روسیه نیز از مضرات این جنگ در امان نمانده است، این کشور بازار صادرات گاز خود را از دست داده و مجبور شده است به دنبال بازارهای جایگزین باشد. یکی از راهکارهای پیش روی روسیه این است که به ظرفیت همسایگانش در زمینه خرید یا سوآپ گاز تکیه کند. اینجاست که فرصتی برای کشورمان پدید آمده است؛ ایران به لحاظ جغرافیایی در شرایط خوبی قرار دارد، از یک طرف به روسیه به عنوان تولیدکننده گاز متصل است و از طرف دیگر به مشتریان گاز همچون ترکیه، عراق و پاکستان دسترسی دارد. همین امر سبب شده کشورمان گزینه بالقوه‌ای در زمینه خرید یا سوآپ گاز روسیه باشد و همچنین همکاری در فروش گاز روسیه برای کشورمان مزایایی دارد.
در همین رابطه شانزدهمین نشست کمیسیون مشترک اقتصادی ایران و روسیه به تازگی برگزار و بخشی از توافق‌های گازی جدیدی بین ایران و روسیه اجرایی شد که نتایج بسیار مهمی برای اقتصاد ایران به همراه خواهد داشت. نکته بسیار مهم در این زمینه این است که کشور ما در فصول سرد سال به دلیل مصرف بالا و غیربهینه بخش‌های مختلف اقتصادی و همچنین تمرکز بالا بر سیستم گرمایش خانگی مبتنی بر گاز، دچار ناترازی گاز می‌شود و به هیچ وجه امکان صادرات گاز به اروپا یا منطقه را نخواهد داشت و فرصت استفاده از گاز روسیه برای تبدیل شدن به‌هاب گازی منطقه را نباید به هیچ وجه از دست داد. در همین ارتباط با دو تن از کارشناسان اقتصادی در این زمینه به گفت‌وگو پرداختیم.

یک تیر و دو نشان اقتصادی و سیاسی
میرهاشمی در گفت‌وگو با قدس در خصوص مزایایی که سوآپ گاز روسیه برای ایران دارد تصریح کرد: این روش درآمدی را برای ایران به همراه دارد که منفعت‌زاست. می‌توانیم گاز روسیه را به طرق مختلف مورد استفاده قرار دهیم. این امکان وجود دارد که گاز روسیه را بگیریم و در فصل سرما برای جبران کسری گاز کشور از آن استفاده کنیم. به این ترتیب، تعطیلی صنایع از جمله پتروشیمی‌ها، فولاد، سیمان و... را نخواهیم داشت و از این منظر سود خوبی عایدمان می‌شود. این روش به لحاظ اشتغال‌زایی و ارزآوری برایمان مزایا خواهد داشت. اگر گاز روسیه را در شمال کشور مصرف و در جنوب معادل آن را صادر کنیم، هزینه انتقال گاز از جنوب به شمال کشور کاهش می‌یابد.
وی در ادامه گفت: اگر روسیه حجم قابل توجهی از گازش را برای سوآپ در اختیار ما قرار دهد، می‌تواند در تبدیل شدن ما به‌هاب انرژی و گازی منطقه مؤثر باشد.
این کارشناس انرژی ادامه داد: گازی که به ویژه به وسیله خط لوله صادر شود، قابلیت بالایی برای در هم تنیدگی روابط کشورها دارد. این عامل تحت هر شرایطی وابستگی سیاسی بین کشورها ایجاد می‌کند. برای صادرکننده در بخش صادرات و برای واردکننده در بخش واردات وابستگی به وجود می‌آورد.

