به گزارش قدس آنلاین، تعداد نویسندگانی که فقط از راه نوشتن، امرار معاش کنند بسیار اندک است، این مورد در دایره شاعران محدودتر می‌شود؛ چرا که نویسندگان، سفارش می‌گیرند و در میان شاعران تنها در شاخه‌های معدودی، پای سفارش به میان می‌آید و گاهی محصول نتیجه امری ناخودآگاه و پیش‌بینی نشده است.
تعداد نویسندگانی که فقط از راه نوشتن، امرار معاش کنند بسیار اندک است، این مورد در دایره شاعران محدودتر می‌شود؛ چرا که نویسندگان، سفارش می‌گیرند و در میان شاعران تنها در شاخه‌های معدودی، پای سفارش به میان می‌آید و گاهی محصول نتیجه امری ناخودآگاه و پیش‌بینی نشده است و در نقطه مقابل، هزینه‌های زندگی اما امری روزمره و قابل پیش‌بینی.
از این رو بسیاری از نویسندگان، شاعران و مترجمان برای تأمین معیشت خود به شغلی جز نوشتن می‌پردازند، بعضی در روزنامه کار می‌کنند، عده‌ای درس می‌دهند و بعضی در اداره‌ها و سازمان‌های مختلف استخدام می‌شوند. تعداد اندکی از شاعران و نویسندگان به صورت حرفه‌ای به نوشتن مشغولند و فقط از راه انتشار کتاب‌هایشان زندگی می‌کنند. به مناسبت روز «شعر و ادب فارسی» به بررسی وضعیت معیشت شاعران و نویسندگان پرداختیم.
یک بند اخلاقی
علی کاشفی خوانساری، نویسنده کودک و نوجوان با بیان اینکه اوضاع معیشتی نویسندگان بسیار بد است و قراردادها محدود شده به طوری که بسیاری اوقات قراردادهای بین ناشر و نویسنده، منصفانه، اخلاقی و حرفه‌ای نیست می‌گوید: نویسندگانی داریم که آثارشان را سه سال پیش به انتشاراتی‌ها داده‌اند و نویسنده و مترجم به همه تعهداتش در مشارکت با ناشر عمل کرده اما ناشر در این سه سال هیچ کاری برای انتشار کتاب انجام نداده و زمانی حق‌التألیف نویسنده به دست او می‌رسد که کتابش چاپ شود، طبق قرارداد هم دست نویسنده به جایی بند نیست.
وی در گفت‌وگو با خبرنگار ما اضافه می‌کند: برخی نویسندگان هم آثارشان را فروش قطعی کرده‌اند و دقت نداشته‌اند که در فروش قطعی، هنگام عقد قرارداد باید پولشان را بگیرند؛ فرض کنید نویسنده‌ای سه چهار سال پیش، مجموعه کتابی را به ناشر داده و ناشر گفته وقتی چاپ شد، ۵میلیون تومان بابت آن حق‌التألیف می‌دهم، این مبلغ طی ۵-۴ سال اصلاً قابل مقایسه با زمان انتشار آن که ممکن است امسال باشد نیست. در شکل حرفه‌ای، حق‌التألیف فروش قطعی در زمان عقد قرارداد باید پرداخت شود، ولی برخی از ناشران این مسئله اخلاقی را رعایت نمی‌کنند.
کاشفی خوانساری با بیان اینکه در این بین نویسندگان کودک و نوجوان، شرایط بدتری را دارند، توضیح می‌دهد: به نظرم نویسندگانی که کارمند یا بازنشسته هستند و حقوق ثابتی دارند بایستی فضا را در اختیار نویسندگانی که تنها شغل حرفه‌ای و منبع درآمدشان، نوشتن است قرار دهند.
به گفته وی، ما نویسندگان زیادی داریم که هیچ درآمدی جز حق‌التألیف آثارشان ندارند و از نظر اخلاقی بهتر است، نویسندگانی که حقوق ثابت دارند به دیگر نویسندگان، فضای کار بدهند و ناشران هم باید به این مسئله توجه کنند. ناشر کودکی که امکان چاپ ۳۰جلد کتاب در سال دارد، سفارش ۳۰ جلد را به ۳۰نویسنده بدهد نه اینکه برای گرفتن تخفیف بیشتر، نگارش کل ۳۰ مجموعه را به یک یا دو نویسنده بسپارد.
کار ناتمام نویسنده پس از نگارش
این شاعر و مترجم معتقد است نویسنده‌ها هم باید نگاهشان را تغییر دهند و وارد فرایند فروش کتاب‌هایشان شوند. وی می‌گوید: ناشران با تخفیف، کتاب نویسنده را به او می‌دهند تا خودش برای اثرش بازاریابی کند.
این ماجرا هم کمک به ناشر است و هم نویسنده. این اتفاق در همه جای دنیا می‌افتد و این طور نیست که نویسنده پس از نوشتن کتاب، کارش تمام شده باشد بلکه باید با مخاطب ارتباط داشته باشد و در جلسات نقد و بررسی کتاب و جشن امضای کتابش حضور داشته باشد. در واقع بایستی بخش تعامل با خواننده، بین نویسندگان و شاعران تقویت شود.
