نمایی که فارغ از داشتن یا نداشتن سواد سینمایی، مخاطب با داشتن اندک اطلاعاتی از ماجرای قتل‌های دهه ۷۰ سعید حنایی در مشهد، در مواجهه‌اش تنها از آن یک برداشت می‌تواند داشته باشد: سرمنشأ خشونتی که در این قصه شاهدش خواهید بود را باید در این نقطه یعنی حرم امام رضا(ع) جست‌وجو کنید. اما چرا نمی‌توان برداشتی غیر از این را از این نما داشت؟
برای پاسخ به چنین پرسشی کافی است از لنزِ خود سینما و زبان هنری بهره بگیریم. کارگردان‌ها معمولاً در نمای آغازین (establishing shot) فیلم یا صحنه‌ها سعی می‌کنند با استفاده از نمادهای یک منطقه، شهر یا کشور علاوه بر نشان دادن محل روایت قصه فیلم، پیشاپیش دریچه‌ای از فضا و مضمون فیلم را برای مخاطب بازگو کنند. حالا شما تصور کنید در نقطه آغاز فیلم، در نمایی بسیار دور و در حالی که حرم مطهر به عنوان نماد شهر مذهبی و با رشته‌ای از تاروپود خیابان‌های اطرافش که به‌وسیله نور برجسته شده است، شاهد ظهور نام نوشته فیلم «عنکبوت مقدس» در تصویر باشید؛ چه چیزی به ذهنتان می‌آید؟
بنابراین فهمیدن چنین مسئله‌ای نه نیاز به منتظر نشستن برای دیدن فیلم دارد و نه حتی تماشای تیزرهای آن؛ دیدن همین یک نما برای آنچه کارگردان مترصد القای آن به مخاطب است کفایت می‌کند. مضاف بر اینکه خود کارگردان نیز در نشست خبری این فیلم در جشنواره کن اذعان کرده بود: «فیلم عنکبوت مقدس در مورد یک قاتل زنجیره‌ای نیست بلکه در مورد یک «جامعه» قاتل زنجیره‌ای است»؛ مسئله‌ای که به گواه حاضران در کن و تماشاگران این فیلم، کارگردان از هیچ تلاشی برای نمایشی کردن آن مضایقه نکرده است. چنان‌که رضا منتظری، از خبرنگاران حاضر در این جشنواره در گزارشش از این جشنواره گفته بود: «در این فیلم آدم خوب نداریم. اغلب انسان‌ها پلید و کثیف هستند. خبری از تمدن و فرهنگ ایرانی در این فیلم نیست. چهره انسان ایرانی در این فیلم به عنوان یک مشت انسان عقب مانده متحجرِ جانیِ واپس‌گرا به مخاطب جهانی القا می‌شود. بدتر از همه اینکه از کارمند هتل گرفته تا رهگذر و پلیس را هم‌عقیده و همراه با قاتل نشان می‌دهد».
خواندن نقدهای منتقدان خارجی که تماشاگر این فیلم بوده‌اند نیز گواه همین مسئله است که انگیزه قاتل در این فیلم، نه تجاوز بلکه کشتن بر اساس عقیده است و مدام نیز تلاش می‌شود تصویر شهروندان این شهر، روحانیون و حرم مطهر -به مثابه خود حضرت رضا(ع)- به عنوان حامیان ایدئولوژی بازتولیدکننده این خشونت
تصویر شود.
طبیعی است که دلدادگان امام رئوف، امامی که ضامن و پناهگاه بی‌پناهان است، چنین بازنمایی مغرضانه و توهین‌آمیزی از مشهدالرضا(ع) و به‌خصوص حرم مطهر رضوی را تاب نیاورند و از آن اعلام انزجار کنند. همان‌طور که اشاره شد، در آن نما از فیلم «عنکبوت مقدس»، نام فیلم روی تصویر مشهد با مرکزیت حرم مطهر امام رضا(ع) نمایش داده شده و حالا تیزر و پوستر رسمی آن هم با همین تصویر بیرون آمده است. این تصویر، حرم مطهر را در کانون تار عنکبوت نشان می‌دهد.
