در واقع وزارت راه و شهرسازی در راستای پیگیری و اجرای طرح نهضت ملی مسکن براساس طرح محله‌محوری، درنظر دارد نه تنها به ابعاد فرهنگی و اجتماعی آن تمرکز کند، بلکه درصدد است حداکثرسازی مشارکت اقتصادی در طرح مذکور و کاهش هزینه‌های ناشی از آن را از طریق مشارکت مردمی بالا ببرد.
بدین ترتیب پیش‌نیاز تحقق این هدف، فراهم آوردن زیرساخت‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری مانند سامانه‌های دقیق مرتبط با اطلاعات خانوارها و واحدهای مسکونی به تفکیک هر مسجد و محله و همچنین ایجاد بسته‌های حمایتی و تشویقی برای عموم ساکنان این مناطق با هدف همراهی آنان با
طرح است. موضوعی که فرزاد مؤمنی، کارشناس شهرسازی نیز در مصاحبه‌ای درباره ملزومات پیاده‌سازی طرح محله یا مسجدمحوری گفته است: «به‌روز بودن اطلاعات نفوس و مسکن هر محله به تفکیک و در قالب سیستم GIS- GIS۲، ایجاد پایگاه محلی ۲۴ ساعته در قالب مسجد هر محله و استقرار سرور برای تنظیم و ویرایش اطلاعات و ارسال به سرور مرکزی، تعریف برنامه‌های مشارکتی در چهار حوزه اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی در مسجدها، پیاده‌سازی برنامه‌ها به صورت آپدیت هفتگی در قالب اپلیکیشن (محله ما)، ایجاد شورای محلی برای نظارت بر عملکرد شورای شهر و به‌کارگیری امکانات لازم از طریق شهرداری به‌منظور توسعه و رونق محله و ارائه گزارش هفتگی در قالب اپلیکیشن، از الزامات اجرای این
طرح است».

ساخت‌وساز واحدها براساس محله‌محوری میزان آسیب‌ها را کاهش می‌دهد
عبداللهی، کارشناس حوزه مسکن در همین زمینه در گفت‌وگو با قدس تصریح کرد: ساخت‌وساز مسکن در کشور گرچه ممکن است از میان الگوهای بلند مرتبه‌سازی، توسعه افقی یا ساخت خانه‌های ویلایی صورت بگیرد، اما تجربه جهانی یا حتی شهر تهران به ما نشان داده تراکم خانوار در هر هکتار بسیار بالاست و میزان تراکم نسبت به کشورهای دیگر افزایش یافته است. همین موجب شده خدمات عمومی و رفاهی که آرامش و آسایش زندگی عموم مردم را فراهم می‌کنند کاهش پیدا کند. علاوه بر این، توسعه افقی مزیت بسیار زیادی نسبت به توسعه عمودی دارد، زیرا وقتی ساخت خانه آن‌هم با تعداد طبقات تک واحدی به اتمام می‌رسد بلافاصله پس از آن می‌توان خانه‌ها را به صاحبانشان تحویل داد. بدین ترتیب سرعت تحویل خانه‌ها بالا می‌رود، این در حالی است که در ساخت‌وسازهای عمودی یا چند طبقه باید کل ساختمان تکمیل شود تا بتوان این واحدها را به مردم واگذار کرد.
عبداللهی ادامه داد: از سوی دیگر باید گفت تجربه جهانی در زمینه توسعه افقی بسیار زیاد است و از این طریق می‌توان به‌صورت تدریجی خانه را کامل کرد. بدین ترتیب مردم زمین‌های ۳۰۰ - ۲۰۰ متری را خریداری کرده و هر میزان از آن‌را باتوجه به منابع مالی که در دست دارند به‌تدریج ساخته و تکمیل می‌کنند. بنابراین همین موجب می‌شود مردم از نظر تأمین سرمایه به مشکل برنخورند و با بانک‌ها دچار چالش نشوند، اما متأسفانه در وضعیت فعلی بانک‌ها حمایت کافی برای ساخت‌وسازها را انجام نمی‌دهند. همچنین با این اقدام هزینه ساخت‌وساز نیز تحت تأثیر قرار می‌گیرد، یعنی مصالحی مانند میلگرد یا سیمان کمتر استفاده می‌شود و ساختمان در برابر بار جانبی زلزله مقاوم‌تر خواهد بود و دیگر نیازی به طراحی‌هایی به شکل آپارتمانی نیست. در واقع تمام این‌ها هزینه تمام‌شده ساخت‌وساز در خانه‌های ویلایی یا توسعه افقی را بسیار پایین می‌آورد.