ااین شاعر با اشاره به نویسندگان حرفه‌ای که از محل نوشتن ارتزاق می‌کنند، عنوان می‌کند: نویسندگانی داریم که شغل دیگری جز نوشتن ندارند البته بخش زیادی از این قشر را نویسندگان و شاعران زن تشکیل می‌دهند که بار تأمین مالی خانواده روی دوششان نیست اما مردان سرپرست خانواری داریم که یا از راه نوشتن ارتزاق می‌کنند یا از راه‌هایی همچون تدریس نویسندگی و مشورت دادن به ناشران.
به گفته کاشفی خوانساری، تعریف نویسنده حرفه‌ای یعنی کسی که از راه نوشتن امرار معاش کند.
با چنین تعریفی، نویسنده حرفه‌ای در ایران بسیار کم داریم. البته مترجمانی هستند که قراردادهای طولانی‌مدت با ناشران می‌بندند و می‌دانند که پس از پایان یک اثر، اثر بعدی را باید ترجمه کنند. ضمن اینکه در شرایط فعلی، چاپ آثار ترجمه برای ناشران مقرون به صرفه‌تر از تألیف است چون حق‌الزحمه پایین‌تر و فروش بالاتری دارد. نکته دیگر درباره آثار ترجمه کودک و نوجوان این است که هزینه تصویرگری ندارند و ریسک فروش در ترجمه برای ناشر کمتر است.
شاعری شغل نیست
اسماعیل امینی، شاعر و استاد دانشگاه درباره معیشت شاعران و تمایل ناشران به چاپ کتاب شعر به خبرنگار ما می‌گوید: در ذهن بسیاری این تصور اشتباه وجود دارد که شاعری هم شغل است و دارای صنف مثل صنف خیاطی یا کفاشی، در حالی که شاعری شغل نیست، عده‌ای شعر می‌گویند و به مشاغل دیگری مشغول‌اند کما اینکه در این سال‌ها، مداحی هم شغل شده، گویی صنفی است که باید درآمد و بیمه داشته باشد در حالی که مداحی هم شغل نیست، قدیم عده‌ای به خاطر عشق و علاقه‌ای که به اهل بیت(ع) داشتند، مداحی می‌کردند و پاکتی هم نمی‌گرفتند حتی برای هیئت از جیبشان نذر می‌کردند ولی الان برای مداحی، برنامه استعدادیابی در تلویزیون می‌سازند در حالی که قرار نیست مداح از این راه درآمدی داشته باشد.
وی با بیان اینکه براساس این تصور غلط، برای شاعران مستمری درست می‌کنند که درست نیست ادامه می‌دهد: شاعری، ذوق و قریحه است و حیطه آن با داستان‌نویسی فرق می‌کند. محصول نویسنده، خودآگاه است در حالی که محصول شاعر الزاماً خودآگاه نیست. نویسنده می‌تواند در تعامل با مخاطب که مشتری او محسوب می‌شود، محصولی را بنویسد و بابت آن دستمزد بگیرد اما شعر مثل اختراع و کشف است، مشخص نیست که شاعر در یک سال پنج تا کشف دارد یا پنجاه تا! چون کاری ناخودآگاه است و انتظاری نیست که محلی برای کسب درآمد باشد.
شعرهای در صف انتشار
امینی با اشاره به دو شاخه شعری خودآگاه که شاعر می‌تواند از این راه کسب درآمد داشته باشد، توضیح می‌دهد: یکی شعر کودک و نوجوان است چون جنبه آموزش و سرگرمی دارد و می‌تواند درآمد مستمری برای شاعر داشته باشد. شاخه دیگر هم ترانه است، چون ترانه خودآگاه است و در تعامل با بازار، سفارش کار گرفته می‌شود.
وی با تأکید بر اینکه اصل شاعری، نه شغل است و نه باید از آن توقع کسب درآمد داشت خاطرنشان می‌کند: درباره شعر کودک و نوجوان هم اوضاع معیشتی شاعران این حوزه چندان خوب نیست چون به دلیل مشکل کمبود و گرانی کاغذ، کتاب در این حوزه به راحتی چاپ نمی‌شود.
وی اضافه می‌کند: شاعران کودک و نوجوانی را می‌شناسم که مجموعه‌های آماده چاپ دارند اما به دلیل وضعیت کاغذ، کتاب‌هایشان منتشر نمی‌شود. ضمن اینکه در صورت استفاده از کتاب‌هایشان برای تولید کتاب صوتی یا آثار تصویری به آن‌ها دستمزدی پرداخت نمی‌شود.
این شاعر درباره وضعیت بازار ترانه و اوضاع معیشتی شاعران این شاخه یادآور می‌شود: به دلیل اینکه صورت‌های قدیمی مثل کاست و نوار رایج نیست و نسخه‌های دیجیتالی ترانه‌ها در سایت‌ها منتشر می‌شود، فقط کسانی که در این عرصه حرفه‌ای و نام‌آشنا هستند، سفارش کار می‌گیرند و درآمد دارند. ترانه‌سراهای جوان تقریباً درآمدی از این راه ندارند و فقط کار می‌کنند که اسمشان شناخته شود.
خبرنگار: زهره کهندل
انتهای پیام/
نظر شما