عضویت در یونسکو، سازمان همکاری بین آکادمی و مرکز بین‌المللی تابش سنکروترون برای علوم تجربی و کاربردها در خاورمیانه (سزامی) تنها بخشی از حضور ایران در سازمان‌های علمی بین‌المللی است. با وجود این حالا برخی از مسئولان وزارت علوم درباره اخراج ایران از این سازمان‌ها به دلیل پرداخت نشدن حق عضویت هشدار می‌دهند.
پیمان صالحی، معاون پژوهشی وزارت علوم از جدی بودن خطر اخراج ایران از سازمان‌ها و مجامع علمی مثل سرن، سزامی و توآس خبر می‌دهد و دلیل آن را پرداخت نشدن حق عضویت ۵میلیون دلاری اعلام می‌کند.
وی تصریح می‌کند: ما در یونسکو جایزه اخلاق به نام ابن‌سینا را به ثبت رساندیم، ولی حق عضویت خودمان را پرداخت نکردیم و به‌تدریج سایر کشورها این جایزه را به نام خود ثبت می‌کنند اما از سوی دیگر هر سال به کمیته دائمی همکاری‌های علمی و فناوری سازمان همکاری اسلامی (کامستک) حق عضویت می‌دهیم، ولی از آن بهره‌ای نمی‌بریم.

دلیل اقتصادی دارد
یعقوب فتح‌اللهی، مدیرکل دفتر حمایت و پشتیبانی امور پژوهشی وزارت علوم به قدس می‌گوید: برای عضویت ایران در این سازمان‌ها در بودجه سالانه کشور ردیف اختصاصی وجود دارد و تخصیص هم پیدا می‌کند و تا حالا برای برخی از سازمان‌های بین‌المللی پرداخت شده است. البته باید به دو نکته توجه کنیم؛ نخست اینکه گردش پول از اقتصاد ایران با اقتصادی‌های دیگر به دلیل تحریم‌های ظالمانه آمریکا علیه ایران پیچیده است. یعنی بخشی از بدهی‌های ما به سازمان‌های بین‌المللی به همین موضوع برمی‌گردد نه کمبود منابع مالی. دوم در یک‌سال اخیر یک تغییر اقتصادی در ایران رخ داده و در بحث ردیف بودجه مربوط به حق عضویت‌ها برابری ارز و ریال اصلاح نشده که می‌تواند تا حدی موجب کمبود بودجه برای پرداخت حق عضویت‌ها شود که البته گویا این مشکل برای سال‌های بعد در ساختار بودجه‌ای کشور اصلاح می‌شود.
وی در خصوص راهکار حل این مشکل هم می‌گوید: اگر منابع مالی تأمین است، بدهی‌ها را بپردازیم و اگر امکان انتقال آن‌ها به دلیل اعمال تحریم‌های بانکی نیست باید با سازمان‌های بین‌المللی مذاکره کنیم تا مسئله حل شود.

ضرورت بازبینی عضویت ایران
غلامحسین رحیمی، معاون سابق پژوهشی وزارت علوم در پاسخ به قدس می‌گوید: موضوع پرداخت نشدن حق عضویت برخی سازمان‌ها و مجامع بین‌المللی از چهار پنج سال پیش به‌وجود آمده است اما هرچه زمان می‌گذرد حق عضویت‌ها تلنبار و پرداخت آن‌ها خیلی سخت می‌شود.
وی نیز تحریم‌های ظالمانه آمریکا علیه نظام مالی و بانکی کشور را عمده‌ترین دلیل پرداخت نشدن حق عضویت‌ها می‌داند و می‌گوید: منابع مالی برای پرداخت حق عضویت‌ها را داریم اما به دلیل تحریم‌ها امکان انتقال آن‌ها میسر نیست.
رحیمی از ضرورت بازبینی عضویت در سازمان‌های علمی دنیا سخن می‌گوید و می‌افزاید: برخی سازمان‌ها فقط در یک چارچوب خاص هستند و در طول سال یک‌بار نشست برگزار می‌کنند و تا نشست بعدی هیچ خبری از آن‌ها نمی‌شود که به نظرم عضویت ما در چنین سازمان‌هایی هیچ فایده‌ای ندارد. اما بعضی سازمان‌ها هم هستند که واقعاً در پیشبرد علم و فناوری و تقویت ارتباطات بین‌المللی علمی ایران به معنای واقعی مؤثر هستند و برای استادان و دانشجویان دوره تحصیلات تکمیلی و محققان ما فضای علمی بین‌المللی ایجاد می‌کنند بنابراین قطعاً عضویت در آن‌ها بسیار ارزشمند است و باید هر طور شده حق عضویت خود را تأمین و پرداخت کنیم تا بتوانیم کرسی خودمان را حفظ کنیم.
وی در خصوص اقدامات یا تلاش‌های وزارت علوم برای پرداخت حق عضویت ایران در این سازمان‌ها هم می‌گوید: اصل مشکل به تحریم بانکی ایران برمی‌گردد. هرچند تلاش‌های وزارت امور خارجه و رایزنی‌های دیپلماسی با چنین سازمان‌هایی برای انتقال پول ارزشمند است اما این بانک مرکزی است که باید ارز حق عضویت‌ها را با روش‌های خاصی بپردازد. البته راه‌های غیرمستقیم هم برای پرداخت حق عضویت وجود دارد اما چون با سازمان‌های رسمی طرف هستیم بهتر است پرداخت‌های مالی هم از مبادی رسمی انجام شود. ضمن اینکه بسیاری از سازمان‌های علمی بین‌المللی متوجه محدودیت‌های بانکی و مالی ایران هستند و به همین دلیل فعلاً اصرار چندانی برای مطالبه حق عضویت ما ندارند و آن را به عنوان بدهی ایران تلقی می‌کنند تا شرایط به حالت عادی برگردد و آن وقت مطالبات پرداخت شود.
وی در خصوص پیامدهای منفی اخراج احتمالی ایران از سازمان‌های علمی بین‌المللی هم می‌گوید: حضور ما در بیشتر این نهادها و سازمان‌ها داوطلبانه است و اگر عضو بخش قابل توجهی از آن‌ها نباشیم هیچ لطمه‌ای به پیشرفت علمیمان نمی‌زند. اما برخی از این سازمان‌ها خیلی مهم هستند چون پل ارتباطی ما با جهان علمی دنیا محسوب می‌شوند از این رو حضور در این‌گونه مجامع علمی بسیار اهمیت دارد. برای مثال عضویت سازمان فنی و حرفه‌ای ایران در سازمان جهانی مهارت برای ما بسیار مفید است به‌ویژه اینکه مسابقات بین‌المللی توسط این سازمان برگزار می‌شود که افراد ماهر ما هم می‌توانند در آن رقابت شرکت کنند. اما بود یا نبود ما در برخی سازمان‌ها هیچ فرقی ندارد. بنابراین باید به هر طریق با پرداخت حق عضویت در سازمان‌هایی که اهمیت دارند، کرسی‌های خود را حفظ کنیم.

خبرنگار: محمود مصدق