واکنش چهره‌های هنری؛ از احسان علیخانی تا روح‌الامین و یامین‌پور
در میان چهره‌های تلویزیونی و سینمایی افراد فراوانی به این بی‌حرمتی واکنش نشان دادند. احسان علیخانی، مجری و برنامه‌ساز شناخته شده سیما نیز این اشعار فاضل نظری را با تصویری از کبوتران حرم در قالب استوری در صفحه اینستاگرامش منتشر کرد:
ما را کبوترانه وفادار کرده است/ آزاد کرده است و گرفتار کرده است/ بامت بلند باد که دلتنگیت مرا/ از هر چه هست غیر تو بیزار کرده است
وحید یامین‌پور، نویسنده کتاب‌هایی چون «نخل و نارنج» و «ارتداد» با انتشار فرسته‌ای در اینستاگرام نوشت: به خاطر بی‌ادبی عده‌ای به ساحت امام رئوف(ع) از رفقا دعوت می‌کنم تصویری از حرم نورانی حضرتش با هشتگ #تکه_ای_از_بهشت منتشر کنند و دیگران را به این چالش دعوت کنند.
مرتضی حیدری آل‌کثیر، شاعر جنوبی نیز با انتشار ابیاتی به این ماجرا واکنش نشان داد:
جایی که شهر از برق گنبد چهره می‌شوید/ ای صبح، لبخندت کجای ماجرا بوده است
خورشید قبل از آنکه خورشید جهان باشد/ فانوس آویزان ایوان رضا بوده است
حسن روح‌الامین نقاش برجسته کشورمان نیز با انتشار تصویری از حرم امام رضا(ع)، این حدیث از حضرت را بازنشر داد: امام رضا(ع) می‌فرماید: «رَحِمَ اللّهُ عَبْدا اَحْیا أمْرَنا،... یَتَعَلَّمُ عُلُومَنا و یُعَلِّمُها النّاسَ، فَإِنَّ النّاسَ لَوْ عَلِمُوا مَحاسِنَ کَلامِنا لاَتَّبَعُونا».
واکنش به توهین فیلم «عنکبوت مقدس» به ساحت امام رضا(ع)
مداحان اهل بیت(ع) در واکنش به این اتفاق و اهانت آشکار این فیلم به ساحت مقدس حضرت رضا(ع) که عزیزترین داشته و باور مردم ایران‌زمین و شیعیان جهان به شمار می‌رود، اعتراض خود را با انتشار متن و یادداشت‌هایی در فضای مجازی نشان دادند.
سیدمجید بنی‌فاطمه، مداح اهل بیت(ع) با انتشار تصویری از خود در لباس خادمی امام رضا(ع) شعر زیر را نوشت:
باید غبار صحن تو را توتیا کنند / «آنان که خاک را به نظر کیمیا کنند»
هوهوی باد نیست که پیچیده در رواق/ خیل ملائکند رضا یا رضا کنند
بازار عاشقان تو از بس شلوغ شد/ ما شاعرت شدیم که ما را سوا کنند
«هرگز نمیرد آن که دلش» جَلد مشهد است/ حتی اگر که بال و پرش را جدا کنند
هر کس به مشهد آمد و حاجت گرفت و رفت/ او را به درد کرب‌بلا مبتلا کنند
دردی عظیم و سخت که آن درد را فقط/ با یک نگاه گوشه چشمت دوا کنند
از آن حریم قدسی‌ات آقای مهربان/ «آیا شود که گوشه چشمی به ما کنند؟»
نوکری امام رضا(ع) شرف ماست
محمدحسین پویانفر، مداح اهل بیت(ع) در واکنش به این فیلم نوشت: «نوکری امام رضا شرف ماست».
با آل علی هر که در افتاد ور افتاد
حسین طاهری فعال‌ترین مداح در واکنش به این اقدام بود و ابتدا با هشتگ جشنواره_یهودی نوشت: «شرایط برگزیده شدن در جشنواره کن: توهین به مقدسات اسلام و شیعیان، ترویج تفکر و اهداف بهائیت، لجن‌پراکنی علیه جمهوری اسلامی و در آخر داشتن اخلاق، هنر و حرفه. با وجود سه گزینه اول، حتماً انتخاب می‌شوید! گزینه چهارم رو قول نمی‌دهیم! #عنکبوت_مقدس #کن_سیاسی».
او سپس در توییت دیگری با هشتگ جشنواره_کن نوشت: «یکی برا مقدسات و مملکتش جونشو میده، یکی برا پول، مقدسات و مملکتشو میده!»
