قدس آنلاین: با وجود تمدید یک ماهه و فرصت محدود ایران به آژانس و زمان تنگ برای توافقی جدید برای لغو تحریم‌ها و بازگشت آمریکا به برجام ، به نظر می‌رسد روند بحث و تفاهم بر سر سه موضوع یا محور اصلی که علی ربیعی سخنگوی دولت از آنها به عنوان مسائل باقی‌مانده در مذاکرات وین یاد کرد به کندی یش می‌رود.

سید عباس عراقچی رئیس هیئت مذاکره کننده کشورمان پس از مذاکرات شب گذشته کمیسیون مشترک برجام تاکید کرد که ایران بدون رسیدن به خواسته‌های کلیدی خودش قطعا توافق نخواهد کرد، گفت: فکر نمی‌کنم ظرف هفته جاری بتوانیم به جمع بندی نهایی در وین برسیم.

وی افزود: با وضعیت پیچیده‌ای مواجه هستیم به این دلیل که هم بازگشت آمریکا به برجام یکسری مسائل فنی، حقوقی و سیاسی دارد و هم راستی آزمایی اقدامات آمریکا، از پیچیدگی‌هایی برخوردار است و باید برای آن برنامه ریزی شود و در آن خصوص دقت شود و برای آن شاخص تعیین شود.

معاون وزیر خارجه بیان کرد: همین‌طور اقداماتی که ایران باید انجام دهد، طبیعتا با توجه به پیشرفت‌های سریع علمی و فنی که ایران در این مدت انجام داده نحوه تنظیم آنها با بازگشت به برجام پیچیدگی‌های خودش را دارد و اینها بحث‌های مفصلی را می‌برد و مجموعه این اقدامات در چه جدول زمانی باید انجام شود. 

توافق شاید بعد از انتخابات

حالا اما توئیت میخائیل اولیانوف نماینده روسیه در آژانس و این مذاکرات که حضوری فعال در رسانه ها دارد، ابعاد تازه‌ای از  چالش پیش روی این مذاکرات را رونمایی کرده است.

این دیپلمات ارشد روس بامداد امروز با به اشتراک گذاشتن اظهارات عراقچی در صفحه توئیتر خود، نوشت: «کاملا موافقم که نمی‌توان در روزهای آینده، انتظار نهایی‌شدن مذاکرات وین را داشت».

وی همچنین توضیح داد: «همچنین مشخص است که ما نمی‌توانیم تا قبل از انتخابات ریاست‌جمهوری ایران (۱۸ ژوئن) پیش‌نویس سند نهایی [مذاکرات وین] را مرتب و تکمیل کنیم».

این دیپلمات روس اما در پایان تاکید کرد که با تمام اوصاف، توافق در مذکرات وین در دسترس است.

اولیانوف در گفتگو با خبرنگاران حاضر در وین پس از نشست کمیسیون مشترک هم گفت «ما برای مرتب کردن متن فعلی و برداشتن پرانتزهای دور موضوعات ثانویه، به چند هفته دیگر زمان نیاز داریم. ما باید روی اینکه توافق چگونه اجرا شود، تمرکز کنیم».

وی مدعی شد « مسئله اجرای توافق، مسئله حل‌نشده اصلی است. پیشرفت‌هایی حاصل شده اما سرعت آن به اندازه‌ای نیست که ترجیح می‌دادیم. ولی من خوش‌بین هستم».

این دیپلمات روس همچنین روند مذاکرات وین را برخلاف اختلاف نظرها بین طرف‌های دخیل، مثبت ارزیابی کرد.

با این وصف به نظر می‌رسد اینکه تمایل کشورهای غربی به ویژه آمریکایی‌ها برای روشن شدن نتیجه انتخابات ایران یکی از دلایل طولنی شدن مذاکرات و حل نشدن برخی مسائل باقی مانده بوده چندان دور از واقعیت نیست.

سه موضوع محوری حل نشده

اما مسئله اینست که اگر این توافق تا پیش از تمام فرجه ایران به آژانس حل نشود، چه اتفاقی برای دوربین‌های آژانس و محتویات آنها خواهد افتاد و این مسئله چه تأثیری بر امکان امضای یک توافق جدید و اجرا آنرا در شرایطی که روابط ایران و آژانس روندی رو به تنش را طی می‌کند خواهد داشت.

تا اینجای کار به نظر می‌رسد علاوه بر موضوع انتخابات ایران دو مسئله دیگر کند کننده روند مذاکرات وین یکی مسئله گام های جبرانی ایران و موضوع سانتریفویژهای پیشرفته و نسل جدید فعال شده در تاسیسات فردو هستند که آمریکایی ها به ظاهر خواستار امحا و از بین بردن آنها شده‌اند، موضوعی که ایران زیر بار آن نمی‌رود. ضمن اینکه واشنگتن می‌خواهد مطمئن شود که تهران پس از احیای برجام به مذاکره برای تغییر شرایط این توافق و گفتگو درباره موضوعات دیگر نیز تن خواهد داد. و البته دیگر مسئله چالش برانگیز نحوه اجرای توافق بازگشت است.

