به گزارش قدس آنلاین، شاید بسیاری فکر کنند تبعات ناآرامی‌های اخیر بازار کتاب را هم بی‌نصیب نگذاشته است، اما آن طور که از گفته‌های ناشران و کتابفروشان برمی‌آید افت فروش کتاب بیشتر ناشی از افزایش هزینه‌های کاغذ و چاپ بوده، گرچه می‌توان ردپایی از اتفاق‌های اخیر را هم در عرصه نشر دید.
اگر این روزها گذرتان به کتاب‌فروشی‌ها افتاده باشد حتماً ویترین آن‌ها توجه‌تان را جلب کرده که برخلاف گذشته که مملو از رمان، کتاب‌های روان‌شناسانه و مثبت‌اندیشی با عناوین زرد بود حالا جای خودش را به تألیفات سیاسی، فلسفی و اجتماعی داده و این پرسش را به وجود می‌آورد که در روزهایی که سینما و تئاتر رونق چندانی ندارد و در سالن‌های کنسرت هم خبری نیست، اوضاع کتابفروشان و ناشران چطور است؟ در گزارش پیش رو با برخی از ناشران و کتابفروشان درباره وضعیت فروش و کتاب‌هایی که این روزها جماعت کتابخوان سراغشان را می‌گیرند به گفت‌وگو پرداختیم.
کاهش نقدینگی تا افزایش قیمت کاغذ
محمدعلی جعفریه، مدیر نشر ثالث به افت فروش کتاب در ماه‌های اخیر اشاره می‌کند و می‌گوید: همان رکودی که در بخش‌های دیگر فرهنگی و هنری شکل گرفته به نوعی در حوزه کتاب هم وجود دارد و ناشران هم این روزها کتاب‌های کمتری منتشر می‌کنند که البته عوامل مختلفی دست به دست هم داده که بازار نشر افت پیدا کند. وی در ادامه با اشاره به دلایل افت فروش کتاب می‌گوید: نقدینگی ناشران بسیار کم است، قیمت کاغذ چندین برابر شده و مشخص نیست دوستان در وزارت ارشاد اصلاً کاغذ را چطور تقسیم می‌کنند و به چه کسی می‌دهند! آقای وزیر مصاحبه می‌کند که ۸۰ درصد کاغذ تأمین شده اما نمی‌گوید این کاغذ کجاست؟ متأسفانه وزارت ارشاد به گونه‌ای عمل می‌کند که نشر مستقل در حال از بین رفتن است. ضمن اینکه فروش کتاب تحت تأثیر کاهش فعالیت در فضای مجازی کمتر شده و این هم یکی دیگر از دلایل افت فروش است.
وی در ادامه به عناوین پرفروش و تغییراتی که در ذائقه مخاطب پدید آمده اشاره می‌کند و می‌گوید: این روزها برخی کتاب‌های سیاسی و اجتماعی مانند «توتالیتاریسم» و یا «رولت سرخ» که به تازگی منتشر شده بسیار پرفروش هستند اما به آن معنی نیست که تحولی در حوزه کتاب‌خوانی به وجود آمده باشد و این طور نیست که فکر کنید بازار کتاب رونق گرفته، آن هم در صورتی که تیراژ کتاب نهایتاً ۵۰۰-۴۰۰ نسخه است.
سرگردانی هشتگ‌های کتاب
اما محمد حقی، مدیر انتشارات کتابستان معرفت درباره وضعیت نشر در ماه‌های اخیر می‌گوید: در نیمه دوم سال و همزمان با بازگشایی مدرسه‌ها و دانشگاه‌ها صنعت نشر همیشه با رونق خوبی مواجه بوده است و طبیعتاً در این فصل رفت‌وآمد به کتاب‌فروشی‌ها هم بیشتر می‌شود اما متأسفانه طی دو ماه اخیر و به دلیل شرایط خاصی که بر کشور حاکم شده شاهد افت محسوسی در فروش بوده‌ایم.
وی در ادامه می‌افزاید: میانگین تراکنش مالی کتابفروشان در این ایام به شدت پایین آمده به طوری که می‌بینید خبر تعطیلی کتابفروشان را بیشتر می‌خوانیم. از طرفی ناشران هم در تولید دست به عصا شده‌اند و در چاپ اول کتاب‌ها احتیاط می‌کنند و تمرکز بیشتر روی تجدید چاپ کتاب‌های پرفروش است. از سوی دیگر اتفاقی در فروش اینترنتی کتاب به ویژه صفحات فعال در اینستاگرام رخ داد؛ در این ایام سایت‌های فروش افت چندانی نسبت به قبل نداشتند اما پایگاه‌های فروشی که در اینستاگرام فعال بودند تقریباً به یک پنجم رسیدند. این در حالی است که فیلتر شبکه‌های اجتماعی فعالیت‌های ترویجی کتاب را هم تحت تأثیر قرار داده و اینجا دیگر با لبه فروش طرف نیستیم بلکه با لبه پیش از فروش مواجهیم که قرار است تبلیغی صورت بگیرد و مخاطب برای خرید کتاب قانع شود.