این مداح در توییتی دیگر نوشت: «سفارت فرانسه که مجانی جایزه نمیده، اول شرفتو میخره، بعد پولشو میده! اسمشم میذاره جایزه! دقیقاً مثل اینه که از دست یه بچه یه الماسو بگیری… بعد به جاش بهش قاقا لی‌لی بدی! از کدوم بیشتر خوشش میاد؟ #عروسک‌های‌خیمه‌شب‌بازی».
او در نهایت با انتشار فیلم یکی از رجزخوانی‌های خود، هشتگ با_آل_علی_هر_که_در_افتاد_ور_افتاد را استفاده کرد.
رذالت و پستی بعضی‌ها مشاهده شد
ابوذر بیوکافی در این خصوص با هشتگ شمس_الشموس نوشت: «در شعاع نور خورشیده که رذالت و پستی بعضیا قابل مشاهده‌ست...».
امام رضا جان، ما قدردان شما نیستیم
امیر عباسی، مداح اهل بیت(ع) در واکنش به این توهین درددلی با امام رضا(ع) منتشر کرد و نوشت: «امام رضا جان، ما قدردان شما نیستیم، اون کبوترای حرم قدردان شما هستن که شب و روز دورت می‌گردن. #قربون_کبوترای_حرمت».
برای بردن جایزه‌های سینمایی چه چیزهایی لازم است؟
محسن عرب خالقی، شاعر و مداح اهل بیت(ع) در فضای مجازی نوشت: «لوازم لازم برای بردن جوایز اسکار، گلدن گلوب، کن و برلین ۱ـ سیاه‌نمایی مطلق اجتماعی ۲ـ بی‌فرهنگ و تمدن نشان دادن ایران ۳ـ فقر و فلاکت و خیانت مطلق ۴ـ مردانی متحجر، تندخو، بی‌رحم، بی‌منطق ۵ـ زنانی مظلوم، محروم از تمام حقوق زندگی ۶ـ توهین به مقدسات(ویژه)
تبریک میگم شما برنده شدید #عنکبوت_مقدس».
عنکبوت نامقدس، تمدن غرب است
مهدی رسولی هم در این خصوص واکنشی داشت. این مداح اهل بیت(ع) در فضای مجازی با هشتگ سلام_بر_امام_مهربانی می‌نویسد: «عنکبوت نامقدس تمدن غرب است که پایه‌های سستش را خدا در قرآن به خانه عنکبوت تشبیه کرده، امام‌رضا جانِ ما حصنِ حصین است...».
بیت‌المقدسم حرم پاک مشهد است
مهدی سلحشور، مداح اهل بیت(ع) در صفحه اینستاگرامش با انتشار تصویری از حرم امام رضا(ع) با هشتگ محکومیت_اهانت_به_امام_رضا_ع و #عشق_مقدس شعری از محمدحسین مهدی‌پناه آورد و نوشت:
جز خاک کوی دوست مرا تاج سر مباد / بی‌نور گنبدش شب من را سحر مباد
هرکس گرفت دامن او نامدار شد/ هر کس نشست در حرمش در به در مباد
سلطان اگر رضاست! رعیت شدن سزاست/ جز مُهرِ مهرِ یار به دل معتبر مباد
ما را نسیم صبح حرم بیمه کرده است/ در دوزخ گناه جز اینم سپر مباد
بیت‌المقدسم حرم پاک مشهد است/ ای عنکبوت زاده از اینت خبر مباد؟
تا بوده است بوده همین! عالم وجود/ جز عرصه مقابله خیر و شر مباد
با قیمت فروختنِ غیرت و شرف!/ ای کاش حاصلِ احدی سیم و زر مباد
خرمای نخل میثم تمار خورده‌ایم/ نخل طلای کن! خَذَفی بیشتر مباد…
دشمنان هم از برکات وجودی امام رضا(ع) متنعم‌اند
واعظان و سخنرانان مذهبی نیز در گفت‌وگو با خبرگزاری سعی کردند صدای اعتراض خود را به این بی‌حرمتی بلند کنند. حجت‌الاسلام سیدعبدالحمید شهاب، از سخنرانان مذهبی در گفت‌وگو با فارس در این خصوص گفت: اتفاق تازه‌ای نیست که بدخواهان به دنبال برهم زدن زیست جوامع دینی و مذهبی هستند. هدف آن‌ها در فیلم «عنکبوت مقدس» این است که تشیع را خشن نشان دهند؛ در حالی که دشمنان هم از برکات وجودی امام رضا(ع) متنعم‌اند.