چرا قیمت زمین زیاد می‌شود؟
این کارشناس مسکن گفت: نکته دیگر اینکه، زمین در کشور ما گرانبها شده است. وقتی توسعه عمودی صورت می‌گیرد و محدوده شهرها بسته می‌شود؛ در این صورت تقاضا برای آن شهر افزایش پیدا می‌کند و همین موجب می‌شود قیمت زمین هم افزایش یابد. چنان‌که همین وضعیت را در حال حاضر شاهد هستید و زمین عملاً ۶۰ تا ۷۰درصد قیمت ساخت را به خود اختصاص می‌دهد.
اما اگر توسعه افقی در نظر باشد و عرضه زمین اتفاق بیفتد و در اثر آن میزان تقاضا متعادل شود، همین موجب کنترل تورم و عدم افزایش قیمت زمین می‌شود که بی‌شک ساخت‌وسازها برای سازندگان به‌صرفه خواهد بود. همچنین درنتیجه آن رونق ساخت‌وسازها را شاهد خواهیم بود. متأسفانه در توسعه عمودی، مباحث اجتماعی مانند تربیت فرزندان و مسائل مهم خانواده لحاظ نمی‌شود، این در حالی است که ساخت‌وساز واحدهای مسکونی براساس محله‌محوری یا مسجدمحوری می‌تواند از میزان آسیب‌ها بکاهد. تحقیقات صورت گرفته نیز بیانگر این است میزان جرم و جنایت در واحدهای آپارتمانی سه برابر واحدهای ویلایی و مناطقی است که به صورت افقی توسعه یافته‌اند.

این طرح درصدد است خانه‌هایی با الگوی معماری ایرانی‌اسلامی ساخته شود
وی اظهار کرد: در ماده ۲۰ قانون جهش تولید مسکن، به محله‌محوری و مسجدمحوری تأکید شده است. بی‌شک براساس تجربه‌هایی که داریم، وقتی خانه‌ها به صورت محله‌محوری ساخته و معماری و شهرسازی ایرانی‌اسلامی در آن درنظر گرفته می‌شود، همین موضوع موجب استحکام روابط خانوادگی می‌شود. در واقع این طرح به نوعی درصدد ‌بازگشت به زندگی محله‌محور است تا ساخت خانه‌هایی با الگوی معماری ایرانی‌اسلامی در دستور کار باشد و کمی سبک زندگی آپارتمان‌نشینی و مسائل و حواشی مربوط به آن کاهش یابد. این طرح درنظر دارد طراحی ساختمان‌ها به این صورت باشد که مسجد به عنوان مرکز محله‌ای که ساخته می‌شود قرار بگیرد تا مردم در مسجد گردهم آیند و در آنجا حل مسائل و هم‌فکری بیشتر باشد. این روال در قدیم هم بوده و اتفاق جدیدی نیست، بلکه بناست محله یا مسجد را به شکل امروزی در زندگی مردم و شهرسازی وارد کنند. نکته اینجاست در واحدهای مسکونی که پیشتر دولت می‌ساخته چنین مواردی لحاظ نمی‌شد و تراکم خانوارها بالا بود، چنان‌که افزایش تراکم و آپارتمان‌نشینی نیز یکی از نکات منفی برای مسکن مهر بود.
عبداللهی معتقد است: در حال حاضر تراکم شهر تهران، ۱۲۲ نفر در هر هکتار است اما در سایر شهرهای دنیا این میزان بسیار کمتر است. برای مثال، میزان تراکم در شهر رم ۲۲ نفر در هکتار و در دبی ۳۰ نفر است. در واقع ما فاصله زیادی با دیگر شهرهای جهان داریم. بنابراین اگر بتوان تراکم با الحاق زمین‌های بیشتری را داشته باشیم و میزان زمین‌ها برای ساخت‌وساز افزایش یابد، کاهش تراکم موجب رفاه عمومی و رفع آلودگی‌های زیست‌محیطی می‌شود. به وزارت راه‌وشهرسازی پیشنهاد می‌شود به بحث توسعه افقی اهمیت بدهد و در کنار شهرسازی، بحث حمل‌ونقل بین‌شهری و درون‌شهری را جدی بگیرد، زیرا در توسعه افقی فاصله میان شهرها افزایش پیدا می‌کند و باید به سمت حمل‌ونقل‌های تندرو رفت. حمل‌ونقل سریع میزان دسترسی به نقاط مهم و سطح رفاه را بالا می‌برد.

خبرنگار: مینا افرازه