انتخاب و داوری آثار و افتتاح نمایشگاه مجازی در تیرماه و برگزاری مراسم اختتامیه و اهدای جوایز در مرداد ماه ۱۴۰۰ خواهد بود. حاشیه‌هایی که در خصوص تصویرهای جلد کتاب‌های درسی مطرح می‌شود، اهمیت این جشنواره را بیشتر می‌کند، این موضوع موجب شد در تماسی با «مجید ذاکری یونسی» دبیر این جشنواره از چند و چون ماجرا بیشتر بپرسم. ذاکری از تصویرگران شناخته شده است که در کارنامه کاری وی از کارگردانی فیلم مستند و کوتاه تا شرکت در نمایشگاه‌های تصویرسازی و عکس در برخی کشورها از جمله کره جنوبی، چین، ترکیه، لبنان، تاجیکستان، ژاپن و... دیده می‌شود.
او همچنین مدیر هنری کتاب‌های درسی سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی است.
در شروع از تاریخچه برگزاری جشنواره تصویرسازی کتاب‌های درسی بگویید.
این چهارمین جشنواره تصویرسازی کتاب‌های درسی است که در سازمان برنامه‌ریزی تألیف کتب درسی برگزار می‌شود. پیش از این، سه دوره جشنواره تصویرسازی را در دهه ۸۰ برگزار کردیم. در آن جشنواره‌ها به موضوع تصویرگری متن کتاب‌های درسی پرداخته بودیم چون تا آن زمان کاری به این شکل انجام نشده بود بنابراین احساس کردیم که باید در این حوزه حرکتی داشته باشیم. طبعاً در آن زمان ۱۰ یا ۱۵ نفر بیشتر نبودند که در کتاب‌های درسی به عنوان گرافیست، تصویرگر و... با ما همکاری و همراهی می‌کردند چون اصولاً تغییری در کتاب‌ها انجام نمی‌شد که به فراخوان عمومی نیاز باشد. برگزاری آن سه جشنواره سبب شد، فایلی گسترده از تصویرگران کتاب‌های درسی و کمک آموزشی بدست بیاوریم.
چرا جشنواره‌هایی که در دهه ۸۰ برگزار شد ادامه پیدا نکرد؟
دو نکته وجود داشت؛ اول اینکه همزمان شد با تغییرات وسیع و زیربنایی پایه‌های درسی و نکته دوم تغییرات در دولت‌ها و سیاست‌گذاری‌ها، کمبود بودجه و مسائلی از این دست موجب شد جشنواره تداوم نداشته باشد. تغییر پایه‌ها سبب شد تمام هم و غم سازمان تألیف کتب درسی صرف رساندن به موقع کتاب برای سال درسی جدید به دست بچه‌ها شود.
اما خوشبختانه سال گذشته تولید این کتاب‌ها تا دوره دوازدهم به پایان رسید و برای ما فراغ بالی فراهم شد. حالا که کتاب‌ها نه به صورت استاندارد ۱۰۰ درصدی که مورد نظر ماست آماده شده و به دست بچه‌ها رسیده و با ضعف‌هایی در تصویرها و محتواها روبه‌رو است وقت بهینه‌سازی این کتاب‌هاست. یعنی در ادامه باید از پایه اول ابتدایی کتاب‌ها را در حوزه‌های تصویرگری، متن، گرافیک و دیگر بخش‌هایی که نیاز است تا یک کتاب خوب به دست دانش‌آموزان برسد بهینه‌سازی کنیم. در جلساتی که سال جاری با همین موضوع داشتیم، پیشنهاد شد جشنواره دوباره احیا بشود و نیروهای جدید، فعال و خوش‌فکری که در سال‌های اخیر کار کرده‌اند شناسایی و به جمع نیروهای قبلی اضافه شوند.