وی با اشاره به اینکه این روزها از برکات وجودی امام رضا(ع) حتی دشمنان هم متنعم هستند، گفت: در انتشار و فراگیری سرود «سلام فرمانده» ظرفیت و توان رسانه‌ای خود را نشان دادیم، باید همین ظرفیت را در معرفی اهل بیت(ع) و سلوک شیعی به کار بگیریم که انصافاً در این زمینه کم‌کاری کردیم. می‌طلبد با تدابیر احسن و زیبا تلاش‌هایی کنیم تا مذهب شیعه و اهل بیت(ع) که مظلوم هستند، معرفی شوند.
شهاب افزود: اهل بیت(ع) منبع خیر هستند و هر خیر و برکتی، در خانه آن‌هاست و با تمسک به آنان بدست می‌آید، رسانه‌ها باید همین قضیه را تبلیغ و ترویج کنند که امام رضا(ع) فرمود: «اگر مردم محاسن و زیبایی‌های کلام ما را بدانند از ما پیروی می‌کنند». این راه قطعی و درست است و باید برای آن، فعالیت رسانه‌ای کرد.
به تفکر مقابله با اسلام شیعی جایزه می‌دهند
حجت‌الاسلام علی سعیدیان، کارشناس حوزه دین و فرهنگ نیز در گفت‌وگو با همین خبرگزاری گفت: در فیلم نشان دادند فردی با توسل به امام رضا(ع) این فجایع را پیش می‌برد و می‌خواهند القا کنند با تبعیت از ایشان، این اقدامات را کرده است. این در حالی است که این نگاه فردی او بوده و ارتباطی به امام رضا(ع) ندارد و نباید تعمیم داد. در این فیلم به دنبال آن هستند که اقشار دینی و متمسکان امامان(ع) را خشن نشان دهند. بنا دارند بگویند همین اقدام را هم با خانم امیرابراهیمی کرده‌اند.
وی در بیانی خطاب به زهرا امیرابراهیمی بازیگر این فیلم گفت: آن دوره‌ای که شما به نامردی مورد هجمه و توهین در ایران بودید، تنها قشری که پای شما ایستاد، همین مذهبی‌ها و دینداران بودند. دفاتر مراجع تقلید حکم به حفظ حرمت و شأنیت شما دادند. این افراد متصل به دین و همین امام رئوف بودند. اقشاری که امروز برای شما سوت و کف می‌زنند، همان روزها به دنبال تماشای حریم خصوصی شما بودند. درباره آن دوران دوباره بررسی کنید.
سعیدیان با بیان اینکه در این فیلم به امام رضا(ع) و مضامین دینی هم خیانت شده است، خاطرنشان کرد: خانم امیرابراهیمی باید بداند او و فیلمش در این جشنواره جایزه کسب نکرده‌اند؛ بلکه تفکر مقابله با ایران، اسلام شیعی و ترویج این اسلام است که برنده جایزه شده‌اند.
از پیشنهاد تصویر پروفایل تا پیگیری حقوقی از دادستانی
همزمان با اعلام انزجار شخصیت‌های برجسته، مردم و فعالان فضای مجازی نیز با به اشتراک گذاشتن و پیشنهاد دادن تصاویری برای پروفایل و استوری در گروه‌ها و کانال‌ها در فضای مجازی با مضامین دفاع از حریم حضرت علی بن موسی الرضا(ع) به این بی‌حرمتی واکنش نشان دادند. همچنین برخی با راه‌اندازی پویش جمع‌آوری امضا و مشارکت در فضای مجازی، خواستار حمایت شهروندان برای برخورد قاطعانه با عوامل سازنده فیلم هتاک عنکبوت مقدس شدند. این پویش در سامانه «فارس من» خبرگزاری فارس توانسته در مدت زمان کوتاهی حمایت ۲۰هزار نفر را برای پیگیری از عالی‌ترین مقام مسئول با خود همراه کند.
خبرنگار: محسن فاطمی‌نژاد
نظر شما