مسئله امامت به باور گروهی از مورخان و صاحبنظران علوم اسلامی بیش از دیگر اصول و عقاید اسلامی موجب تحولات و رویدادهای تاریخی بوده است.
با رحلت نبی اعظم اسلام(ص) مقوله جانشینی آن حضرت و امامت و هدایت امت به برجسته‌ترین اتفاق میان مسلمانان پس از دوران رسالت پیامبر خاتم تبدیل شد و در تاریخ اسلام به عنوان یک نقطه عطف باقی ماند و در پی آن، اتفاقات و حوادث پرشماری تا قرن‌ها بعد تداوم یافت.
مرور تاریخ اسلام و تمدن اسلامی نشان می‌دهد با آنکه مندرج بودن مسئله امامت در دسته اصول یا فروع دین محل بحث میان علما و اندیشمندان و متکلمان قرار داشته اما این واقعیت همواره از اصول بنیادین تغییرات و تحولات تاریخ و اجتماع مسلمانان بوده است.
تأکید آموزه‌های اسلامی رسیده از اهل بیت(ع) مبنی بر ضرورت امامت برای نظام‌بخشی به امت و به‌خصوص آموزه‌های رضوی که جایگاه امامت را امری فراتر از توان و تشخیص مردم برای انتخاب امام تعریف می‌کند، از مرتبت و حساسیت امامت در سعادت امت حکایت می‌کند.
مطابق تعالیم امام رضا(ع) نظام امامت یک پدیده بی‌همتای اجتماعی و تاریخی بوده که بنا بر اختصاص‌های منحصر به‌فرد الهی، پیشران هدایت معنوی و رهبری سیاسی جامعه اسلامی است و در هر صورت چه با برخورداری از حق الهی و بسط ید و قدرت زمام‌داری مسلمین و چه با محروم ماندن از آن توسط خلافت جور، حجت و دلیل سعادت دنیا و فلاح آخرت انسان در نظام هستی و در پیشگاه پروردگار است.
روایت جامع و مشهوری که شیخ صدوق در کتاب عیون‌اخبارالرضا و برخی آثار دیگر خود از امام رضا(ع) درباره جایگاه و اهمیت امامت نقل می‌کند دلالت روشنی بر ابعاد سرنوشت‌ساز امامت اهل بیت(ع) دارد. برخی صاحبنظران این حدیث گرانمایه را عامل توسعه معارف و درک دینی مسلمین و شیعیان درباره مفهوم امامت می‌دانند. بخشی از ترجمه آن حدیث مبسوط و خواندنی چنین است: «به‌راستی امامت زمام دین و نظام مسلمین و عزت مؤمنین است، امامت بنیاد پاک اسلام و شاخه با برکت آن است...».
در عصر غیبت امام معصوم عصر، فقهای شیعه با اتکا بر رهنمودهای ائمه اطهار(ع) رسالت هدایت و راهبری پیروان اهل بیت(ع) و نجات امت اسلامی از انحراف و خطرات را بر دوش گرفتند و بر مرکزیت امامت و زیارت تأکید کردند. امام خمینی(ره) به عنوان احیاگر فکر دینی در قرن اخیر و رهبر بزرگ‌ترین جنبش معنوی معاصر، مرکز ایران را حرم رضوی و آستان قدس امام رضا(ع) می‌داند و تصریح می‌کند: «اصلاً مرکز ایران آستان قدس است و ما امیدواریم که همه ما را خداوند از خدمتگزاران آستان قدس رضوی قرار بدهد و شماها چقدر خوشبخت هستید که در آن آستان زندگی می‏کنید، چه آن‌هایی که خدمتگزار مستقیم آستانه هستند و چه آن‌هایی که در آستان مقدس، خدمتگزار به ملت و اسلام و جمهوری اسلامی هستند. همه نیروها، همه قدرت‌ها در هر جا هستند، محتاج به توجه خاص حضرت رضا(ع) هستند». (صحیفه نور/ج۱۶)
تعابیر رهبر معظم انقلاب حضرت آیت‌الله خامنه‌ای نیز بر منبع و مرکز بودن حرم رضوی تأکید دارد. ایشان در سخنی بیان می‌کنند: «برکت وجود حرم مطهر حضرت رضا(ع) در سرزمین ما و حضور معنوی ایشان در سرتاسر کشور و در دل آحاد مردم ما آشکار است. امام هشتم(ع) ولی‌نعمت معنوی و فکری و مادی ملت ماست». (۲۵/۱۰/۱۳۸۱) 
در نگاه رهبران انقلاب اسلامی، حرم رضوی منبع و مرجع ایمان و باور و حرکت ملت ایران و جهان تشیع است، از این رو لازم است به امر زیارت به عنوان رهیافت رسیدن به این منبع نور و تحقق‌بخش همبستگی اسلامی و تحول اجتماعی نگریست، آنچنان‌که شهید مطهری به عنوان شاگرد راستین امام راحل در توصیف زیارت حرم‌های اهل بیت(ع) می‌گوید: اهتمام به زیارت موجب زنده شدن روح مردمان و در پی آن نوسازی اجتماعی می‌شود.