روش‌های مختلف تعاملات گازی ایران و روسیه
سیم‌بر، استاد دانشگاه در رشته اقتصاد نیز در گفت‌وگو با قدس ضمن تأیید منفعت‌زا بودن سیاست سوآپ گاز روسیه توسط ایران تصریح کرد: اگر بتوانیم به خرید یا سوآپ گاز روسیه بپردازیم، در وهله نخست درآمدهای ارزی کشورمان افزایش می‌یابد که تأمین‌کننده منافع ماست. اینکه گاز روسیه را در شمال کشور دریافت و آن را در جنوب کشور صادر کنیم، به دریافت حق ترانزیت توسط ایران منجر می‌شود که منفعتی برای ما محسوب می‌شود. البته مهم است که دولتمردان کشورمان بتوانند مذاکرات خوبی با روس‌ها داشته باشند و قرارداد مناسبی در این زمینه منعقد کنند. به طوری که به لحاظ اقتصادی این کار برایمان سودآور باشد و منافع حداکثری ما تأمین شود. مزیت دیگر استفاده از گاز روسیه توسط کشورمان این است که از وابستگی ایران به یک ماده حیاتی به اسم نفت کاسته می‌شود.
وی در ادامه گفت: همکاری با روسیه در زمینه فروش گاز این کشور به چند روش ممکن است رخ دهد؛ در نخستین روش می‌توانیم گاز این کشور را در شمال دریافت و آن را در مرزهای جنوبی خود به کشورهای دیگر صادر کنیم. از این طریق حق ترانزیتی دریافت می‌کنیم. روش دیگر این است که این گاز را در شمال کشور مصرف کنیم و نیازی به انتقال گاز از جنوب به شمال کشور نداشته باشیم و به لحاظ هزینه‌های انتقال گاز صرفه‌جویی کنیم.
وی در ادامه گفت: اگرچه گفته می‌شود ما دومین دارنده ذخایر گاز جهان هستیم، اما من اعتقادم این است که ما به لحاظ حجم ذخایر گازی در جایگاه نخست و جلوتر از روسیه هستیم اما در بخش صادرات گاز وضعیت خوبی نداریم و تنها ۲ درصد از صادرات گاز جهان را به خودمان اختصاص داده‌ایم.
وی در خصوص همکاری با روسیه در زمینه خرید یا سوآپ گاز این کشور تصریح کرد: در هر گونه همکاری با روسیه باید به واقعیات توجه داشته باشیم. روسیه خودش یکی از بزرگ‌ترین صاحبان ذخایر گازی جهان است و یک رقیب بزرگ از این لحاظ برای کشورمان به حساب می‌آید. در حال حاضر نیز فقط بر اثر اجبار و با توجه به اینکه نمی‌تواند گازش را به اروپا صادر کند، به فکر همکاری ایران برای سوآپ گازش افتاده است. ما هم باید واقع‌بینانه با موضوع برخورد کنیم و بیشتر به سمت خرید و صادرات گاز برویم تا به نفع خودمان از شرایط بهره ببریم. می‌توانیم از گاز روسیه به عنوان یک اهرم صادراتی یا برای رفع کسری تراز گاز کشور استفاده کنیم. همچنین باید تلاشمان در این راستا باشد که قراردادهای خوبی در زمینه خرید یا سوآپ با مسکو منعقد کنیم به طوری که منافع حداکثری ما تأمین شود.
وی در پایان گفت: جمهوری اسلامی سعی بر این داشته است که نفت را از طریق پاکستان و هندوستان به چین برساند. زیرساخت‌ها تا مرزهای ایران ساخته شد اما متأسفانه کشورهای شرقی همراهی لازم را نداشتند و طرح‌های گاز صادراتی ازبکستان مورد حمایت آن‌ها قرار گرفت و طرح مورد نظر ایران عملیاتی نشد. این مسائل نشان می‌دهد ما باید به منابع و ظرفیت‌های خودمان تکیه کنیم و در عین افزایش تعاملات با دیگران به دنبال اثرگذاری بیشتر در مراودات انرژی منطقه‌ای باشیم و از فرصت‌ها به نفع خودمان بهره ببریم.

خبرنگار: مهدی پناهی