در سومین دور این سلسله نشست‌ها که در اکتبر سال گذشته میلادی برگزار شد، نمایندگی افغانستان نیز به طالبانی واگذار شد که قدرت را به‌تازگی در اختیار گرفته و البته هنوز موفق به شناسایی رسمی از سوی جامعه بین‌المللی نشده بود.
هر چه طالبان از نشست یاد شده منفعت برده و آن را نشانه نزدیک بودن شناسایی رسمی‌شان از سوی جامعه جهانی تلقی کردند؛ به همان میزان این دعوت و میزبانی از طالبان برای مسکو جنجال برانگیز شد. نقطه اوج این جنجال‌ها نیز در زمانی رقم خورد که مسکو بدون هماهنگی کامل با سایر اعضا، متنی را در قالب بیانیه مشترک و پایانی نشست منتشر کرد که مورد اعتراض شدید ایران قرار گرفت. در حالی که سید رسول موسوی، معاون وزیر خارجه جمهوری اسلامی مستقیماً از ضعف مدیریتی در نشست و نبود تلاش برای رسیدن به اجماع گلایه کرد، برخی هم به‌کارگیری واژه «دولت موقت» برای حاکمیت طالبان در بیانیه پایانی را به نوعی نادیده گرفتن ملاحظات ایران در مورد ضرورت تشکیل دولتی فراگیر در افغانستان تلقی کردند.

غیبت معنادار طالبان
اما به نظر می‌رسد طالبان تنها معترض جدی نشست چهارم مسکو باشد، جایی که از سوی کرملین صندلی‌ای برای آن‌ها در نظر گرفته نشده بود. در این راستا سخنگوی وزارت خارجه طالبان برگزاری این نشست در غیاب آنان را برنامه‌ای «ناقص» توصیف می‌کند و از اثرات منفی این مسئله بر تعامل طالبان با دیگر کشورها سخن می‌گوید. ولی برخلاف دیدگاه طالبان، سایر کشورهای شرکت‌کننده در اجلاس چندان هم از غیبت طالبان ناراضی نیستند. در یک‌سالی که از نشست پیشین در مسکو می‌گذرد، طالبان نه تنها در جلب اعتماد این کشورها ناکام بوده‌اند بلکه حتی موجبات افزایش نگرانی‌های آن‌ها را نیز فراهم کرده‌اند. در کنار این‌ها تشدید معضلات امنیتی در کشورهای منطقه هم این ظن را تقویت کرد که در سایه ضعف و یا آسان‌انگاری طالبان، این امکان وجود خواهد داشت در آینده‌ای نزدیک، افغانستان به کانون صدور تروریسم در منطقه تبدیل شود. حادثه تروریستی شاهچراغ(ع) و نقش پررنگ تروریست‌های داعشی مستقر در افغانستان در این رخداد خونین نشان می‌دهد نگرانی‌های امنیتی همسایگان بی‌دلیل نیست. به نظر می‌رسد بررسی تمامی این جوانب، مسکو را بر آن داشته به منظور اعمال فشار و یا حتی تنبیه طالبان و همچنین برای پیشگیری از تکرار اختلاف‌نظرها، از دعوت طالبان صرف‌نظر کرده و با وعده اطلاع‌رسانی نتایج نشست اخیر به تمامی طرف‌های سیاسی افغانستان، عملاً آن‌ها را در موازات دیگر گروه‌های سیاسی قرار دهد.
از سوی دیگر، نشست گذشته فرمت مسکو در شرایطی برگزار شد که میان مسکو و جهان غرب بر سر مسائل افغانستان نوعی توافق و همکاری نسبی وجود داشت. با وجود این در یک‌سال گذشته و در نتیجه وقوع برخی تحولات جهانی و به‌ویژه وقوع جنگ در اوکراین، تیرگی مناسبات روسیه و جهان غرب بر تحولات افغانستان هم اثرات مستقیمی بر جای گذاشته است. بد گمانی فزاینده مسکو و حتی دیگر شرکت‌کنندگان فرمت مسکو به گسترش روابط پنهان طالبان و واشنگتن سهم اصلی را در بی‌اعتمادی به طالبان ایفا می‌کند. در چنین موقعیتی دعوت نکردن از طالبان برای شرکت در نشست مسکو می‌تواند حاوی پیام‌های روشنی باشد؛ نخست به طالبان یادآوری می‌کند مسیر شناسایی رسمی آن‌ها فقط از واشنگتن نمی‌گذرد و دوم اینکه روسیه و متحدانش هر زمان اراده کنند می‌توانند مانند گذشته اتحادی منطقه‌ای بر ضد طالبان و حامیان آن‌ها تشکیل داده و در راستای تضعیف آن‌ها گام بردارند.

خبرنگار: میراحمد رضا مشرف