و بیشترین واکنش‌ها هم به حذف دختران از جلد کتاب سوم دبستان بود؟
بی‌پرده بگویم که در آن ماجرا اصلی‌ترین موضوع اختلاف‌های سیاسی و لشکرکشی‌ها بود. چه آن گروهی که می‌گفتند باید حذف شود و چه گروهی که می‌گفتند باید باشد و حذف نشود. مسئله بعدی این بود، حذفی که آنجا انجام شده بر اساس بازخوردهایی بوده که مؤلفان آن کتاب داشتند که جلد کتاب از نظر فضاسازی شلوغ است و به درد این پایه درسی نمی‌خورد. دوستان هم با توجه به اینکه باید طی یک هفته کتاب دوباره زیر چاپ می‌رفت و زمان برای اجرای جلد جدید نداشتند به این نتیجه رسیدند که همان جلد را خلوت کنند تا در فرصت مناسب برای سال بعد جلد جدیدی طراحی بشود. یعنی مُسکنی مقطعی برای اینکه مشکل را حل کنند تا در ادامه بتوانند کار را اصولی انجام بدهند و خلاصه تصمیم نهایی کم کردن از عناصر بصری روی جلد کتاب، هم از پسرها، هم از دخترها و هم از عناصر دیگر جلد بوده و صرفاً برای خلوت کردن جلد اما بازخوردی که پس از چند ماه داشت همان ماجرایی بود که شما هم در جریان آن هستید. کتاب چند ماه بود چاپ شده بود و نه از دانش‌آموزان و نه از معلمان بازخوردی نداشتیم و اصلاً خودمان هم یادمان رفته بود که چه تغییری در جلد اتفاق افتاده است تا اینکه آن عواملی که به دنبال پررنگ کردن این ماجرا و انداختن آن در دهان مردم بودند کار خودشان را کردند و به خواسته خودشان رسیدند. در حدود ۲۷ یا ۲۸ سالی که بنده در بخش هنری کتاب‌های درسی هستم هر ساله اتفاق‌های مشابه این را داریم.
از نگاه شما چقدر تصویرسازی یک کتاب درسی با یک مجموعه شعر و یا داستان تفاوت دارد و اصولاً چه سختی‌هایی وجود دارد؟
من این نکته را بارها گفته‌ام که تصویرسازی کتاب درسی شبیه تصویرسازی هیچ کتاب دیگری نیست. تصویرسازی کتاب درسی فقط تصویرسازی کتاب درسی است. در بخش تصویرگری کتاب‌های درسی هنرمند هم باید تصویرگر باشد و هم مؤلف و مدرس؛ یعنی بداند تصویری که کار می‌کند بعداً در تدریس آموزشی چه کاربردی خواهد داشت و این تفاوت اصلی است. ممکن است تصویری در کتاب درسی کار شده باشد که از نظر المان‌های زیبایی‌شناسی امتیاز کمتری را کسب کند ولی از نظر آموزشی شما باید نظر دانش‌آموز و معلم را با تصویرتان همراه کنید. تصویر آموزشی برای کتاب درسی از بحث زیبایی‌شناسی مهم‌تر است در صورتی که در یک کتاب قصه و یا شعر ماجرا کمی فرق می‌کند و آن بخش زیبایی‌شناسی شاید اولویت تصویرگر باشد. در کتاب درسی این ماجرا با نوعی اجبار همراه است پس باید هر کاری می‌کنیم کاملاً کاربردی باشد.
در خصوص هنر تصویرگری با چه آسیب‌هایی روبه‌رو هستیم؟
دانشجو پس از دانشگاه خودش را تصویرگر می‌داند اما وقتی که وارد بخش کاربردی و آموزش کار می‌شود، متأسفانه کارایی لازم را ندارد. با این همه تصویرگر خوبی که داریم اما هنرمندانی که در بخش تصویرگری کتاب درسی و کمک آموزشی تبحر داشته باشند به اندازه انگشتان دو دست است و این معضل بزرگی است و یکی از اهداف اصلی ما در برگزاری این جشنواره‌ها هم کمک به حل این مشکل است.
نظر شما