به گزارش قدس آنلاین، اندیشکده اقتصاد مقاومتی در کتاب «الگوی تعرفه گذاری برق؛ رویکردی عادلانه و اقتصادی»، تجربه بیش از ۱۹ کشور در زمینه تعرفه گذاری برق را مورد بررسی قرار داده و تعرفه‌گذاری در ایران طی سال های اخیر را نیز مرور کرده است. همچنین در این کتاب، ضرورت اصلاح تعرفه‌های برق خانگی به همراه الگوی مفهومی پیشنهادی بیان و تشریح شده است.

آسیب شناسی تعرفه گذاری فعلی برق

در این کتاب آمده است، در ساختار تعرفه‌گذاری برق ایران، تعرفه‌ها به ۵ گروه خانگی، عمومی، تولیدی (آب و کشاورزی)، تولیدی (صنعت و معدن) و سایر مصارف تقسیم شده است؛ مصرف‌کنندگانی که مشمول ۴ تعرفه اول نباشند مانند بخش تجاری، در گروه پنجم قرار می‌گیرند. در حال حاضر برای هر ۵ گروه تعرفه نسبت به زمان‌های کم‌باری، میان‌باری و اوج بار نرخ‌های متفاوتی در نظر گرفته‌ شده است. بخش خانگی به دلیل دارا بودن بیشترین تعداد مشترک، حدود ۳۰ درصد از مصرف برق سالانه کشور و حدود ۵۰ درصد از مصرف برق در زمان اوج بار، اثر قابل ملاحظه‌ای در مصرف برق و منحنی بار دارد. پراکندگی مشترکین این بخش در کل کشور و دربرگیری اقشار مختلف در اقلیم‌های متفاوت، نظام تعرفه‌گذاری هوشمندانه‌ای را می‌طلبد.

«ناعادلانه بودن حمایت قیمتی دولت از مصرف برق خانگی»، «عدم ترغیب مشترکین خانگی به مدیریت مصرف مخصوصا در زمان اوج بار» و «هزینه بالای تولید و تامین برق برای دولت»، ۳ آسیب مهم شیوه تعرفه‌گذاری فعلی برق است که در بخش خانگی به وضوح خود را نشان داده و لذا اصلاح آن اولویت دارد.

حمایت قیمتی از مشترکین کم مصرف در کشورهای مختلف

مطابق تحقیقات این کتاب، تجربیات جهانی نشان می‌دهد که در کشورهای مختلف، صرفا مشترکین کم‌مصرف هستند که از حمایت قیمتی در مصرف حامل‌های انرژی مثل برق برخوردار بوده و هزینه‌های مشترکین پرمصرف در این زمینه معادل «قیمت تمام شده تامین برق» یا بیشتر از آن است. در واقع کشورها با ایجاد چنین سازوکاری، حمایت از مصرف‌کنندگان را بر مشترکین کم‌مصرف متمرکز نموده و با تعیین نرخ قابل توجه در پله های بالا، مصرف را مدیریت می‌کنند. علاوه بر این، با نرخ‌گذاری بیش از قیمت تمام شده برای مشترکان پر مصرف، تولید برق را در مجموع برای دولت و تولیدکنندگان بخش خصوصی، اقتصادی و به صرفه کرده‌اند.

اهداف اصلی از اصلاح ساختار تعرفه گذاری برق

در الگوی مفهومی ارائه شده در این اثر، هدف از اصلاح نظام تعرفه گذاری برق آن است که علاوه بر عادلانه نمودن حمایت‌های قیمتی و مدیریت الگوی مصرف، هزینه دولت در تامین برق کاهش یافته و صفر شود و تامین برق برای دولت اقتصادی گردد. در واقع دولت علیرغم اینکه باید از مشترکین کم مصرف نسبت به مشترکین پرمصرف «حمایت قیمتی» نماید، نباید برای تامین برق یارانه بدهد و مشمول هزینه شود.

این بدان معناست که «کل درآمد فروش برق به مشترکین مختلف» برای دولت باید معادل یا بیشتر از «قیمت تمام شده تامین برق» باشد. بدین ترتیب، نرخ برق مشترکین کم‌مصرف می‌تواند کمتر از قیمت واقعی تعیین شود و در مقابل مشترکین پرمصرف، بسته به پلکان مصرفی، معادل یا حتی بیشتر از قیمت واقعی (قیمت تامین برق) بهای آن را بپردازند. این الگو تقریبا در تمامی نظامات تعرفه‌ای برق در کشورهای مورد مطالعه پیاده شده است. البته ذکر این نکته ضروری است که قیمت هر واحد گاز که به نیروگاه‌ها عرضه می‌شود و در حال حاضر تقریبا نزدیک به صفر است، بر تعیین قیمت واقعی برق موثر می‌باشد، اما با هر قیمتی از گاز، فروض تعیین قیمت واقعی و الگوی مفهومی ارائه شده قابل پیاده سازی است و ارکان آن تغییری نمی کند.

از اهداف اصلی از اصلاح نظام تعرفه گذاری مبتنی بر «الگوی مفهومی» پیشنهادی در این مطالعه می‌توان به «افزایش عدالت اجتماعی در توزیع انرژی»، «کاهش شدت انرژی و افزایش ضریب بار شبکه برق» و «کاهش دیون وزارت نیرو به دلیل اقتصادی شدن تولید و تامین برق» اشاره کرد.

۵ محور الگوی مفهومی پیشنهادی برای نظام تعرفه گذاری برق خانگی

الگوی پیشنهادی این کتاب جهت اصلاح تعرفه گذاری برق که به دنبال «هدفمندی یارانه برق در بخش خانگی» از طریق «تفکیک الگوی تعرفه‌گذاری برای مشترکین کم‌مصرف و پرمصرف» است، در ۵ محور مبتنی بر شرایط اقتصادی کشور و با استفاده از خروجی مطالعات و پژوهش‌های مستمر، نظرات خبرگانی و تجربیات جهانی ارائه شده است:

• بازتعریف شیوه محاسبه یارانه برق و تخصیص صحیح آن
• اصلاح آستانه تعیین شده برای الگوی مصرف
• بازنگری در نرخ و بازه پلکان‌های مصرف
• تدوین تعرفه مخصوص برای ساعات اوج بار
• در نظر گرفتن جریمه برای تخریب ضریب بار شبکه 
• منبع: مسیر اقتصاد