌زایی‌های مستقیم و غیرمستقیم اشاره کرد.

شیوع کرونا و به دنبال آن، رکود گردشگری به‌ویژه در خراسان رضوی و مشهد، زمینه و فرصت مناسبی برای متولیان این حوزه فراهم آورده است تا با استفاده از ظرفیت‌های پژوهشی مختلف، راهکارهای مؤثر و کارآمدی برای رسیدن به هدف توسعه و جایگزینی صنعت گردشگری برای نفت را پیدا کنند.

آنچه مسلم است اینکه در آینده‌ای نه‌چندان دور، سایه خطر و تهدید ویروس کرونا از این مرزوبوم برطرف و مشهد و خراسان رضوی نیز بار دیگر میزبان جمعیت میلیونی زائران و گردشگران خواهند شد. تا آن زمان اگر برنامه و ظرفیتی برای جذب حداکثری زائران و گردشگران نداشته باشیم، به‌ویژه در شرایطی که افزایش قیمت‌ها و گرانی گسترده کالا و خدمات، قدرت خرید و تحرک بسیاری از خانواده‌ها را به طور چشمگیری کاهش داده است، نمی‌توانیم انتظار جبران خسارت‌های دوران کرونا برای شاغلان و صنوف مرتبط با حوزه گردشگری (که تاکنون بیش از ۱۵ هزارمیلیارد تومان برآورد شده است) را داشته باشیم و صنعت گردشگری این خطه را با عقب‌گردی بی‌سابقه و تاریخی روبه‌رو ساخته‌ایم؛ توسعه و جایگزینی صنعت گردشگری برای نفت هم پیشکش!

ایران پیش از بحران کرونا، از مقاصد بزرگ گردشگری سلامت در منطقه بوده است و به گفته معاون توسعه منابع و مدیریت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، سالانه نزدیک به ۶۰۰ هزار گردشگر سلامت از ۵۵ ملیت مختلف، برای درمان به کشورمان می‌آمدند که مشهد پس از تهران، پذیرای بیشترین تعداد این گردشگران بوده است. بدون تردید در دوران پساکرونا نیز این شهر بار دیگر جایگاه خود را در این زمینه بازخواهد یافت و مسئولان دستگاه‌های مرتبط باید با توجه به تغییر شرایط از هم‌اکنون برنامه‌های مدون و کارشناسی شده‌ای برای جلب و جذب گردشگران سلامت در دستور کار خود داشته باشند.

البته دولت و قانون‌گذاران در این زمینه وظیفه اصلی را برعهده دارند؛ وظیفه‌ای که در چند دهه گذشته باوجود وعده‌های بسیار در شعارهای تبلیغات انتخاباتی و سخنرانی در مجامع و محافل مختلف، هرگز جامه عمل نپوشیده است.

با تمام این اوصاف نباید این احتمال تلخ را نادیده گرفت که اگر اقدامی برای اصلاح ناهنجاری‌های سنتی در حوزه خدمات گردشگری در مشهد صورت نگیرد با رونق دوباره این حوزه بازار افراد بی‌نام ونشان خدمت‌رسان به گردشگران در بخش‌های مختلف والبته تبعات ریز و درشت آن دوباره داغ خواهد شد.