بدین معنا که آمریکایی‌ها خواهان پیشگام شدن ایران یا اجرای همزمان بازگشت و لغو متوالی تحریم‌ها هستند و ایران تاکید بر لزوم لغو اولیه تحریم‌ها و راستی آزمایی آن و سپس بازگرداندن گام های جبرانی خود است.

موضوع اصلی و مهم در این میان مسئله تضمین عدم خروج مجدد و کارشکنی آمریکا است که موضوعی پیچیده و شاید غیر قابل تضمین باشد.

نماینده چین در مذاکرات وین هم امروز به همین وضوع اشاره کرد .

«وانگ کان» در گفتگو با رسانه های حاضر در وین گفت: «آمریکا باید وقت‌کشی و اهمال را کنار بگذارد و برای برداشتن کامل و جامع تحریم‌ها اقدام قاطعی کند. طرف‌های مرتبط هم باید اقدامات مؤثر برای جلوگیری از تکرار خروج آمریکا از برجام یا اعمال مجدد تحریم‌ها را بکار گیرند».

به نوشته وبگاه اطلاع‌رسانی دفتر نمایندگی چین در وین، وی همچنین توضیح داد: «نگرانی‌های ایران درباره برداشتن تحریم‌ها، مشروع و قانونی هستند. آمریکا باید ابتدا تمام تحریم‌های غیرقانونی یکجانبه بر علیه ایران و طرف‌های ثالث را بردارد. تحریم تسلیحات متعارف علیه ایران که با برجام و قطعنامه‌های مرتبط شورای امنیت همخوانی ندارد نیز باید برداشته شوند».

این دیپلمات چینی سپس از همه طرف‌های دخیل در مذاکرات وین خواست تلاش‌های خود را برای رسیدن به راهکاری جهت بازگرداندن سریع آمریکا و ایران به اجرای کامل برجام دو برابر کنند.

شکاف هایی که کم عرض شده‌اند

در همین حال روزنامه واشنگتن پست در گزارشی با اشاره به رایزنی‌های ایران و سایر طرف‌های برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) برای احیای این توافق و بازگشت آمریکا به آن نوشت:  ایران و ایالات متحده طی دو ماه گذشته درخصوص هر مسئله مورد بحث در مذاکرات غیرمستقیم خود در وین پیشرفت داشته اند اما با شروع دور ششم گفت‌وگوها از روز شنبه، دولت بایدن هنوز مطمئن نیست که آیا آن ها بیش از هر زمان دیگری از ابتدای مذاکرات به توافق نهایی نزدیک تر هستند یا نه.

یک مقام ارشد دولت آمریکا درباره مذاکراتی که با هدف بازگشت هر دو طرف به توافق هسته ای ۲۰۱۵ صورت می گیرد، گفت: در خصوص هر موضوعی در یک ملاقات جدید، پیشرفت هایی به دست می آید و  شکاف‌های باقی مانده می توانند طی چند هفته بسته شوند. 

این مقام آمریکایی افزود: اما ۷۰ یا ۸۰ درصد پیشرفت مهم نیست، تا زمانی که بی اعتمادی اساسی بین دو طرف برطرف و تصمیمات سیاسی برای پذیرش نتایج مذاکره گرفته نشود.

به نوشته واشنگتن پست، هر دو طرف، در برخی موارد با ویژگی بسیار خاص  قدم هایی را که مایلند در جهت انطباق با مفاد اصلی توافق هسته ای بردارند، مشخص کرده اند. ایران گفته که آماده است اقدامات متقابل خود را در پاسخ به لغو اقدامات دوره دونالد ترامپ، شامل تمامی تحریم ها انجام دهد. 

یک مقام اروپایی در این باره گفت: در حالی که سوالات حل نشده مربوط به تحریم های ایالات متحده و توانایی های هسته ای ایران همچنان باقی است، ما براساس منطق ریاضیاتی، کاملا خوشبین هستیم که حصول توافق عملی است اما این تنها بخشی از پاسخ است و بقیه موارد سیاسی تر است. 

این روزنامه آمریکایی در ادامه نوشت: در بالاترین سطوح سیاسی، هر یک از طرف ها چیزی را می خواهند که پذیرش توافق در کشورشان را آسان‌تر می کند اما ارائه آن توسط طرف مقابل غیرممکن است.  ایران به دنبال اطمینان از عدم خروج مجدد ایالات متحده از توافق هسته ای و اعمال مجدد تحریم ها توسط دولت آینده است.

دولت بایدن نیز می خواهد که ایران صریحاً موافقت کند که این توافق منجر به مذاکرات بعدی درباره محدودیت های طولانی تر و شدیدتر در برنامه هسته‌ای و برنامه‌های موشک بالستیک این کشور و به علاوه سوابق حقوق بشر شود.