اگر شما هشتگ کتاب را جست‌وجو کنید برخی کتاب‌ها بیش از یک میلیون و تعدادی دیگر بالای ۴۰۰هزار هشتگ دارد که توسط کتابخوان‌ها معرفی شده‌اند؛ متأسفانه این فعالیت‌های ترویجی به شدت تحت تأثیر اتفاق‌های اخیر قرار گرفت و ناشران هم در برخی بازه‌های زمانی به دلیل محدودیت‌ها نتوانستند کاری انجام دهند و اخبار مربوط به چاپ کتاب‌ها کاهش پیدا کرد. وقتی این عوامل را کنار یکدیگر قرار می‌دهیم متوجه می‌شویم مهم‌ترین دلایلی که منجر به افت فروش کتاب شده همین موارد است. این ناشر درباره تغییر ذائقه مخاطبان کتاب و میل به آثار سیاسی و اجتماعی طی ماه‌های اخیر می‌گوید: در بازار نشر عناوین خاصی در ویترین‌ها خودش را نشان می‌دهد که البته برخی از آن‌ها می‌تواند نتیجه شیطنت کتاب‌فروشی‌ها هم باشد و بخشی هم مطالبه‌ای است که مردم دارند و می‌خواهند این کتاب‌ها را بخرند و طبیعتاً کتابفروشان هم براساس فضای جامعه ویترین خودشان را می‌چینند.
کتاب ساحتی بینش‌ساز دارد
حقی در واکنش به اینکه آیا محدود شدن فضای مجازی به رونق کتاب‌خوانی کمک می‌کند، یادآور می‌شود: این موضوع را می‌توان در چند ساحت بررسی کرد، به نظرم کتاب ساحتی بینش‌ساز دارد. ممکن است آمار مطالعه در بازه‌های زمانی مختلف متفاوت شود ولی نکته اینجاست افرادی در فضای مجازی به دلیل هیجان‌های موجود می‌توانند موجی راه بیندازند اما آن ساحتی که بسیار آرام حرکت می‌کند و افراد جریان‌ساز را تربیت می‌کند اندیشه است چون بینش‌ها در آن فعال است و کتاب چنین ظرفیتی دارد.
کتاب می‌تواند نگاه فرد را نسبت به بسیاری مسائل تغییر دهد و حتی فردی می‌تواند با خواندن یک کتاب تغییر مذهب یا ایدئولوژی دهد، در حالی که در عالم سینما فیلمی را سراغ ندارم که مثلاً موجب افزایش موج اسلام‌گرایی شده باشد. اما چون کتاب مبتنی بر بینش است بسیار آرام، خزنده و نرم کارش را پیش می‌برد و خروجی‌اش افرادی پایدارند که هر چیزی را به راحتی رد نمی‌کنند یا نمی‌پذیرند و تحت تأثیرش نیستند.
کتاب‌های روان‌شناسی همچنان پرفروش
در ادامه گزارش رفتیم سراغ کتابفروشان تا ببینیم این قشر درباره وضعیت این روزهای کتاب و میزان تقاضای آن چه می‌گویند و مشتریانشان بیشتر خواهان چه کتاب‌هایی هستند. یکی از کتابفروشان درباره وضعیت فروش این روزها می‌گوید: شرایط فعلی از نظر میزان فروش تأثیری روی کار ما نداشته؛ اما از نظر تعداد عنوان با افت روبه‌رو بوده‌ایم و طی دو سه ماه اخیر عناوین خاصی از کتاب‌ها چاپ یا تجدید چاپ می‌شوند و در ویترین قرار می‌گیرند. البته این را هم در نظر بگیرید که نمی‌توان همه کتاب‌های جدید را در ویترین گذاشت و چنین فضایی برای معرفی همه آن‌ها وجود ندارد، به همین دلیل شاید بسیاری از کتاب‌های جدید در هفته‌های اول پشت ویترین دیده نشوند یا جایشان را به آثاری بدهند که فروش خوبی داشتند. مثلاً در حوزه روان‌شناسی همچنان کتاب‌ها پرفروش هستند و هر هفته عناوین جدیدی هم در این حوزه چاپ می‌شود یا در حوزه داستان و کتاب کودک نیز بسیاری ناشران همچنان فعال هستند و کتاب چاپ می‌کنند.
وی کم‌اقبالی ناشران به چاپ اول را ناشی از حق‌التألیف یا ترجمه بالای کتاب‌ها می‌داند و می‌گوید: به دلیل وضعیت نقدینگی بسیاری از ناشران کتاب جدید چاپ نمی‌کنند اما در عین حال ناشران بزرگی هم هستند که هفته‌ای چند عنوان جدید چاپ می‌کنند. البته این را هم در نظر بگیرید که این کتاب‌ها در تیراژ دو سه هزارتایی چاپ نمی‌شود و چاپ اول را با ۲۰۰ نسخه می‌بندند اما طبیعتاً این کاهش به دلیل هزینه‌های چاپ، قیمت پشت جلد و فروشش است.
با توجه به آنچه ناشران و فعالان عرصه کتاب می‌گویند به نظر می‌رسد افت فروش صنعت نشر و بازار کتاب نتیجه مجموعه‌ای از عوامل است که البته باید به آن‌ها حذف طرح‌های فصلی را هم اضافه کرد که در کاهش فروش بی‌تأثیر نبوده است؛ با این حال باید دید جایگزینی طرح خرید کتاب با یارانه در «سامانه خرید از کتاب‌فروشی» چقدر می‌تواند در جذب مشتریان به بازار کتاب مؤثر باشد و آیا دوباره طرح‌های فصلی به چرخه کتابفروشان بازخواهند گشت یا خیر.
خبرنگار: صبا کریمی
نظر شما